به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، مردم ایران و حتی جهان، اصفهان را به نام‌های مختلفی از جمله «نصف‌جهان» و «شهر گنبدهای فیروزه‌ای» می‌شناسند و شاید گنبد کمتر فیروزه‌ای مسجد شیخ لطف‌الله را هم حتی بتوان از نمادهای منحصر به فرد اصفهان دانست که به نوعی نماد فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی در جهان به حساب می‌آید.
گنبد چشم‌گیری که در آسمان شب میدان امام (ره)، قمر است و در روز، چون شمس بر نقش‌جهان، خودنمایی می‌کند و برای ناظران جذابیت و البته اهمیتی خاص دارد که این موضوع برای مردم هنرمند و هنردوست اصفهان دوچندان می‌شود چراکه خود را در حافظت و حراست از این آثار ارزشمند برآمده از نهادهای پاک و متعالی نسل‌های پیشین، مسؤول می‌دانند.
بنابراین دور از انتظار نیست که با کوچک‌ترین احساس خطر در مقابل سلامت آثار تاریخی و هنری اصفهان، مردم و کارشناسان مختلف، اظهارنظر و موضع‌گیری کنند، اما نکته قابل‌توجه این است که اظهارنظر در هر زمینه‌ای، نیازمند آگاهی کامل به موضوع و مسائل پیرامون آن است و همه آحاد جامعه در قبال مسائلی مانند میراث فرهنگی، باید حساس و دقیق باشند، اما در این بین باید مراقب سوءاستفاده‌های از حمیت و احساسات جامعه هم باشیم و در عین حساسیت و حس مسؤولیت، بدون آگاهی و انصاف سخن نگوییم و عمل نکنیم.
میراث فرهنگی: گنبد مسجد شیخ لطف‌الله دورنگ نشده است!
مسأله دورنگ شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله در اثر مرمت این بنا، این روزها نگرانی مردم و کارشناسان را برانگیخته که البته باید به آن‌ها حق داد اما ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در جمع خبرنگاران استان اصفهان در خصوص عملیات مرمتی این گنبد اظهار داشت: وجود ذرات و آلاینده‌های محیط، دلیل اصلی تفاوت رنگ در ترک مرمت‌شده و ترک‌های قدیمی است.
وی ادامه داد: با توجه به عملیات مرمتی که بر روی کاشی‌های قدیمی این ترک از گنبد صورت گرفته و وجود آلاینده‌ها و ذراتی که براثر گذشت زمان‌بر روی کاشی‌های قدیمی دیگر ترک‌های گنبد وجود دارد و همچنین با توجه به دوغ آبی که بر روی کاشی‌های تازه نصب‌شده وجود دارد، با نگاه به گنبد در ابتدا این‌گونه تصور می‌شود که ترک تازه مرمت‌شده نسبت به ترک‌های دیگر روشن‌تر بوده، که این فقط به دلیل عدم وجود ذرات و آلاینده‌های محیط بر روی ترک تازه مرمت‌شده است.
95 درصدد کاشی‌های قدیمی گنبد، سر جای خود می‌مانند
همچنین فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) با تشریح عملیات مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان ابراز داشت: این کار، یکی از مهم‌ترین و سنگین‌ترین عملیات مرمتی استان است که در طول 8 ماه، یک ترک از گنبد مرمت شد که این عملیات شامل برچیدن کاشی‌های قدیمی (صفوی) از روی ترک گنبد، تعویض مصالح قدیمی و فرسوده با مصالح جدید، مرمت و تثبیت رنگ و لعاب کاشی‌های قدیمی، نصب بیش از 95 درصد از کاشی‌های قدیمی در محل اصلی خود و در پایان، دوغاب کاشی‌ها است.
وی با تشریح جزئیات کار افزود: گنبد هیچ زمان از نزدیک موردبررسی قرار نگرفته بود و پس از بررسی‌ها و نصب داربست‌ها، مشخص شد که بندهای کاشی‌ها به‌صورت کامل از بین رفته، ابتدا فکر می‌کردیم با بندکشی، کاشی‌ها به حالت اول خود باز می‌گردند اما بررسی‌های بیشتر نشان داد که کاشی‌های گنبد از بستر خود جدا شده‌اند.
مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) خاطرنشان کرد: بر اساس اسکن لیزر صورت گرفته، همه کاشی‌ها روی قالب چیده شد و هرکدام از این قالب‌ها به پارچه‌های مختلفی تقسیم و روی گنبد نصب شد، در مرحله پایانی نیاز است تا یک دوغاب گچ روی کاشی‌ها داده شود و یک پاک‌سازی کامل صورت گیرد.
خطابخش اظهار داشت: 2 خطی که مشخص‌شده به دلیل جدا بودن کاشی‌ها از بستر است و اینکه هنوز به‌صورت کامل کار انجام‌نشده و به علت کمبود بودجه، مجبور شدیم 2 لبه را گچ بگیریم تا کاشی‌ها نریزد، بنابراین، قسمت روشن‌تر گنبد، مرمت و پاک‌سازی‌شده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) افزود: نباید این مسأله را به عنوان تغییر رنگ محسوب کرد، چراکه در واقع گنبد مسجد شیخ لطف‌الله بعد از مرمت در دوران پهلوی اول دیگر کار مرمتی صورت نگرفته بود و در قسمتی از گنبد که مشکلاتی پیش‌آمده و کاشی‌ها ریزش پیداکرده، گفته شد گنبد طبله کرده و احتمال ریختن کامل آن وجود دارد.
وی تصریح کرد: عملیات مرمت این گنبد تاریخی باید به‌صورت 8 بخش انجام شود که یک قسمت کارشده ولی باید همه گنبد مرمت شود زیرا دیگر قسمت‌ها نیز درخطر هستند و تاکنون، ارتفاع زیاد و سنگینی کاشی‌ها روی‌هم، باعث جلوگیری از ریزش گنبد شده و از طرفی با توجه به اینکه برف و باران سنگینی هم نداشته‌ایم، این کاشی‌ها حالت خود را از دست نداده‌اند.
خطابخش با اشاره به ویژگی خاص این مرمت، تأکید کرد: در این مرمت خاص، بیش از 95 درصد از کاشی‌های استفاده‌شده، کاشی‌های قدیمی و اصلی گنبد است و فقط 5 درصد آن‌ها به دلیل آسیب جدی با کاشی‌های جدید تعویض شدند و مرمت تمامی ترک‌های گنبد، در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان قرار دارد که پس از تأمین اعتبارات لازم، در هفته‌های آینده شروع خواهد شد.
مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام (ره) همچنین خاطرنشان کرد: برای انجام پروژه در بناهایی که ثبت جهانی شده‌اند، باید قبل از شروع کار و انتخاب پیمان‌کار، معاون میراث فرهنگی و ثبت جهانی در جریان باشند که البته در حین پروژه، کارشناسان جهانی از این بناها بازدید کرده و آن را تأیید می‌کنند که در مورد مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هم این اتفاق افتاده و به تأیید رسیده است و یکی از بهترین استادکارهای استان روی این پروژه کارکردند.
برف، گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را تهدید می کند
در همین راستا محمدعلی رضایت، فرزند استاد رحمت‌الله رضایت، مرمت گر گنبد پر سر و صدای این روزهای اصفهان پیرامون مراحل مرمت مراحل این بنای تاریخی اذعان دارد: اصرار ما و همچنین میراث فرهنگی از همان ابتدا کاربر آن بود تا در پروژه فقط بحث مرمت صورت و تا حد ممکن از کاشی و یا قالب جدیدی برای ترمیم آن استفاده نشود از همین نزدیک به 35 هزار قطعه کاشی، شماره بندی و به پایین منتقل شد، سپس این کاشی‌ها و گچ‌ها و پوسیدگی‌های پشت آن تمیز در ادامه کاشی‌ها روی قالب در کنار هم قرارگرفته و پارچه بندی انجام شد و دوغاب ریخته شده است، در نهایت این پارچه‌ها پس از شستشوی کامل و زیرسازی بستر بر روی جای خود قرار گرفته‌اند.
مرمت‌گر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله با تأکید بر آن‌که بستر گنبد آجری است و آجر رطوبت و گرد و خاک را به راحتی جذب می‌کند، متذکر می‌شود: هر آجری در هر محلی که قرار داشته باشد، با یک بُرِس کشیدن ساده رنگی متفاوت با آجر کناری خواهد گرفت؛ اتفاقی که بر روی گنبد رخ‌داده، به همین شکل است یعنی کاشی‌ها بر بستری آجری سوار هستند و این تغییر رنگ پس از شستشو و مرمت امر معقول است که در صورت پاک‌سازی یا مرمت دیگر قسمت‌ها رنگ تمام گنبد یکدست خواهد شد.
وی در ادامه صحبت‌های خود متذکر حال ناخوش گنبد مسجد شیخ لطف‌الله می‌شود و تأکید می‌کند: وضعیت گنبد، وضعیت مطلوبی نیست و با یک برف یا بارندگی سنگین ممکن است تخریب شود که در پی آن باید قید گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را زد چراکه در آن صورت دیگر نمی‌توان هیچ کاری انجام داد.
گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را به‌جای تعمیر، تخریب کرده‌اند
بخشی از این نگرانی‌ها از جایی شروع شد که مهدی حجت، رئیس کمیته ملی ایکوموس ایران 23 آبان ماه با حضور در دانشگاه هنر اصفهان با اظهار تأسف نسبت به خراب شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله پس از مرمت‌های اخیر گفته است: «گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را تعمیر و به نظر من یک ترک آن را خراب کرده‌اند، رنگ این ترک با بقیه ترک‌ها نمی‌خورد و اندازه آن‌هم غلط است، وقتی لچکی را بالابرده‌اند نتوانسته‌اند آن را جفت کنند و گنبد خراب‌شده است».
مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله نیاز به نظر کارشناسی دارد
از همین رو فریدون الهیاری مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان در واکنش به این موضوع در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار کرد: به صورت عبوری نمی‌شود نسبت به مرمت گنبد، نظر کارشناسی و دقیق داد، بلکه باید افرادی که در این زمینه اظهار نظر کرده‌اند، با حضور در محل مذکور و مشاهده و بررسی دقیق از فرآیندهای مرمت، کارشناسانه، مطلع و دقیق نظراتشان را مطرح کنند.
وی با تأکید بر آن‌که این مرمت کاملاً تحت نظر مجموعه متخصصان حوزه میراث فرهنگی انجام می‌گیرد، گفت: مرمت این بنا بسیار خوب و اصولی است و هیچ مشکل و تغییر رنگی به وجود نیامده است در اصل بنا به وجود نیامده است و این تغییر رنگی که این روزها به چشم مردم می‌آید ناشی آسیب‌دیدگی چون گنبد به شدت آسیب‌دیدگی و وضعیت نامناسبی ترک‌های باقی‌مانده است از همین رو طبیعتاً آن قسمتی که تاکنون مرمت، پاک‌سازی و بندکشی‌های آن انجام‌شده تفاوتش را با بخش‌های دیگر نشان می‌دهد که در پایان کار مرمت، گنبد وضعیت مناسب و خوبی را پیدا خواهد کرد.
بررسی کیفیت مرمت گنبد نیازمند کارشناسی جدی
به نظر می‌رسد اظهارنظرهای گوناگون از سوی کارشناسان مختلف میراث فرهنگی، نیازمند حضور در محل پروژه و اطلاع از نحوه کار و همچنین ابعاد متفاوت این عملیات مرمتی است، تا خبرگان این رشته بتوانند نظر کارشناسی و دقیق ارائه کنند.
لازم است تا زمینه برای ارزیابی منتقدان از اقدامات صورت گرفته فراهم شود تا کیفیت این مرمت مشخص شود و در صورت بروز خطا زودتر از بزرگ شدن ابعاد این خطا، اشکالات مرتفع شود.
مدیران و مسؤولان، وظیفه پاسخگویی به موقع خود را فراموش نکنند
البته کم‌کاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان هم در این بازار داغ شایعه و هیاهو بر سر ترمیم گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان بسیار مؤثر بوده و به نظر می‌رسد باید پیش از بروز چنین بحث‌ها و نظرات، ابعاد مختلف این عملیات مرمتی را با حضور کارشناسان و به صورت کامل به اطلاع عموم جامعه رسانده، علل اتفاقاتی مانند دورنگی گنبد و همچنین اصلاح شدن آن در آینده را تشریح می‌کردند.
علی‌رغم بارها و بارها تکرار این گلایه اما هنوز هم این امیدواری وجود دارد که مدیران استانی در هر عرصه فعالیتی که هستند به وظیفه پاسخگویی خود در قبال افکار عمومی و ارتباط با رسانه‌ها عمل کرده و بااطلاع رسانی به موقع و صحیح، راه را برای تشویش اذهان عمومی و بحث و جدل‌های گوناگون ببندند و مردم دغدغه‌مند و حساس به ثروت‌های مادی و معنوی سرزمین خود را نگران نکنند.
انتهای پیام/63106/ص30/ر
