نظری بر مرثیه‌های حسینی در شبه ‌قاره هند

به گزارش خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس، «پادشاه است حسین» عنوان کتابی است که در بردارنده نمونه‌هایی از مناقب و مرثیه‌های حضرت امام حسین(ع) است که به قلم شاعران هند در اواخر دوره تیموری سروده شده است.

در مقدمه این کتاب که به کوشش «سیدعبدالرضا موسوی» نویسنده و شاعر نام آشنای کشورمان گردآوری شده است، مرثیه‌سرایان امام حسین(ع) در شبه قاره هند معرفی و نمونه‌هایی از اشعار شاعران آن دوران ذکر شده است.

گردآورنده، دوره تیموریان را که در ایران مقارن با دوران صفوی بوده، «عصر طلایی» شعر فارسی در هند دانسته است که در آن زمان شماری کثیری از شاعران ایرانی به دربار سلاطین هندوستان رفته‌اند.

آنگونه که در مقدمه این کتاب ذکر شده است، بیشترین مرثیه‌ها و مناقبی که برای امامان شیعه به ویژه امام حسین(ع) توسط شاعران مهاجر ایرانی و شاعران بومی در هند و سند سروده شده مربوط به دوره «امیر تیمور» بوده است.

بعد از این مقدمه، اشعار شاعرانی چون «آفرین لاهوری»، «جویا کشمیری»، «محسن تتوی»، «عظیم تتوی»، «مایل تتوی»، «غالب دهلوی» و «اقبال لاهوری»  به ترتیب در این کتاب گنجانده شده است.

از «آفرین لاهوری» در این کتاب ترجیع‌بند بلندی در سوگ شهادت امام حسن و امام حسین(ع) به چشم می خورد که با این ابیات آغاز می شود:

دل می تپد به یاد شهیدان کربلا

جانم فدای همت مردان کربلا

«جویا کشمیری» از دیگر مرثیه‌سرایان شبه‌قاره است که در این اثر چهار سروده از او در منقبت امام حسین(ع) و توصیف کربلا آمده است. وی در توصیف کربلا چنین سروده است:

کو طالع و بخت آنکه باشم

در حضرت کربلا ز زوار

چینم گل بوسه با لب شوق

گاهی از در، گهی ز دیوار

چون دررسدم اجل به ناگاه

این است وصیتم که زنهار

گرد رخ من ز خاک آنکوست

ناشسته مرا به خاک بسپار

از «محسن تتوی» که در سال 1121 هجری قمری در هند زاده شده است نیز مناقب مختلفی در وصف حضرت سیدالشهدا(ع) در این کتاب به چشم می خورد.

قصیده‌ای از این شاعر در شهادت امام حسین(ع) این گونه آغاز می‌شود:

می‌رود فردا به میدان، نور چشم بوالحسن(ع)

ای سحر! شرمی بکن تا روز محشر دم مزن

می‌رود فردا به میدان، راکب دوش رسول

بر قتال شامیان چون آفتاب تیغ زن

می‌رود فردا به میدان از جفای کوفیان

نوگل بستان زهرا(س)، سرو همدوش حسن

«سید محمد عظیم‌الدین تتوی» از دیگر شاعران شبه‌قاره هند است که در سال 1163 هجری قمری زاده شده است و به زبان‌های فارسی و اردو شعر سروده است. در این کتاب نیز چند منقبت و مرثیه از او منتشر شده است.

مرثیه «حضرت امام حسین(ع)» عنوان یکی از سروده‌های است که با این ابیات آغاز می شود:

باز شد ماه محرم، آه و واویلا حسین(ع)

دور ماتم، نوبت غم، آه و واویلا حسین(ع)

کوفیان با روسیاهی، خط نوشتند از خطا

کای امام هر دو عالم! آه و واویلا حسین

«میر سید غلام علی مایل تتوی» که در سال 1181 در «حیدر آباد» سند متولد شده است از دیگر مرثیه‌سرایان شبه قاره هند قلمداد می شود که در این اثر نیز چند سروده از او به چشم می خورد.

مرثیه دوازده بند وی که با تأثیر از شعر معررف «محتشم» سروده شده است این گونه آغاز شده است:

باز این چه شورش است که از او خلق در غم است

باز این چه نوع غم است کزو چشم پرنم است

باز این چه شیون است که شد عام در جهان

باز این چه ماتم است که غم‌افزای عالم است

«اسدالله غالب دهلوی» معروف به «نجم الدوله»، از شاعران شبه‌قاره و از شیعیان و دلدادگان  ائمه(ع) است که در سال 1212 هجری قمری در هند زاده شده است.

در این اثر نیز چند سروده از او به چشم می خورد که یکی از سروده‌های او که در منقبت حضرت عباس(ع) سروده است جالب توجه است:

آوازه غربت نتوان دید صنم را

خواهم که دگر بتکده سازند حرم را

نازم به صنم‌خانه که شاهان جهان‌جوی

هم بر در آن خانه گذارند حشم را

در پایان نیز یک سروده از شاعر معاصر شبه‌قاره هند، علامه اقبال لاهوری، آمده است.

در ختم کتاب، گردآورنده سه شاعر معاصر آن دیار را که هم در هند و هم در پاکستان می‌زیسته‌اند و البته همه آنها رخ در نقاب خاک کشیده اند معرفی کرده است و نمونه های از شعر هر یک از آنان در این کتاب به چشم می‌خورد.

این کتاب در 240 صفحه در قطع رقعی در سال 1384 خورشیدی، توسط «انتشارات سوره مهر» وابسته به حوزه هنری تهران منتشر شده است.

انتهای پیام/خ