همین دیروز| گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: برای قرون متمادی انواع ارابه و گاری و درشکه و دلیجان که توسط چهارپایان کشیده می‌شدند، مهم‌ترین وسایل حمل و نقل در ایران بودند؛ مثل باقی جهان. اما از اواسط دوره قاجار، جهان تغییر کرد و ایران هم. در این میان پایتخت، میزبان بسیاری از نوآوری‌های تاریخی در صنعت حمل و نقل بود و البته این نوآوری‌ها ماجراهای جالب و عجیب هم زیاد دارند. ایرانی‌ها با دیدن هر وسیله جدیدی حیرت می‌کردند و بازار شایعه و خرافات داغ می‌شد.
خیلی‌ها نمی‌دانند ولی روزی که ناصرالدین قاجار به تقلید از فرنگی‌ها در مسیر طهران تا حرم عبدالعظیم (ع) قطار دودی راه انداخت و برای اولین‌بار خودش به همراه درباریان سوار آن شد تا افتتاحش کند اطرافیانش پیش از حرکت از روی ترس و برای دفاع از شاه و خودشان شمشیرها را کشیده بودند و زیرلب شهادتین می‌گفتند! مردم هم از این وسیله جدید که می‌پنداشتند افسون و جادوی اجنبی را به همراه دارد، چندان استقبال نکردند و پروژه «ماشین دودی» ورشکست شد و بساطش جمع شد. جالب اینکه کودکان و حتی بزرگ‌ترها هنگام حرکت ماشین دودی به سمت آن سنگ می‌انداختند که زودتر دور شود! داستانی داشته هر پدیده نوظهوری در آن روزگاران و در میان مردمان ساده‌دل.
در ادامه ۱۵ فریم از عکس‌های قدیمی و جدیدتر تاریخچه حمل و نقل در ایران را ببینید:
۱ـ ماشین‌دودی توسط یک مهندس فرانسوی مشهور به موسیو «بواتال» به نمایندگی از یک شرکت بلژیکی در سال ۱۲۶۱ شمسی به ایران آمد. نخستین تراموای شهری تهران از ایستگاهی معروف به «گار ماشین» در محل پارک کوثر فعلی به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) می‌رفت.
۲ـ در اواخر دوره ناصرالدین قاجار یک پدیده دیگر در تهران مشاهده شد؛ واگن‌هایی که با اسب روی ریل کشیده می‌شدند. مردم از این وسیله بیشتر استقبال کردند و البته چون کرایه‌اش زیاد بود، فقط ثروتمندترها معمولا برای تفریح و پُز دادن سوارش می‌شدند. طهران عهد ناصری یک خط واگن اسبی از توپخانه تا خیابان لاله‌زار فعلی داشت و یکی دیگر که از بازار به دروازه باغشاه می‌رفت و خط دیگری که از مسیر خیابان‌های ناصریه و ری می‌گذشت.
۳ـ در سال ۱۲۷۹ شمسی مظفرالدین شاه از فرنگ ۲ اتومبیل نفت‌سوز خرید و آورد. چه اتومبیلی؟ رنو مدل ۱۹۰۰. یکی از این اتومبیل‌ها که ۱۶ هزار فرانک قیمت داشت، هر روز در میدان مشق (باغ ملی) توسط راننده فرانسوی‌اش، «موسیو وارنه» چند دقیقه‌ای حرکت داده می‌شد و مردم برای تماشا جمع می‌شدند. معلوم است خیلی خیلی حیرت می‌کردند و چون این وسیله عجیب آبی‌رنگ خیلی سر‌و‌صدا داشت و می‌غرید از آن خوششان نمی‌آمد و می‌ترسیدند. مردم به این اتومبیل لقب‌هایی نظیر «ارابه شیطان»، «خر دجّال» و «گردونه فرنگی» داده بودند.
۴ـ در اواخر دوره مظفری که دوچرخه به ایران آمد، مردم آن را «چرخ شیطان» می‌نامیدند و گمان می‌کردند راکبانش جزو اجنه هستند که می‌توانند روی ۲ چرخ بدون افتادن به طرفین، حرکت کنند! هنگام دیدن دوچرخه‌سواران هم که اغلب خارجی‌ها بودند، بسم‌الله می‌گفتند و فرار می‌کردند!
۵ـ تا دوره محمدعلی شاه قاجار درشکه‌ها همچنان مهم‌ترین وسیله حمل و نقل مردم بودند. در این دوره برای توقف درشکه‌ها مکان‌های مشخصی تعیین شد. در سال ۱۲۸۶ شمسی پس از تشکیل بلدیه (شهرداری) نیز قوانین مفصلی برای انضباط بیشتر تردد و توقف درشکه‌ها تصویب شد.
۶ـ در دوره احمدشاه قاجار اتوبوس‌های آلمانی به شهرهای بزرگ ایران رسیدند و کرایه‌شان ۳ شاهی بود.
۷ـ وثوق الدوله، نخست وزیر احمدشاه نخستین وارد‌کننده اتومبیل به ایران بود و تعدادی اتومبیل اروپایی و فورد آمریکایی به ایران آورد که ثروتمندان روی هوا زدند! معلوم شد بازار اتومبیل که آن روزگار کالایی فوق‌لوکس بود در ایران داغ خواهد بود و واردات افزایش یافت.
۸ـ در دوره پهلوی اول، واگن اسبی‌ها جمع شدند و به جایشان اتوبوس‌های دانمارکی و بعدها روسی و آلمانی به ایران آمدند. در آن دوره اقشار متوسط جامعه نیز می‌توانستند لااقل برای امتحان هم که شده اتوبوس سوار شوند. تا پایان دوره پهلوی اول فقط در تهران حدود ۱۰۰ اتوبوس فعال بودند. تعداد اتومبیل‌ها هم زیاد شده بود، ولی همچنان متعلق به رجال و اشراف بودند.
۹ـ در دهه ۲۰ تاکسی به تهران رسید! اولین تاکسی‌های تهران فیات بودند و ایستگاه‌شان جلوی سینماها و هتل‌ها بود. از سال ۱۳۲۶ هم تاکسی‌های بیشتری از راه رسیدند و کرایه‌شان ۵ قران بود.
۱۰ـ تا دهه ۳۰ آن‌قدر جمعیت تهران و تعداد تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها زیاد شد که ترافیک هم به عنوان یک پدیده جدید در ایران از راه رسید و شد بخش مهمی از حمل و نقل. اواخر دهه ۳۰ اتوبوس‌های دوطبقه در ایران مونتاژ و استفاده می‌شدند.
۱۱ـ از اوایل دهه ۴۰ شرکت‌های فرانسوی و انگلیسی برخی خودروهایشان را در ایران و با نام‌های ایرانی مونتاژ می‌کردند. جیپ شهباز، آریا، وانت سیمرغ، شاهین و ژیان یادگار آن دوره هستند.
۱۲ـ از سال ۱۳۴۶ شرکت «ایران ناسیونال» مونتاژ پیکان را آغاز کرد و البته اتوبوس و مینی‌بوس و آمبولانس هم می‌ساخت.
۱۳ـ در دهه ۵۰ اتوبوس‌های دوطبقه ساخت شرکت لیلاند تصویری نوستاژیک برای ایرانی‌ها به جا گذاشتند. موتورسیکلت‌های ایتالیایی، ژاپنی و آمریکایی نیز در ایران زیاد شدند.
۱۴ـ سال ۱۳۵۹ سازمان تاکسیرانی تهران تشکیل شد و تاکسی نارنجی‌های نوستالژیک آمدند.
۱۵ـ از دهه شصت پای خودروهای پژو و رنو و موتورسیکلت‌های هوندا ۱۲۵ و موتور گازی و براوو و وسپا و مینی‌بوس‌های فیات و بنز به تهران و سراسر ایران باز شد و ترافیک هم بیشتر شد. سال ۷۳ پراید آمد، سال ۷۷ مترو و سال ۸۶ اتوبوس‌های تندرو یا همان بی‌آر‌تی.
... و یک فریم غیرتاریخی!
آخر قصه چه شد؟ ترافیک شد و آلودگی‌هوا و آلودگی صوتی و سهمیه بنزین و مشکلات محیط‌زیست و طرح‌های مختلف برای محدودیت تردد و ساعاتی که در خیابان‌های شهرهای بزرگ هدر می‌رود. آخر قصهِ حمل و نقل، ترافیک خودِ زندگی شد!
امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست
امروز ۲۶ آذر مصادف با ۱۶ دسامبر میلادی و اول جمادی‌الاول هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.
ـ صدور حکم تحریم تنباکو توسط مرجع عالی‌قدر «میرزای شیرازی» در سال ۱۳۰۹ قمری
ـ زادروز «اسکندر مقدونی» پادشاه کشورگشا در سال ۳۵۶ میلادی
ـ زادروز «لودویک فان بتهوون» موسیقی‌دان آلمانی در سال ۱۷۷۰ میلادی
ـ زادروز «هربرت لارنس» نویسنده معروف انگلیسی در سال ۱۸۸۵ میلادی
ـ اشغال شهر ساوه توسط قوای روس در جنگ جهانی اول در سال ۱۲۹۴ شمسی
انتهای پیام/
