کرونا؛ فرصتی برای آزمون تاب آوری اجتماعی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری فارس، رشید جعفرپور، مدرس دانشگاه در یادداشتی نوشت: روانشناسان اجتماعی معتقدند که تاب آوری اجتماعی را می توان ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحرانهای اجتماعی نامید. تاب آوری در بحران‌های اجتماعی نقش عمده ای ایفا می کند و شناخته شده ترین عاملی که با تاب آوری اجتماعی رابطه معکوس دارد آسیب پذیری اجتماعی است، لذا در هر سامانه اجتماعی برای مواجه شدن با تغییرات و تهدیدات بایستی تمهیداتی لحاظ گردد که بتواند به نحو بهینه مواجهه و مقابله کند. بنابراین مشارکت های مدنی و حمایت های اجتماعی نیز در همه حال بر تاب آوری فردی و سلامت اجتماعی تاثیرات عمیق می گذارند.

در این راستا، تاب ­آوری اجتماعی را به صورت ترکیبی از سه بُعد تعریف می کنند: ظرفیت­های مقابله ای: توانایی کنشگران اجتماعی برای مقابله با انواع سختی­ها و غلبه بر آنها؛ ظرفیت های سازگاری: توانایی آنها در یادگیری از تجارب گذشته و وفق دادن خود با چالش­های آینده در زندگی روزمره­ شان.

ظرفیت­های تحول: توانایی آنها برای ایجاد مجموعه ­ای از نهادها که رفاه فردی و پایداری اجتماعی در برابر بحران­های آینده را تقویت می‌­کنند.

کشور ایران به توجه به شرایط اقلیمی و ژئوپلیتیکی در طول تاریخ خود، بستر حوادث و تحولات زیاد طبیعی و غیر طبیعی بوده که به تعبیر جلال آل احمد، ایران «چهار راه حوادث» بوده است. برخی از حوادث طبیعی بوده و بسیاری نیز توسط دشمنان این مرز و بوم بر این سرزمین تحمیل شده اند. در چهل سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر حوادث طبیعی مانند زلزله رودبار(خرداد 69)، زلزله بم(دی 1382)، سیلاب های گسترده در استانهای گلستان، لرستان و خوزستان(فروردین1397) و دهها مورد دیگر، بحرانها و حوادث غیرطبیعی زیادی توسط دشمنان بر جامعه ما تحمیل شده است. غائله های مختلف جدایی طلبی در اوایل انقلاب، ترورهای مردم و شخصیت های انقلابی توسط منافقین در آغاز دهه 60، جنگ تحمیلی 8 ساله رژیم بعث عراق علیه ایران به سرکردگی آمریکا و ایادی آن در منطقه، تهاجم فرهنگی شدید علیه ملت ایران، صدور  قطعنامه ها و تحریم های فلج کننده، حوادث سالهای 78 و 88، ترور فرماندهان برجسته نظامی به ویژه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و ده‌ها پروژه خصمانه علیه ملت ایران در طی چهار دهه بخشی از بحرانها و حوادث تحمیلی علیه ایران اسلامی بوده است.

در سال اخیر نیز سیلاب های برخی استانهای کشور در بهار، اعتراضات به بار آمده برای افزایش ناگهانی بنزین در پاییز و شهادت سردار سلیمانی، فوت دهها نفر ازمردم کرمان در مراسم تشییع جنازه سردار، تنش جدّی و خصومت آمیز تا آستانه جنگ تمام عیار با آمریکا، سقوط تأسّفبار و غم انگیز هواپیمای مسافربری اوکراینی، همه نشان از این دارد که در ایران یکسال اخیر، انباشت  و درهم آمیختگی حوادث و  بحرانها را شاهد بودیم. اکنون نیز که در آستانه سال جدید قرار داریم مساله بیماری واگیردار ویروس کویید 19 به یک ابر بحران برای دنیا و ایران تبدیل شده است.

حادثه اخیر گسترش ویروس منحوس کرونا که منشا اصلی آن در کشور چین بوده و با سرعتی فراگیر تمام دنیا را درگیر نموده، فرصتی برای آزمون تاب آوری اجتماعی ملت هاست. ظرفیت ملت ها در برخورد با این پدیده متفاوت بوده و برخی از کشورهای پیشرفته علیرغم تصور عمومی از تاب آوری آنها در مقابله با این بیماری، نتوانسته اند مقابله مناسبی با این پدیده داشته باشند. ایتالیا و اسپانیا از جمله نمونه هایی هستند که حیرت جهانیان را به خود جلب کرده اند.

ملت ما در مقابله با حوادث معمولا سربلند بیرون آمده، به گونه ای که در این حادثه هم ظرفیت های خود را به نمایش گذاشته است. علیرغم همه کاستی ها و نقص های برنامه ریزی در این موضوع، در هر سه بعد ظرفیت های مقابله ای، ظرفیت های سازگاری و ظرفیت های تحولی علیرغم کارشکنی ها و تحریم های بین المللی تاکنون توانسته در مدیریت این پدیده خوب عمل نماید.

در مورد ظرفیت مقابله ای، کنشگران اجتماعی از قبیل نهادها و سازمان های مختلف اجتماعی نهایت تلاش شده که از دستورات ستاد ملی کرونا پیروی نمایند. تعطیلی همه تجمعات مرتبط با مراسمات دینی و مذهبی، تعطیلی همه اماکن مقدسه و مساجد کشور، تعطیلی همه دانشگاهها و مدارس و پژوهشگاهها و تقریبا تعطیلی همه اماکنی که می توانند محل تجمع انسانی باشند خود ظرفیت مقابله ای گسترده ای است که توسط نهادها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی برای مقابله با این پدیدیه صورت گرفته است. هماهنگی، سرعت، توجیه بودن، هم افزایی و همگرایی و ... همه دستگاهها از جمله ظرفیت های مقابله ای است که به خوبی صورت گرفته است.

در مورد ظرفیت سازگاری، به مفهوم توانایی مردم در یادگیری از تجارب گذشته و وفق دادن خود با چالشهای آینده در زندگی روزمره، مردم ایران با توجه به تجربه بحران های مختلف و ظرفیت بالای مردم برای همکاری و بسیج مردمی در مدیریت بحران ها، در این پدیده نیز آمادگی زیادی دارند. بسیج امکانات مردمی در مساجد، پایگاههای بسیج مردمی، تشکیل گروههای جهادی، تشکیل گروههای مردم نهاد، ایجاد پویش های مختلف دانشجویی و فرهنگی در مقابله با این پدیده، نشان دهنده ظرفیت سازگاری بالای مردمی ایرانیان با پدیده کرونا دارد.

در مورد ظرفیت های تحولی، به مفهوم توانایی مردم برای ایجاد مجموعه ای از نهادها که رفاه فردی و پایداری اجتماعی در برابر بحران های آینده را تقویت می کنند، جامعه ایرانی به دلیل همگرایی و انسجام اجتماعی به ویژه در شرایط بحران و خطر، توانایی بازتولید نهادها و مجموعه هایی دارند که بتوانند ظرفیت های جدیدی در همکاری و همراهی برای مقابله با بحران ها داشته باشند. تجربه ایجاد سازمان هایی مانند جهاد سازندگی، کمیته امداد امام خمینی(ره) و دهها مجموعه مشابه در انقلاب اسلامی نشان دهنده ظرفیت بالای مردمی جامعه ایرانی برای این گونه حوادث دارد. تجربه مقابله با سیل سهمگین سال 1397 و تشکیل گروههای جهادی توسط اقشار مختلف مردمی و سیل کمک های مردمی برای تامین مایحتاج آسیب دیدگان از سیل نشان دهنده این ظرفیت جامعه ایرانی دارد.

آنچه ضرورت دارد اینکه، اگرچه ظرفیت تاب آوری اجتماعی جامعه ایرانی در پدیده کرونا بالاست و تاکنون از این آزمون سربلند بیرون آمده، اما می طلبد که نهاد دولت به عنوان ستاد ملی مدیریت بحران کرونا با استفاده مناسب از این ظرفیت تاب آوری اجتماعی ایرانیان، در مدیریت این پدیده "مشی جهادی" به خود بگیرد و متناسب با تجربه ایرانیان در بحرانهای مشابه با برنامه ریزی علمی، هوشمندانه، صحیح، سریع و به موقع، همه اهتمام خود را برای کاهش آسیب های این بیماری خطرناک به کار گیرد.

انتهای پیام/