به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، چهارشنبه سوری که در اردبیل به " چرشنبه آخشامی " معروف است از سال‌های دور توأم با شادی‌های سنتی و مراسمات مخصوص به خود مردم این دیار است که سال‌هاست آوازه و زبانزد کشوری دارد.
چهارشنبه سوری در اردبیل همراه با آیین‌ها و سنت‌هایی است که به سه چهارشنبه در اردبیل تقسیم شده و به " کول چرشنبه، آق چرشنبه و گول چرشنبه " یعنی به ترتیب " چهارشنبه همراه با گرد و غبار، چهارشنبه سفید و چهارشنبه گل آذین " معروف است.
" کول چرشنبه " سه هفته مانده به چهارشنبه سوری و در بین زنان کهنسال این دیار مرسوم است که خانه تکانی در این روز آغاز شده و به دلیل گسترش گرد و غبار تکاندن فرش‌های منزل و پاکسازی همراه است.
بعد از آن نوبت " آق چرشنبه " می‌رسد که دیگر زنان خانه تکانی خود را به پایان رسانده و با آویختن پرده‌های سفید در سراسرای خانه پاک خود در انتظار چهارشنبه آخر سال هستند.
در نهایت آخرین چهارشنبه سال فرا می‌رسد که با نام گرفتن " گول چرشنبه " یعنی چهارشنبه گل آذین طبق یک عادت دیرین بعد از اذان مغرب همگی اهل خانه جمع شده و با روشن کردن آتش که در فرنگ اعلام آریایی جشن آتش نیز نامیده می‌شود همه از روی آن پریده و جشن و سرور خود را قرین سرخی و زردی آتش می‌کنند.
در این روز که همه اهل خانه دور هم جمع شده‌اند پختن غذاهای مرسوم به ویژه غذاهای محلی اردبیل از قبیل ماهی پلو با ماهی دودی، سوتدی پلو، باقلا پلو و... شام را با شادی و سرور در کنار یکدیگر صرف کرده و به گفت و شنود سخنان نیک و زیبا می‌پردازند.
آتل ماتل چرشنبه / آینا کیمین بختیم آچل چرشنبه
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، طبق یک سنت دیرین دختران و پسران جوان هر خانواده که قصد و هدف ازدواج و تشکیل خانواده را دارند با پریدن از روی آتش این شعر را با خود زمزمه می‌کنند: " آتل ماتل چرشنبه / آینا کیمین بختیم آچل چرشنبه " یعنی " ای آتش پاک بخت مرا همچون آیینه روشن در این سال قرار بده ".
یکی دیگر از سنت‌های دیرین این دیار " آغز فالی " یا " فالگوش ایستادن " است به طوری که در شب چهارشنبه سوری هیچ یک از درب منازل بسته نشده و اغلب پسران جوان با فالگوش ایستادن در پشت در منازل منتظر برآورده شدن نیت‌های خود هستند.
در خانه‌های شهری نیز برخی از کد‌بانو‌ها در شب چهارشنبه سوری در پشت درب خروجی منازل به گوش ایستاده و منتظر شنیدن اولین کلامی هستند که عابرین و مردم پیاده آن را بیان می‌کنند.
شنیدن حرف‌های خوب و گوش نواز بیانگر سالی نکو و پر‌میمنت برای کسی است که فالگوش ایستاده و این سخنان را به فال نیک می‌گیرد.
در گذشته‌های دور معمولاً شب چهارشنبه سوری توأم با بارش برف و بوران و کولاک شدید بود از همین حیث کودکان با فریاد این شعر را می‌خواندند : " اولدوزی فیشنگ هفت تاراقا / چرشنبه قالدی قار آتدا " یعنی " تفنگ‌های ما با ترقه‌های ستاره‌وار پر شده / امسال نیز چهارشنبه سوری در زیر برف‌ها مدفون شد ".
با خواندن این سرود‌های محلی کوی و برزن سرشار از شادی و شعف و خنده‌های مستانه کودکانی می‌شد که فارغ از درد زمانه به جیب‌های پر از آجیل و شکلات فکر می‌کردند.
سنت " گورشاخ سالادی " فرهنگ فراموش شده اردبیلی‌ها
استاد محمد‌حسین شهریار شاعر نام آوازه دیار آذربایجان با سرودن منظومه حیدر‌بابایه سلام به خوبی احوال چهارشنبه سوری مردم آذربایجان را تفسیر کرده و چنین نوشته است: " بایرامی دی گئجه گوشی اوخوردی / آداخلی قیز بیگ جورابن توخوردی / هر کس شالن بیر باجادان سوخوردی / آی نه گوزل قایدادی شال سال لاماخ / بیگ شالینا بایراملقن باقلاماخ " بدین معنی که " عید بود مرغ شب آهنک آواز می‌خواند و دختر جوان برای نامزدش جوراب‌های پشمی می‌بافت هر کسی از جوانان شال خود را از پنجره خانه‌ها با قصد برآورده شدن نیت و آرزوهایشان آویزان می‌کرد چه سنت زیبایی بود این شال آویزان کردن‌ها و بستن عیدیانه به شال‌های جوانان".
سنت " گورشاخ سالادی " که به آویزان کردن شال تعبیر می‌شود دیگر رسم پر شور این شب به ویژه در خطه اردبیل بود به طوری که جوانانی که آرزومند ازدواج با دختر خانه‌ای بودند شال پشمین خود را از درب آن خانه به داخل فرو داده و منتظر شنیدن پاسخی مثبت و سخنانی شیرین بودند.
این سنت و فرهنگ ناب و اصیل که متاسفانه در گذر از سنت به مدرنیته به دست فراموشی سپرده شده است رسم و قاعده‌ای بسیار شیرین بود به طوری که صاحب خانه با ریختن شیرینی، شکلات، تخم مرغ‌های رنگ شده و مقداری پول صاحب شال را شادمان و مسرور از در خانه‌اش روانه می‌کرد.
اما پسرانی که قصد ازدواج با دختر خانه را داشتند منتظر می‌ماندند به طوری که پس از قریب به نیم ساعت اگر شالشان سنگین می‌شد متوجه می‌شدند که شال را به کمر دختر بسته‌اند و شادمان و مسرور از این موفقیت سر از پا نشناخته و به خانه خود بازگشته و با دادن این خبر خوش شادی چهارشنبه سوری صد چندان می‌شد.
در اغلب مواقع به دلیل شگون و یمن مبارک " گورشاخ سالادی " دختران و پسران جوانی که در خفا و با عفت، دل در گرو یکدیگر داشتند منتظر چنین شبی مانده و آرزو می‌کردند ای کاش امشب شال به نام ایشان آویخته شود.
صبح چهارشنبه سوری که فرا می‌رسید دختران جوان روستا که شب گذشته شال به نیت آنان آویزان شده بود در دل و خطاب به پسران جوان می‌خواندند: " گتیر گوروم دستمالوندا نیون وار/ سانامشام اوندورت اونبش نارون وار / بیری اسکیگ اولسا بیللم یارون وار " به این معنی که " دستمالت را پیش رویم پهن کن تا ببینم چه در آن پنهان کرده‌ای، من شمرده‌ام چندین انار برای هدیه دادن به من در دستمالت گذاشته‌ای، اگر یکی از انارها کسر باشد می‌دانم دل در گرو دیگری داری".
" یومورتا بویاماق " تخم‌مرغ‌های رنگی
به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، از دیگر سنت‌های مردم اردبیل در آن ایام که تقریبا امروز هم به قوت خود باقی است رنگ کردن تخم‌مرغ‌ها البته نه با رنگ که با پوست پیاز است.
شاعر نام آوازه آذری محمد حسین شهریار این سنت را چنین توصیف می‌کند: " یومورتانی یئددی رنگه بویوللار / یئددی سین ده تحویل اوسده قویاللار" یعنی " تخم مرغ‌ها را با هفت رنگ آرایش داده و بر سر سفره‌های سال نو می‌گذارند".
همراه با رنگ‌آمیزی تخم مرغ‌ها سنت‌های دیگری نیز نظیر" قورقا قوئورما " یا برشته کردن گندم و" نخود قوئورما " یعنی برشته کردن نخود نیز مرسوم است.
مردم در سال‌های بسیار دور که خبری از زندگی‌های اشرافی و آجیل‌های پر زرق و برق نبود شب چهارشنبه سوری خود را با این خوراکی‌ها سپری می‌کردند.
انتهای پیام/ی10
