به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، از گذشته‌های دور، آیین نخل‌برداری در دو حسینه میانگاه، محله سفلی و صحن امامزاده عبدالله بن موسی الکاظم (ع) بافق، همراه با مراسم خاص انجام می‌شود.
این سنت حسنه همه ساله عصر روز سیزدهم محرم برگزار می‌شود و در این روز که مصادف با سومین روز شهادت سید و سالار شهیدان، حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) است، هیئت‌های مذهبی در قالب دسته‌جات سینه زنی و زنجیرزنی به حرکت در می‌آیند.
پیشاپیش آنها کاروانی از اسب‌ها و شتران حرکت می‌کنند اما بر خلاف روز عاشورا که شتران پیرایه، زنگوله و منگوله دارند، در این روز، کجاوه بسته‌اند و وسائل سفر بار کرده‌اند و این بار شترها، به طور عمده برهنه و فاقد افسار هستند و فقط با پارچه‌ای سیاه رنگ پوشیده شده‌اند و حتی پاهای آنها را هم با پارچه مشکی می‌بندند و افرادی که سر و روی خود را با چارقدهای سیاه و پیراهن‌های بلند عربی، شال اشتری یا پالتوهای پشم شتری پوشیده‌اند، در نقش اسرای کربلا، بر شتران برهنه سوار می‌شوند، شترهایی که توسط سپاه شام غارت شده‌اند.
فردی نیز در نقش امام زین العابدین بر شتر برهنه سوار است در حالی که پاهایش را زیر شکم شتر با زنجیر بسته‌اند.
هیئت‌های مذهبی سینه زن و زنجیر زن پس از ورود به حسینیه و عزاداری، یا از در دیگری خارج می‌شوند و یا می‌مانند تا در برداشتن نخل مشارکت داشته باشند.
نخل صحن امامزاده عبدالله، قبل از غروب آفتاب از زمین برداشته می‌شود، این نخل به دلیل اینکه در محوطه بزرگی قرار گرفته، نسبت به نخل حسینیه میانگاه و محله سفلی بزرگتر است و افراد بیشتری در به حرکت در آوردن و چرخاندن آن مشارکت می‌کنند.
دور زدن و چرخاندن نخل معمولا به عدد فرد ختم می‌شود و هفت، 9، 11 و یا 13 بار دور امامزاده و حسینیه چرخانده می‌شود.
نخل یا نقل حج نا تمام امام حسین (ع)
به نظر می‌رسد دور زدن نخل در اطراف صحن امامزاده یا حسینیه میانگاه و یا هر حسینیه دیگری، کنایه از حج ناتمام حسین بن علی (ع) باشد.
در تاریخ است که حضرت سید الشهدا، روز هشتم ذی‌الحجه و برای بیعت نکردن با یزید، حج خود را ناتمام گذارده و به طرف سرزمین عراق حرکت کردند، حُر، فرمانده سپاه یزید، راه را بر امام بست و حضرت ناچار در نینوا یا سرزمین کربلا متوقف شدند و در نهایت، ظهر عاشورا به همراه 72 تن از یاران با وفایشان به شهادت رسیدند.
جنازه آنها سه روز در ریگ‌های گرم کربلا روی زمین ماند و سرانجام قبیله بنی‌اسد که در نزدیکی کربلا زندگی می‌کردند، برای دفن شهدا به میدان جنگ آمدند.
از آنجا که تعدادی از شهیدان سرشان از بدن جدا شده بود و شناخته نمی‌شدند، به کمک حضرت سجاد (ع) در همان مکانی که شهید شده بودند، خیلی ساده بر روی حصیر و بدون تشییع دفن شدند.
بعدها شیعیانِ ایشان به جبران آن واقعه، نخل را که نمادی از تابوت و تشییع جنازه امام حسین (ع) است، با شکوه و عظمت بر می‌دارند و همانند طواف کعبه، دور کلک یا علمِ حسینیه به حرکت در می‌آورند و اگر بر خاسته از این معنی نبود آن را به دوش گرفته و از حسینیه بیرون می‌آوردند و در طول خیابان عزاداری می‌کردند.
کَلک چیست؟
کلک در لغت به معنی آتشدان گِلی و منقل سفالین است. در زمان گذشته وسط هر حسینیه‌ای چه نخل داشت و چه فاقد نخل بود، ساختمانی کوچک چند ضلعی میان تهی از خشت و گل درست کرده بودند و شب‌های روضه‌خوانی، آن را پر از هیزم می‌کردند و آتش می‌زدند، با این کار هم روشنایی حسینیه تامین می‌شد و هم آن مکان را گرم می‌کردند. هنوز کلک حسینیه قنبریه درابتدای خیابان مهدیه بافق پا برجاست و در هنگام نخل‌برداری، بلا تشبیه همانند ساختمان کعبه، نخل به دور کلک چرخانده می‌شود.
نخل حسینیه میانگاه
بعد از ظهر سومین روز شهادت امام حسین (ع)، پس از عزاداری هیئت‌های مذهبی، فرش‌های کف حسینیه را جمع می‌کنند تا پای افرادی که به زیر نخل می‌روند، لای فرش گیر نکند و به زمین نخورند و زیر پای صدها نفری که زیر نخل می‌روند، کسی پایمال و لگدکوب نشود.
ابتدا تعدادی جوان، پایه‌های نخل را روی «جوغن» یعنی تکه‌هایی از کنده‌های قطور و کوتاه که مقداری از یک طرف آنها خالی شده، قرار می‌دهند و کسانی که در طول سال نذر و نیتی داشته‌اند، با خرید نُقل و نخودچی مشکل گشا، روا شدن حاجت خود را می‌طلبند و معمولا از صفه‌های طبقه اول که مخصوص نشستن زنان است، نقل و نخودچی مشکل گشا به پائین ریخته می‌شوند و یا توسط نذر کننده به عزاداران تعارف می‌شود سپس کسانی که ذبح گوسفندی را نذر کرده‌اند، پای نخل و قبل از حرکت دادن آن، قربانی خود را ذبح می‌کنند.
این مراسم در حالی انجام می‌شود که عده‌ای از شیپور زنان و طبال‌ها، طبل و شیپور می‌زنند اما این روز متفاوت از روز عاشورا و با آهنگی دیگر است، با آهنگی حزین و نشانه عزا طبل و شیپور می‌زنند، تعدادی هم با سنج و با آهنگی متفاوت از روز تاسوعا و عاشورا، پیاپی و تند تند سنج می‌زنند تا جوانان آماده و مهیج برای نخل‌برداری شوند.
پس از طی این مقدمه، افراد بلند قد در سمت راست و کوتاه قدها وسط یا سمت چپ مستقر می‌شوند در حالی که سر پاچه‌های شلوار را بالا زده و شالی نیز بر روی شانه‌های خود بسته‌اند تا وقتی زیر نخل یا نقل قرار می‌گیرند، زخمی نشوند.
کسی هم که نخل را آذین بسته و به او بابا می‌گویند، بر فراز نخل در حالی که سنجی در دست دارد، می‌نشیند و تند و تند سنج می‌زند و حسین، حسین می‌گوید.
با فرمان جلودار، نخل به حرکت در می‌آید و از سمت راست به چپ دور کلک می‌چرخد، پس از چند بار چرخیدن نخل را روی زمین گذاشته و بر سر و سینه می‌زنند و عزاداری می‌کنند، آنگاه دوباره نخل را برمی‌دارند و چند دور دیگر می‌چرخند و پس از چند بار تکرار که به عدد فرد ختم می‌شود، نخل را در جایگاه خود قرار می‌دهند.
وظیفه جلودار، راهنمایی افراد است که نخل را به در و دیوار حسینیه نزنند و در مدار مشخص حرکت کنند.
پس از برداشتن نخل یا به قولی هنگام نقل کشی، یکی از مداحان در جلو قرار می‌گیرد و بقیه عزاداران به دنبال او عزاداری می‌کنند و دور حسینیه می‌چرخند و بر امام حسین (ع) درود می‌فرستند و و بر یزید و سران لشکرش لعن و نفرین می‌گویند.
مداح می‌گوید:
«حسن و حسین یا حسین
به دشت کربلا حسین»
«حسینم وای حسینم وای حسینم
شهیدم وای شهیدم وای شهیدم»
«اگر خسته جانی بگو یا علی
اگر ناتوانی بگو یا علی»
و عزاداران با صدای بلند می‌گویند:
«یا علی»
«یا حسین»
نخل چیست؟
نخل که سازه‌ای از چوب است در لغت به معنی تابوت بلند و بزرگی است که با پارچه‌های قیمتی تزئین و بر آن آئینه‌ها، خنجرها و شمشیرها نصب کنند و روز عاشورا یا غروب سیزدهم محرم به عنوان تابوت امام حسین (ع) در جلوی دسته عزاداری، حسینیه و تکیه حرکت دهند یا نصب کنند.
از این رو تابوت بزرگ را نخل گفته‌اند که قد و قامتی برافراشته و بلند شبیه درخت نخل دارد و در فرهنگ مردم استان یزد، نقل هم تلفظ می‌شود به معنی چیزی که قابلیت نقل و انتقال از مکانی به مکان دیگر دارد.
از آنجا که نخل تنها درختی بود که در کربلا وجود داشت و بدن بی‌سر امام حسین (ع) را بر حصیری که از برگ‌های آن درست کرده بودند، گذاشتند و تشییع و دفن کرده‌اند، نخل نمادی از آن واقعه جانگداز است.
هر کدام از عناصربه کار رفته در نخل را نمادی از یک حادثه و متعلق به شخص خاصی در حادثه کربلا می‌دانند که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
سرو نخل؛ قد و قامت رعنای حضرت علی اکبر، شمشیرها و نیزه‌ها؛ تیرها و نیزه‌هایی است که بر بدن امام وارد شده‌اند، آئینه؛ نور وجود نورانی سیدالشهدا (ع)، علم‌هایی که بر نخل می‌بندند؛ متعلق به علمدار کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع)، پارچه‌های زینتی نخل؛ حجله قاسم ابن حسن، سیاه‌پوش کردن نخل؛ پارچه‌های سپاه روی جنازه شهدای کربلا است.
--------
گزارش: علیرضا مهران‌پور
---------
انتهای پیام/2464/ک40/ژ1001
