ماجرای‌نخست‌وزیری‌رجایی‌از ‌زبان‌خودش

رخدادهای 10 شهریور 1359

چکیده

• بنی صدر: ممکن است خیلی چیزها در مجلس تصویب بشود و من موافق نباشم اما من که نمی توانم اجرای آنها را متوقف کنم خط من باید خط قانون باشد قانونی که تصویب شد باید اجرا کنم .
• بر اساس گزارش های رسیده در درگیری های 24 ساعت گذشته ترکیه 20 نفر در نقاط مختلف این کشور جان خود را از دست داده اند .
• آیت الله دکتر بهشتی رئیس دیوانعالی کشور در یک مصاحبه مطبوعاتی از طرح انقلابی مصادره ثروت های حرام خبر داد .
• محمد علی رجایی نخست وزیر: گاهی انسان باید آبرو بدهد و این ضرورت دارد برای انجام کارحیاتی و من آگاهانه قدم در این راه میگذارم و اگر ذره ای آبرو در بین مردم دارم حاضرم آن را هم در راه انقلاب فدا کنم.
• حجت الاسلام امیرمجد سرپرست سازمان بسیج مستضعفین طی نامه ای تشکیل سازمان بسیج مستضعفین و ارتش رهایی بخش مستضعفین را اعلام کرد .
• شهر قصر شیرین از اولین ساعات بامداد امروز بار دیگر زیر آتش مستقیم توپ های عراق قرار گرفت .
• یک ستون ارتشی که برای تقویت نیروهای مستقر در نزدیکی کامیاران عازم این منطقه بود در مسیر خود با مهاجمین که از قبل در کمین این نیروها بودند درگیر شدند .
• آیت الله هاشمی رفسنجانی : نمایندگان مجلس شورای اسلامی از همکاران خود در مجلس سوریه انتظار دارند که موقعیت کشور خود را درک کرده و از هر تصمیمی که اتحاد دو ملت را تضعیف می کند جلوگیری نمایند و عمال شیطان بزرگ آمریکا را در منطقه رسوا سازند .
• در درگیری میان گروه های مختلف مردم با هواداران سازمان مجاهدین خلق [منافقین] یکی از طرفداران این سازمان کشته و چند تن دیگر نیز زخمی شدند .

ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور طی سخنانی به بیانیه اخیر مجاهدین انقلاب در ضرورت تشکیل یک کابینه مکتبی پاسخ داد . اهم نکات مطرح در پاسخ بنی صدر عبارت است از ؛

- گروه موسوم به مجاهدین انقلاب گروهی کوچک است که حاکمیت زور را می خواهند برقرار کنند ، جمهوری یک مجموعه است و کسانی که برای تضعیف رئیس جمهور با دروغ شروع می کنند چگونه می توانند مدعی باشند که قصدشان از تضعیف رئیس جمهور که رئیس قوه مجریه است تقویت دولت و خط امام و مجلس است .

کسی را قبل از تجربه به عنوان نخست وزیر معرفی نمی کنم

- قصد معرفی نوبری ، سلامتیان و طباطبایی به عنوان نخست وزیر را به مجلس نداشتم ، برای اینکه بعضی از اینها یک صلاحیت هایی دارند که باید جامعه آنها را شناسایی کند و بعد از اینکه جامعه آنها را شناسایی کرد عرضه بشوند و در حقیقت باید اینها از تجربه بیرون بیایند و من کسی نیستم که فردی را قبل از تجربه به جامعه معرفی کنم ابدا . (1)

اگر مشکلی وجود ندارد پس چه نیازی به شماها وجود دارد ؟!

- نویسندگان نامه می گویند با مطرح کردن مسائلی چون تحریم اقتصادی تلاش دارند کابینه غیر مکتبی روی کار آورند سوال این است که اگر مشکلاتی چون تحریم و بحران اقتصادی در کشور وجود ندارد مردم دولت را برای چه می خواهند ؟ این مشکلات وجود دارد و پس دولتی باید در خور این موقعیت باشد .

تقدم با عقیده است

- به نظر من تقدم با عقیده است و دراین مسئله هیچ تردیدی وجود ندارد ، بعضی خیال می کنند که تخصص یک چیز است و عقیده و مکتب و ایدئولوژی هم چیز دیگریست ، می شود تخصص را داشت ولی ایدئولوژی را نداشت و نیز ایدئولوژی را داشت ولی تخصص را نداشت ، ایدئولوژی بریده از علم وجود ندارد و این را هر کس بگوید دروغ است ، اگر طبیبی بگوید من متخصص طب هستم ولی اسلام را هم قبول ندارم باید به او بگویم که از نظر من طب شما هم ناقص است .

کار رئیس جمهور اجرای قانون است

- کار رئیس جمهوراجرای قانون است و اگر دولتی آمد و گفت که نمی خواهم قانون را اجرا کنم خوب خط او با خط رئیس جمهور که اجرای قانون است فرق می کند من باید به مردم بگویم این رئیس جمهوری که شما انتخاب کرده بودید تا قانون اساسی را اجرا بکند دولتی آمده است که این قانون اساسی را قبول ندارد .

- رئیس جمهور باید قانون را به اجرا در آورد ممکن است خیلی چیزها در مجلس تصویب بشود و من موافق نباشم اما من که نمی توانم اجرای آنها را متوقف کنم خط من باید خط قانون باشد قانونی که تصویب شد باید اجرا کنم . (2)

20 کشته در درگیری های ترکیه

بر اساس گزارش های رسیده در درگیری های 24 ساعت گذشته ترکیه 20 نفر در نقاط مختلف این کشور جان خود را از دست داده اند . بامداد امروز یکی از مقامات آموزش و پرورش ترکیه در خانه مسکونی خود در آنکارا به ضرب گلوله تروریست ها از پای درآمد 3 تن از 5 تروریست مذکور که در این واقعه شرکت داشتند نیز به ضرب گلوله پلیس از پای درآمدند .  (3)

آیت الله بهشتی : ثروت های حرام مصادره می شود

آیت الله دکتر بهشتی رئیس دیوانعالی کشور در یک مصاحبه مطبوعاتی از طرح انقلابی مصادره ثروت های حرام خبر داد . وی گفت : کسانی که مالیات نداده اند نیمی از اموالشان متعلق به بیت المال است . آیت الله بهشتی همچنین گفت : دادگاه های انقلاب هرچه سریعتر باید به دارایی افرادی که از راه حرام به دست آمده رسیدگی کنند . رئیس دیوانعالی کشور همچنین تاکید کرد : کسانی که از راه فروش زمین های موات صاحب ثروت شده اند ثروت های آنها حرام است و باید گرفته شود ، اموال کسانی که از راه همکاری با رژیم گذشته کارخانه ، موسسه کشاورزی و یا دامداری و ...تاسیس کرده اند مال خودشان نیست . (4)

رجایی تشریح کرد ؛ روند انتخاب نخست وزیر از ابتدا تاکنون 

محمد علی رجایی نخست وزیر در یک برنامه تلویزیونی شرکت و روند تشکیل کابینه را تشریح کرد. وی اظهار داشت : زمانی که گزارش کار وزارت آموزش و پرورش را به مجلس ارائه کردم مجلس از برخورد من با دو مسئله تفتیش عقاید و انحصار طلبی به عنوان دو انتقاد فکر کرد من در خط کلی مجلس قرار دارم ، برخورد همکاران من در مجلس از آن روز به بعد کاملا محسوس بود که من را به عنوان یکی از افرادیکه می توانم محصول فکری و نماینده فکری مجلس باشم می توانند معرفی کنند .

گروه 5 نفره تشکیل شد / بنی صدر دو نفر را حذف کرد

وی ادامه داد : بعد از این قضایا یکی از برادران به مجلس معرفی شد ولی مورد موافقت قرار نگرفت ، نامه ای نوشتیم ، برادرمان آقای بنی صدر به مجلس تشریف آوردند در جلسه غیر علنی مسئله را مطرح کردیم و آقای بنی صدر هم صحبت کردند . بعد از اینکه آقای رئیس جمهور تشریف بردند بلافاصله انتخاباتی شد و 5 نفر انتخاب شدند و قرار شد یک نفر هم آقای رئیس جمهور بفرستد و بدون اینکه از امام سوال کرده باشیم فکر کردیم یک نفر هم ایشان می فرستادند ولی ایشان از فرستادن یک نماینده خودداری کردند و فرمودند من دخالتی نمی کنم و آقای رئیس جمهور از آن 5 نفر ، 2 نفر را با این عنوان که قبلا نظرشان را داده اند گفتند که باید کنار بروند و مجلس هم برای اینکه همکاری بیشتر خودش را نشان بدهد آن دو نفر را کنار گذاشت و در نهایت سه نفر از مجلس و یک نفر از هم از طرف آقای رئیس جمهور مشغول بررسی صلاحیت و معیارهای لازم در یک فرد برای انتخاب نخست وزیر شدند .

معرفی 4 نفر به رئیس جمهور / مخالفت مطلق بنی صدر با سه گزینه

رجایی ادامه داد : در نهایت 4 نفر به آقای بنی صدر معرفی شد و آقای رئیس جمهور فرمودند که با سه نفر از اینها مطلقا موافقت نمی کنم و بلکه مخالفتم را اعلام می کنم ولی با یک نفر از اینها من مخالفت فردی به اصطلاح ندارم ، از نظر وضع خصوصیات فردی که باید باشد من این خصوصیات را در ایشان می بینم ولی از جهت اداره کشور و خطی که باید تعقیب بشود من ایشان را صالح نمی بینم .

نخست وزیر ادامه داد : در انتقادهائیکه از من کرده بودند همه خبر دارند که ایشان گفته بودند آقای رجایی ضمن اینکه مثلا چنین و چنان هستند اما آدم خشک سری هستند ، مطالبی را که بحث می کند حتی اگر غیر از آن چیزی که نظرش است اثبات شود همان چیزی را که نظرش است انجام می دهد . آقای بنی صدر پیش از این نیز در مورد وزارت آموزش و پرورش با مسئولیت بنده بر این وزارتخانه موافق نبودند .

چرا در آموزش و پرورش موفق بودم ؟

رجایی در توضیح چرایی موفقیت خود در آموزش و پرورش گفت : من حدود نه ماه است که برای این کشور کار کردم بیشترین افرادی که مستقیما با آموزش و پرورش در ارتباط هستند در تهران حضور دارند یعنی اگر من در یک شهر به عنوان نمونه رشت ، قزوین یا تبریز کاندید می شدم ممکن بود مثلا 20 هزار یا 50 هزار رای بیاورم اما در تهران چیزی بالاتر از یک میلیون رای احتیاج داشته تا من در دوره اول برای نمایندگی مجلس انتخاب بشوم من بین کسانیکه کاندید بودند برای نماینده مجلس از جمله کسانی بودم که یک مدت کار کرده بود و کارم در خانواده ها منعکس بوده ، من در انتخابات بیش از یک میلیون رای آوردم .

نخست وزیر به اشکال دیگر رئیس جمهور اشاره کرد که «چون در لیست خاصی قرار داشتید رای آوردید » و در پاسخ به این اشکال گفت : در تهیه این لیست افرادی موثر تر از من حضور داشتند که آرایشان در انتخابات مجلس از من کمتر بود و همچنین افرادی بودند که اصلا نامشان در آن لیست نبود و خیلی از ما رای بیشتری کسب کردند .

رئیس جمهور انتخاب نخست وزیر را به رای استمزاجی مجلس محول کرد

رجایی ادامه داد : به دنبال این بحث ها آقای بنی صدر نپذیرفتند که بنده را به عنوان نخست وزیر به مجلس معرفی کنند و هیئت به آقای رئیس جمهور اعلام کرد که  هر کسی را می خواهید به مجلس معرفی کنید و مجلس نیز بر اساس معیارها رای خود را اعلام کند .

نخست وزیر افزود : با این سخن هیئت آقای رئیس جمهور گفت شما به مجلس بروید و ببینید نظر نمایندگان چیست اگر اکثریت نمایندگان نظرشان رجایی است من در مورد اختلافاتی که با ایشان دارم سکوت می کنم ، خوب این هیئت هم برگشتند به مجلس برای رای گیری ، در جلسه غیر علنی رای گیری شد و آرائی که دادند برای من آرائشان قابل ملاحظه بود مسئله را به آقای بنی صدر اطلاع دادیم و رئیس جمهور گفتند بسیار خوب من ایشان را معرفی می کنم و در مورد اختلافاتی که دارم سکوت می کنم و چیزی نمی گویم .

حاضر بودم برای باز بودن دست رئیس جمهور استعفا دهم / مجلس مرا انتخاب کرد

رجایی در ادامه سخنان خود به این نکته نیز اشاره کرد که «برای این که این اختلافات با رئیس جمهور بروز نکند من داوطلب شدم که رسما از کاندیداتوری استعفا دهم یا اینکه نمایندگان یک رای کمی به من بدهند تا آقای رئیس جمهور هم دستشان باز باشد ولی نمایندگان در این جلسه غیر علنی رای بالایی به بنده دادند .

نخست وزیر با اشاره به توافق بعدی با رئیس جمهور که در مورد اختلافات چیزی در مرعی و منظر مردم گفته نشود اظهار داشت : آقای بنی صدر در این جلسه اعلام کرد در مورد وزرا جز دو مورد نظری ندارم ، وزیر کشور و وزیر دفاع ، وزارت دفاع به علت مسئولیت فرماندهی کل قوا و وزارت کشور هم به این علت که مسئولیت برگزاری انتخابات باید برعهده یک فرد بی نظر و بی طرف باشد.

در راه انقلاب آبرو می دهم

رجایی در ادامه به مشکلات پیش رو اشاره کرده و گفت : گاهی انسان باید آبرو بدهد و این ضرورت دارد برای انجام کارحیاتی و من آگاهانه قدم در این راه میگذارم و اگر ذره ای آبرو در بین مردم دارم حاضرم آن را هم در راه انقلاب فدا کنم .

نخست وزیر ادامه داد : در آئین نامه داخلی مجلس این بود که من 10 روز وقت دارم و آقای رئیس جمهور دقیقا در آخر 10 روز ابلاغ نخست وزیری من را لطف کردند و من به دنبال تعیین وزرا رفتم ، بعد از آن که لیست وزرا تهیه شد با آقای رئیس جمهور تماس گرفتیم و ایشان اعلام کردند با این وزرا مخالف نیستند ولی پس از بحث های فراوان ایشان نامه ای دادند مبنی بر این که به جز وزرای دفاع و کشور با بقیه وزرا مخالفت نمی کنند . (5)

تشکیل سازمان بسیج و ارتش رهایی بخش مستضعفین

حجت الاسلام امیرمجد سرپرست سازمان بسیج مستضعفین طی نامه ای تشکیل سازمان بسیج مستضعفین و ارتش رهایی بخش مستضعفین را اعلام کرد . در بخشی از این نامه آمده است : با توجه به اهداف مقدس انقلاب اسلامی و لزوم جهانی شدن مبارزات رهایی بخش مستضعفین و رسالت ارتش 20 میلیونی در شکستن مرزهای نظامی ، فرهنگی ، اقتصادی سازمان بسیج ملی و ارتش 20 میلیونی مقاومت از این تاریخ به نام سازمان بسیج مستضعفین و ارتش رهایی بخش مستضعفین تغییر نام می یابد . (6)

در درگیری های کامیاران ؛ 15 مهاجم کشته شدند

طبق آخرین گزارش های رسیده نبرد میان نیروهای ارتش جمهوری اسلامی و ارتش بعث عراق در منطقه توشار همچنان ادامه دارد . ماشین های راه سازی عراقی مشغول تاسیس استحکامات و مواضع و سنگرهای خود در این منطقه هستند . خبر دیگر از مناطق غربی کشور این که یک ستون ارتشی که برای تقویت نیروهای مستقر در نزدیکی کامیاران عازم این منطقه بود در مسیر خود با مهاجمین که از قبل در کمین این نیروها بودند درگیر شدند . (7)

خبر دیگر این که شهر قصر شیرین از اولین ساعات بامداد امروز بار دیگر زیر آتش مستقیم توپ های عراق قرار گرفت . ساعت 6 بامداد امروز حملات مستقیم عراق به این شهر آغاز شد و چندین توپ به نقاط مختلف شهر اصابت و منفجر شد . گزارش های رسیده حاکیست تاکنون 16 نفر از اهالی مجروح شده اند و چند مغازه و یک نانوایی نیز منهدم شده است . (8)

پیام هاشمی به رئیس مجلس سوریه

آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در پیامی خطاب به نمایندگان مجلس مردمی سوریه تاکید کرد : نمایندگان مجلس شورای اسلامی از همکاران خود در مجلس سوریه انتظار دارند که موقعیت کشور خود را درک کرده و از هر تصمیمی که اتحاد دو ملت را تضعیف می کند جلوگیری نمایند و عمال شیطان بزرگ آمریکا را در منطقه رسوا سازند . (9)

درگیری میان مجاهدین خلق [منافقین] و مردم در قائم شهر

در درگیری میان گروه های مختلف مردم با هواداران سازمان مجاهدین خلق [منافقین] یکی از طرفداران این سازمان کشته و چند تن دیگر نیز زخمی شدند . صبح امروز نیز از طرف جامعه روحانیت قائم شهر در اعتراض به جنگ افروزی مجاهدین خلق شهر تعطیل شد و هم اکنون گروه های موافق و مخالف در نقاط مختلف شهر دست به تشکیل اجتماعات زده اند . (10)

پی نوشت :

1- این نظر سنجی ها در دوران بنی صدر به وفور انجام شد . در یکی از این نظرسازی ها که در مغرور شدن بنی صدر  و قرار گرفتن وی در مقابل نظام اسلامی نقش عمده ای داشت محبوبیت بنی صدر بالاتر از امام خمینی ارزیابی شده بود !

2- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 3 ، تاکید بنی صدر بر اجرای قانون را باید در محک تاریخ به بررسی نشست . یکی از تجربیات گرانبهای انقلاب اسلامی به سال 1360 و  مباحث منجر به برکناری بنی صدر مربوط می شود . آن جایی که حضرت امام آن سال را سال قانون نام گذاری کردند  و در خلال بحث های آن زمان از رئیس جمهور وقت خواستند  که مرزبندی شفافی با منافقین و گروه های معاند نظام داشته باشد تا بتواند همچنان در خدمت اسلام و نظام اسلامی بماند، حضرت امام(ره) بعدها در این باره فرمودند: «کرارا من به این آقای ابوالحسن گفتم از این گروه های فاسد، از این منافقین تبری کن. در ملاء عام اینها را از خود بران، اینها تو را به تباهی می کشانند و این جوان جاهل و نادان که نتوانست بفهمد اسلام یعنی چه خود را به تباهی کشاند.»

در واقع حضرت امام(ره) در تاکیدات خود به بنی صدر اختلاط و عدم مرزبندی شفاف با منافقین و دشمنان نظام را عامل تباهی معرفی می کنند، هر چند که آن فرد، کسی چون بنی صدر باشد که در فرانسه در کنار امام بود و پس از آن هم یک پای مناظره با مخالفان جمهوری اسلامی بود.

نکته کلیدی دیگر مورد نظر امام که همواره به همه جریان های سیاسی کشور از جمله رئیس جمهور و شخص بنی صدر گوشزد می کردند لزوم تبعیت از قانون بود .  در همان روزگار امام(ره) خطاب به بنی صدر می فرمایند: «نمی شود از شما پذیرفت که قانون را قبول نداریم، غلط می کنی قانون را قبول نداری، قانون تو را قبول ندارد. اگر می خواهید از صحنه بیرونتان نکنند، پیرو قانون باشید.»

در این فراز از کلام نورانی امام(ره)، به صراحت بیان می شود که شاخص و ملاک عمل سیاسی قانون است و نه اشخاص.

به بیان بهتر مگر می توان دیگران را به عدم رعایت قانون متهم نمود، اما خود نص صریح قانون اساسی را نقض کرد؟

3- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 2

4- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 7

5- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 3 و 16

6-  اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 2

7- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 1

8-  کیهان ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 2

9- جمهوری اسلامی ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 12

10- اطلاعات ، 10 شهریور 1359 ، صفحه 4

پژوهشگر : سید روح الله امین آبادی

انتهای متن/