به گزارش خبرگزاری فارس از بندرعباس، نام «نادعلیان» را کمتر کسی است که در حوزه فرهنگ و هنر کشور نشنیده باشد و یا با وی آشنایی نداشته باشد.
نادعلیان که خود سابقه مشارکت در ایجاد فرش خاکی هرمز در سال‌های گذشته با همکاری هنرمندان هرمزگانی را دارد، در یادداشتی قابل توجه که رونوشتی از آن در اختیار خبرگزاری فارس قرار گرفته است، نه تنها با این بیان که خودش نحوه استفاده از خاک رنگی هرمز را به هنرمندان هرمزگانی یاد داده است از اجرای این فرش با استفاده از خاک‌های رنگی نیز انتقاد کرده است.
در بخش‌هایی از این یادداشت انتقاد آمیز آمده است: هدف مجریان آن (فرش خاکی) برای جذب گردشگر به جزیره هرمز قابل تحسین است اما نباید فراموش کرد که در روند کمک به گردشگری جزیره هرمز باید روش‌هایی را انتخاب کرد که طبیعت آن مخدوش و ویران نشود.
وی با انتقاد از تخریب طبیعت این منطقه به منظور جذب گردشگر در ادامه آورده است: مدیر هنری پروژه فرش خاکی چهارم در یکی از شبکه‌های اجتماعی اعلام کرده‌اند که ابعاد این فرش حدود یک هزار و 400 متر مربع است و برای انجام، نزدیک به چهار تن خاک رنگی جزیره هرمز به کار گرفته شده است! وی همچنین چهارمین فرش خاکی جزیره را هنری محیطی نامیده است!
نادعلیان با اشاره به سخنان فاطمه زارع کارشناس محیط زیست که در نشستی (اشاره به سخنان کارشناس مدعو در نشست همایش حامیان فرش خاکی) در خبرگزاری فارس اعلام کرده است که جابجایی خاک هرمز در جزیره و انتقال آن از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر، نمی‌تواند ضرری به محیط زیست وارد آورد، توضیح داده است: نه فقط به عنوان یک هنرمند که سال‌ها در عرصه هنر محیطی فعالیت دارد و به اشتباه یا درست الفبای استفاده از خاک رنگی را در سال 1385 به مجریان فرش خاکی یاد داده است، بلکه به عنوان یک شهروند که حالا شش ماه از سال را در جزیره زندگی می‌کند، اعلام می‌کنم که از این سرانجام و استفاده به این روش متأسف هستم.
نادعلیان ساخت فرش خاکی را در مقیاس بزرگ، حتی از ریختن زباله در طبیعت بدتر دانسته و اضافه کرده است: زباله‌ها را می‌توان در آینده جمع کرد اما کوه‌های رنگی اگر از حجمشان کم شود در آینده به حالت اول خود باز نمی‌گردند. برای همین مردم روستای ورزنه در تالاب گاوخونی به دور کوه سیاه که به معدنی واگذار شده بود حلقه زدند و اجازه تخریب آن را ندادند. پس از دستگیری آنان وکلای محیط زیست به کمک آنها آمدند. حالا در جزیره هرمز سالانه چندین تن خاک رنگی به ساحل آورده می‌شود و در هنگام بارندگی خاک‌ها شسته شده و روانه دریا می‌شود، به همین دلیل ما حق نداریم خاک کوه‌ها را روانه دریا کنیم.
او در ادامه با اشاره به نمونه‌های تخریب محیط زیست از سوی هنرمندان محیطی دیگر کشورهای جهان نوشته است: هنرمندان زمینی که نسل اول هنرمندان محیطی بودند چندان رویکرد زیست محیطی نداشتند. اما فعالان محیط زیست از انجام اثر رابرت اسمیتسون امریکایی جلوگیری کردند. او می‌خواست جزیره‌ای را با شیشه خرده پر کند. همچنین اثر فنس روان کریستو و ژان کلوده با محدودیت‌هایی مواجه شد که انقطاع پیدا کند و زودتر برچیده شود تا حیوانات بتوانند به راحتی عبور کنند.
نادعلیان نوشته است: مدیر هنری پروژه فرش خاکی اعلام کرده که ابعاد فرش چهارم خاکی از سه فرش گذشته بیشتر است. گویا در روز بهره‌برداری از فرش اعلام شده است آقای رئیس جمهور احمدی‌نژاد طی تماسی اعلام کرده است که حاضر است هزینه ثبت فرش خاکی را در کتاب گینس بدهند. این رویکرد ارزش هنری این طرح را مخدوش می‌کند. چهار بار است مجریان فرش خاکی فقط رکورد خودشان را شکسته‌اند.
در بخش دیگری از این مطلب نادعلیان آورده است: تکرار و توجه به ابعاد کمی، ارزش هنری این عمل را مخدوش می‌کند. هنر محیطی معانی متعددی دارد. در محیط شهری محیطی سه بعدی ایجاد می‌شود. اما شرط اول انجام آن در محیط طبیعی ملاحظات زیست محیطی است.
او با اشاره به شناختی که از منطقه هرمز دارد در ادامه اضافه کرده است: با توجه به اینکه هفت سال است که در جزیره هرمز فعالیت هنری داشته و چهار سال است که در آنجا سکونت دارم، به همین دلیل کیفیت و کمیت خاک‌های این منطقه را به خوبی می‌شناسم، خاک سرخ جزیره که بومی‌ها به آن گلک می‌گویند فراوان است و همه روز شاهد آن هستیم که کشتی‌های بزرگ آن را به ناکجا آباد می‌برند. شاید خاک ایران را به بیگانه می‌دهند!
این هنرمند محیطی به اهمیت رنگ‌های خاک این منطقه پرداخته و نوشته است: بیشترین نگرانی رنگ زرد آن است که به طور سنتی «اخرا» نامیده می‌شد که نام لاتین آن «اوکر» است. این رنگ به صورت خاک و خالص قابل بهره برداری فقط در یک نقطه جزیره (در نزدیکی مرکز تحقیقات محیط زیست) وجود دارد. اگرچه در سال‌های گذشته شخصا از آن استفاده می‌کردم اما در سال جاری استفاده از آن را متوقف و حتی برای اشتغال زنان رنگ «اخرا» را به جزیره وارد می‌کنیم. مهم تر از این رنگ، در جزیره نوعی رنگ زرد فسفری وجود داشت که درصد گوگرد آن بسیار بالا بود و به دلیل درخشندگی آن مورد استفاده قرار گرفته است ولی حالا دیگر وجود ندارد!
او در ادامه این یادداشت به سابقه ساخت فرش‌های خاکی در این منطقه اشاره کرده و افزوده است: علاوه بر ساخت چهار فرش، نهادهای دیگری مثل هلال احمر، اداره حفظ و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مقامات محلی و ... نیز در جزیره هرمز و بندرعباس مجری فرش‌های خاکی بسیاری بوده‌اند. در کنار این نوع آثار، مجریان فرش، خاک‌های رنگی را در بسیاری از مکان‌ها مثل فرهنگسرای نیاوران، نگارخانه فروهر کارگاه آقای گاوزن و حیاط خانه خانم هدیه تهرانی و ... ارائه داده‌اند. حتی در زمان بازدید از این فرش بسیاری از گردشگران نمونه‌های خاک را به داخل بطری‌های خالی آب ریخته و با خود می‌برند. مسئولان جزیره حالا باید روشی را در پیش بگیرند که از این عمل جلوگیری کنند.
این در حالی است که احمد کارگران مدیر هنری پروژه فرش خاکی هرمز، با بیان اینکه میزان خاک مورد نیاز را چهار تن اعلام کرده، گفته است که 60 درصد از این میران از دور ریز معدن خاک سرخ که در جزیره فعال است تامین می‌شود (منظور همان معدنی است که نادعلیان گفته است که خاک آن توسط کشتی‌های بزرگ به ناکجا آباد برده می‌شود).
اما در از طرفی دیگر در روزها و همچنین سال‌های اخیر در هرمزگان و حتی کشور از فرش خاکی هرمز به عنوان یک ظرفیت فرهنگی هنری و حتی اجتماعی جدید یاد شده است.
*برپایی فرش خاکی اقدامی جذاب و اثرگذار است
به عنوان نمونه رئیس واحد بندرعباس دانشگاه صنعتی امیر کبیر گفت: برپایی و اجرای فرش خاکی توسط هنرمندان هرمزگانی اقدامی جذاب و تاثیرگذار در حوزه فرهنگی اجتماعی است.
مصباح سایبانی امروز در نشستی با اشاره به بازدید خود از فرش خاکی هرمز اظهار داشت: به نظر من اجرای چنین پروژه‌ای نه تنها در سطح استان هرمزگان بلکه در سطح کشور نیز یک اقدام اثر گذار و جذاب هنری محسوب می‌شود.
وی با بیان انیکه که از برپایی فرش دوم خاکی تاکنون به بازدید این آثار هنری آمده است، گفت: فرش خاکی امسال که بر اساس اسطوره محلی طراحی شده است بسیار زیباست و انتخاب این اسطوره و تلفیق آن با عناصر ارتباطی مدرن هوشمندانه است.
سایبانی گفت: چنین اقدام‌های هنری باعث هر چه بیشتر شناخته شدن جزیره هرمز و استان هرمزگان می‌شود.
*مخاطب حرفه‌ای، الزام پیشرفت هنرمند
سعید فلاح‌فر کارشناس ارشد مرکز هنرهای تجسمی کشور نیز که در مراسم رونمایی از چهارمین فرش خاکی حضور یافته بود، اظهار داشت: فعالیت هنری که بتواند خیل کثیری از جمعیت را با طبقه‌های اجتماعی متفاوت دور هم جمع کند، بسیار ارزنده است و قطعا مثبت بودن این ارزیابی قابل انکار نیست.
فلاح‌فر، بزرگ‌ترین ویژگی هنر را توسعه انسانیت و قوی کردن رفتارهای مثبت انسانی دانست و تصریح کرد: با جمعیت زیادی که در ررونمایی فرش خاکی حضور پیدا کرده‌اند متوجه می‌شویم اثری که به هر شکل و شمایل بتواند در بین مردم نفوذ کند، توانسته به مهمترین کاربرد هنر دست پیدا کند.
به گفته وی جنوب ایران و به صورت ویژه هرمزگان دارای استعدادها و پتانسیل‌های زیادی در عرصه هنری است.
به عقیده این استاد دانشگاه، هنر برآمده از روابط انسانی و زندگی اجتماعی افراد در جامعه است و این عامل باعث ایجاد سبک و سیاق‌های خاص می‌شود که به صورت ویژه در پروژه فرش خاکی شاهد آن هستیم.
وی با بیان این که در استان هرمزگان به لحاظ اقدامات حمایتی از هنرمندان ضعیف است علت کمرنگ بودن فعالیت‌های هنری هرمزگان را نبودن امکانات سخت افزاری می‌داند که منجر می‌شود هنر هنرمندان این خطه به عرصه نرسد.
فلاح‌فر عامل دیگری که در پرورش هنرمند خوب موثر می‌داند به مخاطبان اشاره می‌کند و می‌افزاید: در استان هرمزگان مخاطب حرفه‌ای هنر دوست کم داریم در حالی که هنرمند بدون مخاطب حرفه‌ای پیشرفت نمی‌کند.
وی افزایش فضاهای فرهنگی و هنری نظیر گالری‌ها و فرهنگسراها را زمانی در تربیت مخاطب حرفه‌ای اثر گذار می‌داند که همه فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متناسب با یکدیگر انجام شود.
حال باید دید گفته‌های نادعلیان در یادداشت مذکور تا چقدر می‌تواند نگران کننده باشد، چرا که وی خود نیز آن گونه که گفته است در حال کار با خاک‌های رنگی است.
این که یادداشت وی در چه شرایطی نگاشته شده است نیز در نوع خود قابل تامل و توجه است چرا که وی می‌توانست حتی این یادداشت را قبل از آغاز امور ساخت فرش مذکور نیز بنویسد، چرا که در این شرایط می‌تواند فراتر از نگرانی‌های زیست محیطی وی، شائبه‌های دیگر را در اذهان برانگیزد.
ولی از طرفی، وی هنرمندی شناخته شده و آشنا با خاک رنگی هرمز و طبیعت فوق حساس و آسیب‌پذیر این جزیره منحصربه‌فرد است.
انتهای پیام/88001/ش/ژ1001
