به خبرگزاری فارس از شیراز، افت و خیزهای بافت تاریخی شیراز و آسیبهای احتمالی وارد شده به آن، این روزها نقل محافل مجازی و واقعی شده و هر فردی به فراخور موقعیتش یا حتی فراتر از موقعیت خود راجع به آن اظهارنظرهایی میکند.
نظراتی که مخالف یا موافق، در تقابل یکدیگر هستند، گاه مبتنی بر واقعیت یا اینکه رگههایی از شائبه و شایعه به همراه دارد.
ارزش و اعتبار هویت تاریخی شیراز که به دوران قاجاریه و زندیه و حتی به پیش از آن نیز بر می گردد، بر کسی پوشیده نیست.
بنابراین دغدغه دوستداران میراث فرهنگی و فعالان این عرصه نیز محترم است اما آنچه نکته قابل تامل در این میان این است که عدهای هر اتفاقی در بافت تاریخی و حرکت نادرستی را به اسم توسعه حرم شاهچراغ رقم میزنند! در حالی که این اظهار نظر مغرضانه، منطبق با واقعیت نبوده و نیست.
اگر بخواهیم به دور از شانتاژ موجود در فضای مجازی، به این مسئله نگاه کنیم، واقعیت این است که تخریب هایی طی دهه ۹۰ در محدوده تاریخی و پیرامون حرم مطهر شاهچراغ -سومین حرم اهل بیت- شکل گرفته اما به تازگی تخریبی در این محدوده وجود نداشته است.
اما شایعه تخریب های اخیر از کجا رقم می خورد؟ موضوع این است که پس از اغتشاشات اخیر و حادثه تروریستی حرم شاهچراغ، عده ای سعی کردند با استفاده از فضای موجود در جامعه و ایجاد نا امنی روانی همچنین با استفاده از کلیدواژه «زمین غصبی حرم» به این موضوع دامن بزنند و تخریب های بافت را به ماههای اخیر نسبت دهند. شاید از این آب گل آلود ماهی هم نصیب آنها شود!
از سوی دیگر شهرداری منطقه ۸ برای تعدادی از خانههای بافت تاریخی نامه ارسال نموده که قرار است برای تملک و تخریب این خانهها اقدام کند. موضوعی که مالکان آن را تایید کرده اما شهردار منطقه ۸ آن را تکذیب میکند!
ارزش و اعتبار هویت تاریخی شیراز، بر کسی پوشیده نیست بنابراین دغدغه دوستداران میراث فرهنگی محترم است اما نکته قابل تامل در این میان این است که عدهای هر اتفاقی در بافت تاریخی و حرکت نادرستی را به اسم توسعه حرم شاهچراغ رقم میزنند!
اکنون، رسیدگی به وضعیت بافت تاریخی موضوعی که توسط مخاطبان خبرگزاری فارس نیز در فارس من به ثبت رسیده است و آنها در پویشی با عنوان " بافت تاریخی شیراز را تخریب نکنید" خواستار رسیدگی به این موضوع شدهاند.
تخریبهای دامنهدار، از پاساژسازی تا از بین بردن خانه شهید محراب/ متولیان وقت پاسخگو باشند
تخریب و تغییر هویت بافت تاریخی، ماجرای امروز و دیروز نیست. در گذشته، افرادی که مسئولیتی در شیراز داشتند، با ایجاد بنگاه اقتصادی و مجتمع تجاری بینالحرمین، محدوده بافت تاریخی را زیر پا گذاشتند و هویت شاکله آن را به نفع مطامع خود تغییر دادند.
در جریان تخریبهای گذشته حتی خانه شهید محراب، شهید دستغیب نیز در امان نماند و از بین رفت.
امروز هم بافت تاریخی شیراز به شکل دیگری ابزار دست سودجویان قرار گرفته و بیم آن میرود که گسترش معتادان متجاهر در این مجموعه، امنیت گردشگران و مردم بومی را با خطر مواجه کند.
طرح توسعه شاهچراغ زمانی مطرح شد که فضای فیزیکی حرم، به عنوان قطب زیارتی جوابگوی تعداد زائران نبود، پس از آن توسعه حرم شکل گرفت و تاکنون سه طرح در این زمینه تعیین شده که طرح ۵۷ هکتاری بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفت.
قرار نیست 57 هکتار تملک و تخریب شود
اما به گفته امیری، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور، طرح ۵۷ هکتاری به این معنی نیست که ۵۷ هکتار از محدوده اطراف حرم، تملک یا تخریب می شود و اکنون طبق تازه ترین تصمیمگیری، تنها یک و نیم هکتار جهت توسعه حرمین شریفین شیراز -سید علاءالدین حسین(ع) و احمد ابن موسی(ع) اختصاص مییابد.
مدیرکل راه و شهرسازی استان فارس نیز اعلام کرد که تعدادی از خانه های بافت تاریخی خریداری شد اما هنوز تصمیم برای تخریب آنها اتخاذ نشده است.
بازسازی بافت تاریخی پیوست فرهنگی داشته باشد
البته بافت تاریخی، آسیب های خاص خود را دارد و برخی از املاک شخصی که ارزش تاریخی خاصی نیز ندارند و فرسوده هستند، میتوانند با واگذاری به دولت، بازسازی شوند.
در این میان آنچه اهمیت دارد این است که بازسازی تملک یا تخریب، باید به منظور بازسازی حریم و با در نظر داشتن حفظ و احیای هویت تاریخی بافت انجام شود نه به منظور بازارسازی و سودجویی اقتصادی . کاری که در گذشته در اطراف حرم شکل گرفته است.
اکنون آنچه ضروری و فوری به نظر می رسد، وجود یک طرح یکپارچه شهری، مستقل و شفاف است که جامعیت داشته باشد و مسئولان امر و متولیان، علاوه بر احیای بافت، پاسخگوی مشکلات و آسیبهای احتمالی بافت تاریخی شیراز نیز باشند.
بازسازی باید با در نظر داشتن حفظ و احیای هویت بافت تاریخی انجام شود نه به منظور بازارسازی و سودجویی اقتصادی . کاری که در گذشته در اطراف حرم شکل گرفته است
درخواست استاندار برای ثبت ملی بافت تاریخی شیراز و اجرایی شدن این موضوع نیز میتواند دست سودجویان را از این محدوده کوتاه کند.
از سوی دیگر همان طور که استاندار دستور برخورد قاطع با تخلفات مربوط به زمینهای برففروشان را داد، برخورد قضایی با متخلفانی که در گذشته به اسم توسعه حرم به بازارسازی و تغییر هویت بافت تاریخی پرداختند، نیز اولویتی است که نمیتوان به راحتی از کنار آن گذشت.
کار ما مرمت است نه تخریب
وزیر میراث فرهنگی پس از سفر اخیر خود به فارس، در حاشیه جلسه هیئت دولت به اخبار و شایعاتی راجع به تخریب بافت تاریخی شیراز اشاره کرد و اظهار داشت: هیچ گونه تخریبی در بافت تاریخی شیراز صورت نگرفته و هماکنون حدود ۵۰ نفر از اهالی رسانه با دعوت وزارت میراث فرهنگی در حال بازدید از بافت تاریخی شیراز هستند.
وزیر میراث فرهنگی بیان کرد: عاملان شایعات و جوسازیهای اخیر که ماهیت بعضی از آنها شناخته شده است خود باید پاسخگوی تخریبهای سالهای گذشته باشند.
ضرغامی اضافه کرد: کار ما مرمت است نه تخریب و حتی میتوان گفت: کار ما اصلاح تخریبهای گذشته و پاسخگو کردن کسانی است که در گذشته بافتهای تاریخی را تخریب کردند.
وی با بیان اینکه تلاش ما این است که مرمت و آمادهسازی محیطها به خصوص در خصوص محوطهها انجام شود، تصریحکرد: شورای عالی شهرسازی و معماری باید با توجه به قوانین و سیاستهای ابلاغی وزارت میراث فرهنگی، برنامهها و طرحهای خود را اجرا کند تا ابنیه و بافتهای تاریخی حفظ شود.
نماینده شیراز خواستار تعیین تکلیف طرح توسعه حرم و ثبت جهانی مجموعه زندیه شد
نجابت، نماینده مردم شیراز، نیز پس از اشاره به پیگیری خود پیرامون وضعیت بافت تاریخی شیراز، طی سلسله توئیتهایی نوشت: اگر بافت تاریخی امروز فرسوده و به جای شنیدن چکش مرمتگران بیم تخریب آن می رود یا محلی برای تجمع معتادان متجاهر و بستر آسیب های اجتماعی شده، ناشی از بی برنامگی، بی عملی و از دست دادن فرصت های طلایی بوده است.
وی خطاب به وزیر میراث فرهنگی افزود: تخریب و بی عملی نسبت به بافت، دو لبه قیچی نابودی بافت هستند. گویا شما در لبه بیعملی ایستاده اید! آقای وزیر شما در این فرصت ۱۸ ماهه دقیقا چه کرده اید؟ البته به جز اقدام رسانهای و توییت زدن!
تخریب و بیعملی نسبت به بافت تاریخی شیراز، دو لبه قیچی نابودی بافت هستند
آقای ضرغامی لازم است در حوزه عمل به مسؤولیت های خود پاسخگو باشید؛ روشن بفرمایید که مجموعه اقدامات وزارت میراث برای بافت تاریخی فرهنگی شیراز چیست؟
روشن بفرمایید که ثبت عرصه و حریم بافت های تاریخی و مشخصا بافت شیراز چه زمانی انجام می شود؟ دقیقا بفرمایید برای ثبت جهانی مجموعه زندیه چه زمانی برنامه دارید؟
طرح ۵۷ هکتاری اصولا طرح گسترش حرم شاهچراغ نیست
طی روزهای اخیر مدیرکل فنی استانداری فارس در خصوص شایعات مطرح شده پیرامون بافت به خبرنگار فارس گفت: منظور از طرح شهرسازی حفظ بافت است. ما برای پایان دادن به شبهات، سیاست طراحی شهرسازی را هم مشخص کردیم و دقیقا در این خصوص ذکر شده با رویکرد حفظ، احیا و بازسازی.
امیرحسین جمشیدی افزود: باید ابتدا به این نکته توجه کرد که طرح ۵۷ هکتاری اصولا طرح گسترش حرم شاهچراغ نیست بلکه طرح ساماندهی مجموعه پیرامونی حرم است و این دو موضوع کاملا متفاوت است.
وی تصریح کرد: در این طرح ما اصلا توسعه حرم را ندیدیم و مجموعه حرم توسعه پیدا نمی کند.
جمشیدی افزود: از این مجموعه ۵۷ هکتاری بیش از 80 درصد قرار است به صورت مسکونی باقی بماند. به این معنی که هیچ تغییری در بافت مسکونی انجام نمی شود مگر کاربری های هماهنگ با بافت مثل بومگردی و زائرسرا که آن هم تأکید شده باید حفظ کالبد وضع موجود انجام شود.
به گفته این مسئول، مهمترین بند مصوبه این است که هیچ اثر تاریخی ثبت شده و حتی واجد ارزش اجازه تخریب ندارند و این عین متن مصوبه است.
تکه تکه کردن بافت تاریخی شیراز از دوره پهلوی رقم خورد
غلامحسین معماریان، هیأت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت، به همراه کارشناسان دیگر در دفتر مرکزی خبرگزاری فارس حضور یافته و پیرامون تاریخچه بافت تاریخی شیراز و شبهات کنونی، نظرات خود را ارائه کرد.
وی با اشاره به اینکه تکه تکه کردن بافت تاریخی شیراز از دوره پهلوی رقم خورد، گفت: اتفاقی که در شیراز افتاد این بود که ما شهری داشتیم که تا اواخر دوره پهلوی حدود ۷ هزار خانه و بیش از ۲۰۰ مسجد و مدرسه داشته اما رضا شاه برای ساخت خیابان زند و لطفعلی خان این بافت را تکه تکه کرد، پس تخریب بافت تاریخی شیراز از دوره رضا شاه آغاز شد.
رضا شاه برای ساخت خیابان زند و لطفعلی خان این بافت را تکه تکه کرد، پس تخریب بافت تاریخی شیراز از دوره پهلوی آغاز شد
معماریان با بیان اینکه در اوایل دهه ۶۰ بیش از ۵۰۰ خانه برای احداث خیابان دستغیب تخریب شد، گفت: در دوره بعدی یعنی سال ۷۴ تا ۷۶ به نام طرح بین الحرمین، شهرداری شیراز اقدام به تخریب شبانه خانههای تاریخی کرد.
این مدرس دانشگاه افزود: شاهچراغ و مسجد جامع محوریت کل محلات شیراز بود اما با این کار پیوند محلات جنوبی که به شاهچراغ و مسجد جامع میرسید قطع شد، تا جایی که محله پر رفت و آمد شیراز خالی از تردد شد، تا اینجا و در راستای اجرای دو طرح توسعه، حدود هزار خانه از بین رفت تا اینکه در دهه ۹۰، طرح ۵۷ هکتاری مطرح شد.
وی با اشاره به اینکه کل شیراز ۳۵۰ هکتار است، گفت: قرار شد ۵۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز جهت توسعه حرم شاهچراغ تخریب شود، ان طرح در دوره آقای احمدی نژاد مطرح شد و آقای شیخی مسئول طرح تفصیلی بافت تاریخی شیراز بود، استاندار فارس معتقد بود بافت تاریخی فرسوده است و فرسودگی راه حل خودش را دارد. من همان موقع نامهای به ایشان نوشتم و عنوان کردم که حرفشان غلط است، گفتم بافت تاریخی مثل یک نسخه خطی کهنه نیاز به مرمت و حفاظت دارد، در حالی که قرار بود در طرح توسعه حرم با نابودی کامل بافت تاریخی شیراز مواجه شویم.
خانههای تاریخی با ارزش تبدیل به اقامتگاه بومگردی شود
محمدمهدی کلانتری، دبیر کمیته میراث فرهنگی و گردشگری اتحادیه انجمنهای علمی دانشجویی معماری، مرمت و شهرسازی ایران نیز در این میزگرد گفت: آنچه که در راستای طرح بین الحرمین ساخته شده مجتمع تجاری و پارکینگ طبقاتی بوده و هیچ ارتباطی با مفهوم زیارت و مجموعه شاهچراغ ندارد اما این طرح به بهانه توسعه حرم یا اتصال دو حرم شاهچراغ و سید علاالدین حسین پیاده شد.
وی افزود: وقتی این همه خانه تاریخی در این بافت است مگر نمی شود خانهها تبدیل به اقامتگاه و بومگردی شوند؟ اگر نیت زائرسرا بوده تک تک خانهها میتوانسته پس از مرمت تبدیل به اقامتگاه شود.
آنچه که در راستای طرح بین الحرمین ساخته شده مجتمع تجاری و پارکینگ طبقاتی بوده و ارتباطی با زیارت و مجموعه شاهچراغ ندارد اما این طرح به بهانه توسعه حرم اجرا شد
دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز گفت: ممکن است تعدادی از این خانهها ثبت ملی نباشند اما همگی ارزش تاریخی دارند و با طرحی که در دستور کار قرار گرفته، نیم میلیون متر مربع از بافت تاریخی شیراز تخریب میشود.
سابقه سه دهه تخریب در بافت تاریخی و خط ترسیمی روی طرح خوب مشاور تا رویکرد میراثی طرح جدید مصوب شده، موضوعاتی بود که در رسانه ملی و در برنامه ثریا نیز مورد تحلیل قرار گرفت تا وضعیت بافت تاریخی شیراز تو سط منتقدین و موافقان طرح بررسی شود.
در این برنامه، علیرضا صحراییان، معاون توسعه و مدیریت منابع حرم شاهچراغ (ع) در این برنامه، آسیبهای اطراف بافت حرم شاهچراغ را ناشی از بلاتکلیفی خواند و افزود: هدف از تعیین محدوده 57 هکتاری منطبق کردن همه فعالیت های فرهنگی و ضوابط شهرسازی با فعالیت آستان های مقدس است.
وی افزود: این گونه نیست که محدوده 57 هکتاری به یک صحن تبدیل شود که مثلا در آن قبر فروشی یا تجاری سازی شود.
تولیت های آستان از گذشته تاکنون همواره مخالف تجاری سازی اطراف و ساخت مجتمع تجاری بین الحرمین بودند که 8 الی 9 هکتار از بافت رسمی شیراز را دچار آسیب کرده است.
تولیت حرم معتقد به گسترش فرهنگ زیارت و فعالیتهای علمی، فرهنگی و اجرایی در محدوده حرم است.
توسعه ای که به عنوان توسعه حرم ذکر می شود در خود حرم قرار است انجام شود و ارتباطی با بافت تاریخی ندارد و این موضوع در حریم املاک آستان احمدی انجام می شود.
کلانتری، دبیر پویش ملی نجات بافت تاریخی شیراز نیز به تخریب های ادامه دار دهههای 70، 80 و 90 پرداخت و از نادیده گرفتن طرح مناسبی که در گذشته وجود داشت، انتقاد کرد.
مدیرکل فنی استانداری و اکبرزاده، معاون پژوهشی پژوهشگاه ثامن نیز از دیگر شرکت کنندگان این برنامه بودند که به ارائه نظرات خود پرداختند.
به گزارش فارس، آنچه مسلم است این اما و اگرها از روز نخست در محدوده بافت تاریخی وجود داشت و تملک و تخریب بافت با نگرانی های همراه بود.
حتی اعتراض مالکان خانههای تاریخی که تعداد اندکی را شامل میشد برای قدم های ابتدایی طرح با شانتاژهایی در فضای مجازی مواجه شد که اکنون نیز به شکل دیگری با آن مواجه هستیم.
این شانتاژها شاید هدف دار و معنادار باشد اما تشخیص سره از ناسره را برای عموم افراد قدری دشوار میکند.
بنابراین با شکلگیری و اجرای طرحی جامع میتوان تا حد زیادی از این فضای دوقطبی دور شد و مهمتر از آن جایگاه حرم سوم اهل بیت و بافت تاریخی شیراز نیز حفظ شود.
گزارش از : سمیه انصاری فرد
پایان پیام/ن