گروه دانشگاه خبرگزاری فارس؛ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان وزارتخانه‌ای که با دانشجویان و اساتید کشور در ارتباط است می‌تواند یکی از مهم‌ترین وزارتخانه‌ها تلقی شود چرا که قشر مورد ارتباط با این وزارتخانه به نوعی پرچمدار تفکر در خانواده‌ها و در جامعه محسوب می‌شوند.
از این رو اینکه عملکرد وزارت علوم در مقاطع مختلف به چه صورت بوده است برای مردم اهمیت دارد، بخصوص این روزها که نزدیک به سالگرد برگزاری انتخابات هستیم.
البته با توجه به اینکه دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران توسط سید ابراهیم رئیسی در روز سه‌شنبه ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ تشکیل شد، می‌توان گفت حدود دو سال از روی کار آمدن این دولت می‌گذرد، رئیس جمهور در همان ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم، محمدعلی زلفی‌گل را به عنوان وزیر پیشنهادی علوم، تحقیقات و فناوری به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد.
زلفی‌گل که استادی و ریاست دانشگاه بوعلی سینا و عنوان قائم‌مقام بنیاد ملی نخبگان را در سابقه کاری خود دارد با پنج اولویتی که برای وزارت خود در مجلس برشمرد، توانست رأی اعتماد نمایندگان ملت را کسب کند و بر بالاترین کرسی آموزش عالی کشور تکیه بزند.
اما پنج اولویت وزیر علوم دولت سیزدهم برای این وزارتخانه چه بود؟
زلفی‌گل از همان ابتدا مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری؛ آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند؛ نوآوری فرهنگی و فرهنگ نوآوری؛ شاگرد، فناوری و نوآور پروری؛ تولید، خدمت، ثروت و سرمایه از دانش را به عنوان پنج اولویت اصلی وزارت علوم برشمرد.
قطعا مردم و بخصوص دانشجویان، اساتید دانشگاه و تمام افرادی که با حوزه آموزش عالی و پژوهش و فناوری سر و کار دارند می‌خواهند بدانند وزیر علوم دولت سیزدهم پس از گذشت نزدیک به دو سال از کار این دولت در کدام یک از این اولویت‌ها کار اجرایی را آغاز کرده، به سرانجام رسانده یا به طور کلی موفق بوده است.
زلفی‌گل در حوزه پژوهش و فناوری چند اقدام اساسی را انجام داده است که به گفته خودش در تاریخ عملکرد دولت سیزدهم ماندگار می‌شود.
* اضافه کردن معاونت فناوری به چارت وزارت علوم
زلفی‌گل در اولین گام‌های اجرایی خود برای حرکت در مسیر اجرای این پنج اولویت، معاونت فناوری و نوآوری را به مجموعه معاونت‌های وزارت علوم اضافه کرد تا کار فناوری و نوآوری به شکل تخصصی‌تر و با مسؤولیت بیشتری انجام شود.
بدین ترتیب نمودار سازمانی وزارت علوم با هدف چابک‌سازی حوزه ستادی، پس از ۱۰ سال و با توجه به اولویت‌های برنامه تحول دولت مردمی در دولت سیزدهم بازارایی شد و به تصویب سازمانی امور اداری و استخدامی کشور رسید.
* ایجاد چند سامانه در حوزه تحقیقات، پژوهش و فناوری
همچنین با اضافه کردن این معاونت، قول راه‌اندازی چند سامانه در حوزه فناوری و پژوهش را از وزیر علوم شنیدیم که باید ببینیم این قول‌ها چقدر در عمل محقق شد.
۱- سامانه نان
زلفی‌گل از همان ابتدای آغاز به کارش در پست وزیر علوم از نیاز کشور به راه‌اندازی سامانه ای برای تحقیقات نیازمحور صحبت کرد و وعده راه اندازی چنین سامانه‌ای را داد.
سامانه نظام ایده‌ها و نیازها با عنوان سامانه نان با گذشت پس از یک سال از وزارت زلفی‌گل رونمایی شد.
این سامانه قصد دارد تولید در ایران را به سمت نیازمحوری پیش ببرد و برای این کار باید شکاف قدیمی و عمیق میان صنعت و دانشگاه را پر کند. برای پر کردن این شکاف، سامانه نان به‌عنوان یک حلقه واسط به میدان آمده تا در آن، مطابق نیازهایی که اعلام می‌شود، ایده‌هایی برای حل مسأله از سوی متخصصان و پژوهشگران ارائه شود و به این ترتیب، در یک بازی دو سر بُرد، هم محصول موردنیاز تولید شود و هم پژوهشگران خلاق و صاحب ایده جذب فضای صنعتی و تولیدی کشور شوند. به‌صورت خلاصه و آن‌چنان که این سامانه خودش را تعریف می‌کند، «سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) زمینه‌ای برای ارتباط نیازهای مختلف با تحقیقات و مراکز تحقیقاتی کشور است. متخصصان می‌توانند نیازهای خود را در حوزه‌ها و سطوح مختلف اجتماعی و صنعتی در این سامانه ثبت کنند. همچنین مشوق‌های علمی برای مراکز دانشگاهی فعال در سامانه در نظر گرفته شده است. این سامانه از سه مرحله تشکیل شده: ۱- ارائه ایده و نیاز ۲- محصول ۳- اشتغال دانش‌بنیان.»
۲- سامانه جامع دانا
سامانه «نخبگان و آینده‌سازان» نیز به گفته وزیر علوم جزء افتخارات دولت سیزدهم به شمار میرود.
اما این سامانه به چه کار می‌آید؟
به گفته زلفی‌گل، اساتید، محققان و دانشجویان و دانش پژوهان کشورهای اسلامی جامعه هدف این سامانه هستند و براساس برآوردها حداقل یک میلیون نفر در کشور خودمان و پنج میلیون نفر در کشورهای اسلامی جزء مخاطبان این سامانه می‌شوند.
ایجاد شبکه علمی – اجتماعی کشور های اسلامی، ارتقاء دیپلماسی علمی-فناوری ما بین دانشمندان جهان اسلام، مرجعیت علمی و فناوری در سطح کشورهای اسلامی، تعیین شناسه محققان ISC-ID، شناسایی محققان و پژوهشگران ایرانی در داخل و خارج از کشور، شناسایی محققان و پژوهشگران کشورهای اسلامی، افزایش رویت پذیری پژوهشگران، یافتن فرد متخصص و صاحب نظر برای ارجاع نیازها و اولویت‌های تحقیقاتی شرکت‌های دانش بنیان، صنایع خصوصی، دولتی و دستگاه‌های دولتی و ارتباط نظام مند سامانه (دانا) با سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان) از اهداف رونمایی سامانه دانا به شمار میرود.
۳- سامانه جان
وزیر علوم همچنین سامانه‌ای برای ارائه محصولات شرکت‌های دانش بنیان را نیز در نظر گرفت، این سامانه با نام جریان اقتصاد نوین و با عنوان مخفف جان در دستور کار قرار گرفت.
۴- سامانه جام
وزیر علوم دولت سیزدهم همچنین برای جست‌وجوی آزمایشگاه‌های مرجع کشور نیز سامانه‌ای را در نظر گرفته است.
به گفته زلفی‌گل، برخی دانشگاه‌ها تجهیزات موردنیاز پژوهشگران برای انجام پژوهش‌شان را ندارند، از طریق سامانه جام می‌توان از امکانات آزمایشگاهی دیگر دانشگاه‌ها استفاده کنند به نوعی از این طریق امکانات آزمایشگاهی تمام دانشگاه‌ها با یکدیگر به اشتراک گذاشته می‌شود.
* تشکیل شورای عالی عتف بعد از ۱۱ سال با حضور رئیس‌جمهور
در سال ۱۳۸۳ شورای عالی عتف با مأموریت راهبری و ارتقای توسعه علمی و فناوری کشور با رسالت سیاستگذاری و نظارت فرابخشی و هماهنگی بین بخشی در حوزه‌های علمی، فناوری و تحقیقاتی کشور و به ریاست رئیس جمهور تشکیل شد.
معاونت پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری معمولا دبیر کل شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری نیز هست که ریاست این شورا مانند دیگر شوراهای عالی با رئیس‌جمهور است اما آخرین بار جلسه شورای عالی عتف ۱۱ سال پیش تشکیل و این شورا بعد از آن همواره با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری برگزار شده بود.
شورای عالی عتف برای دولت سیزدهم از اهمیت خاصی برخوردار بود و آیت الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری سال گذشته در این شورا شرکت کرد و کلیات چهار طرح «نگهداشت نخبگان و مهاجرت معکوس»، «شبکه ملی آزمایشگاهی»، «محققان پسادکتری» و «پژوهشگر مستقل» در آن تصویب شد.
تمرکز معاونت پژوهشی وزارت علوم روی پژوهش‌های بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی با تاکید بر پژوهش تقاضامحور است به نحوی که ایده‌های اولیه بر اساس نیازهای جامعه و صنعت حمایت شود تا به آمادگی لازم برای وارد شدن به بخش صنعت و جامعه برسند.
پایان پیام/
