به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز سه‌شنبه 27 دی سالگرد درگذشت متبحرترین نسخه‌شناس قرن، سلطان‌القرائی است.
شیخ عبدالرحیم بن شیخ‌ابوالقاسم تبریزی ملقب به سلطان‌القراء به سال 1255 هجری قمری در تبریز متولد شد، وی از مشاهیر دوران و اعاظم علمای زمان خود بود.
این عالم که بخش عمده زندگانی و عمر پرثمر خود را در این خانه سپری کرد، در حوزه علمیه تبریز تدریس علم تجوید، قرائت قرآن و صرف و نحو عربی را عهده‌دار بود، در علم قرائت نظر صائب داشت از این رو به سلطان‌القرا ملقب شد و این لقب در اولاد او باقی و ساری شد.
وی، زمانی در نجف اشرف، شامات و مصر در محضر علمای شیعه بود و زمانی دیگر در داغستان در جوار شیخ شامل داغستانی برای شرکت در مجاهدت‌های وی حاضر شد و فتوای جهاد علیه روسیه تزاری را صادر کرد.
شیخ عبدالرحیم مرد علم، عمل، مبارزه و جهاد بود، وی در 19 رمضان سال 1336 چشم از جهان فرو بست و در صفة‌الصفا در کوه سرخاب تبریز که در زمان قدیم مصلای آن شهر بوده، مدفون شد.
فرمان ستارخان مبنی بر تخلیه خانه سلطانالقرایی
از شیخ عبدالرحیم آثار مکتوب ذی‌قیمتی باقی مانده است که الدرالمنثور، حاشیه بر مقدمه منظومه جزری و رساله‌های دیگر در تجوید را می‌توان نام برد.
بعد از وی این خانه مسکن شیخ ابوالقاسم سلطان القرایی شد.
شیخ ابوالقاسم از اکابر علمای آذربایجان بود و بعد از وفات پدر، مرجع علم تجوید، قرائت قرآن و صرف و نحو عربی مورد احترام عموم طبقات تبریز بود.
از جمله آثار وی، تصحیح کلام‌الله مجید است که به سال 1336 هجری قمری در تبریز چاپ شده است.
وی در دوم صفر 1368 وفات یافت و در گورستان محله شتربان تبریز مدفون شد.
حاج میرزا جعفر سلطانالقرایی دومین فرزند شیخ ابوالقاسم به سال 1322 قمری در محله شتربان و در خانه مذکور که بعدها نیز محل سکونت وی شد، چشم به جهان هستی گشود.
مادرش سیده خانمی از سلاله میرزا یوسف صدرالاشراف از بنی‌اعمام میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی و از شجره سادات حسینی بود.
استاد علامه جعفر سلطان‌القراییع قرآن، مقدمات و قرائت بعضی متون فارسی و عربی را نزد پدر و برادر بزرگ‌تر خود، آیت‌الله العظمی حاج میرزا جواد آقا آموخت و از تدریس استادان مکاتب و مدرسان مدارس داخلی و خارجی بهره گرفت.
در مجالس درس و بحث حاجی میرزا ابوالحسن آقا انگجی، آقا سید احمد خلخالی، حاج میرزا علی اصغر آقا ملک و آقا میرزا رضی زنوزی به تلمذ نشست.
رسـم‌الخط و خوشنویسی را از حاجی میرزا محمد حسین مکتب‌دار از شاگردان نامدار سید حسین خوشنویس‌باشی و میرزا عبدالرسول منشی محکمه جد مادریشان یاد گرفت اما اطلاعات ادبی، تاریخی و هنری وسیع و دقیق او از طریق مطالعه مستمر و دقت در کتب خطی و نشست و برخاست با ادبـــــا، شــــعرا، فضـــلا و بزرگان به دست آمد.
علامه جعفر سلطانالقرایی عالم عامل، محقق و هنرمندی ذوالفنون بود، در علم تاریخ، رجال و انساب استاد مسلم، در کتاب‌شناسی، خط شناسی و سبک‌شناسی بی‌بدیل، خوشنویسی هنرمند، نقاشی چیره‌دست و توانا بود.
وی به خصوص در شناخت نسخه‌های خطی و تشخیص اسناد و اوراق هنری و تاریخی از متبحران کم مانند روزگار بود اما تواضع بیش از حد او اجازه نمی‌داد تا چنان که شایسته اوست حرفی به میان آید و یا در جراید نوشته شود چرا که هر وقت از او خواسته می‌شد ترجمه حالش در مجـله یا جریده‌ای چاپ شود، متواضعانه می‌‌گفت شرح حال مثال من در دفتر فراموشی بهتر.
استاد سـلطان‌القرایی در اواسط عمر خویش با دختر دوم حــاج مـیـرزا عـلـیخـان سرکارات که از اعیان رجـال زمان خود، صـاحب مکارم اخـلاق و محـامـد اوصــاف بود ازدواج کرد از او دو فرزند به دنیا آمد.
به توصیه و اصرار دوستان به تصحیح، تعلیق و تحشیه روضات‌الجنان، تالیف حافظ حسین کربلایی تبریزی معروف به ابن‌الکربلایی کرد.
کتاب در دو جلد با حوصله، دقت کافی، علم و بینش وافی در عرض 10 سال تلاش و کوشش استاد جعفر سلطانالقرایی برای دوستداران دانش، معرفت و دلسوختگان عشق و محبت به یادگار ماند.
استاد جعفر سلطانالقرایی در مقدمه جلد اول روضات، کتاب را چنین معرفی می‌کند: «کتاب حاضر که نام صحیح و کامل آن روضات‌الجنان و جنات‌الجنان است روی مقدمه، هشت روضه و خاتمه وضع شده با تفصیلی که در دیباچه کتاب مذکور است.
ثبت متون مکاتیب بعضی از علما، مشایخ و نقل اجازات و خرق آنها همچنین بیان سنن، آداب مذهبی، اخلاقی و وصف قسمتی از عمارات، ابنیه، زوایا، جوامع و معابد تبریز و ذکر مجملی از تاریخ خلفا، سلاطین، امرا و ترجمه جمعی کثیر از بزرگان، مشایخ، زهاد، علما، قرا، شعرا، وزرا، صدور، ملوک، خوشنویسان، ارباب هنر و تعیین قبور و مدفن آنها با استطراد بسیاری از نوادر حکایات و طرف قصص که مرجع و ماب پاره‌ای از آنها درایه و روایه به خود مولف است، از محاسن این کتاب است.»
برای تصحیح چنین کتابی استاد سلطانالقرایی 10 سال از ابتدای صبح تا انتهای شب به طور طاقت‌فرسا زحمت کشیده و عمر صرف کرده است و بالاخره نتیجه مطلوب حاصل شد.
علاوه بر کتاب مذکور بیش از صدها مقاله تحقیقی در مجلات علمی و ادبی از جمله مجلات یغما، مهر، یادگار و ... از وی چاپ شده است و کتاب «المحافل» از آثار دیگر استاد است.
مشتاقان در آرزوی طبع و نشر کتاب المحافل و چاپ مجدد روضات‌الجنان هستند.
وی آزاد زیست چرا که مرد آزاده‌ای بود و به هنر آزاد‌اندیشی آراسته و جهانی بود نشسته در گوشه‌ای، اعتنا به تقبیح و تحسین دیگران نکرد.
محفلش گرم و مجلسش فیض بخش علامه دهخدا، دکتر معین، حاج آقا بزرگ تهرانی و علامه قزوینی و دیگر صاحب‌نظران بود.
استاد علامه جعفر سلطانالقرایی شامگاه روز سه‌شنبه 27 دی ماه 1367 برابر با 9 جمادی‌الثانی سال 1409 چشم از جهان فرو بست و وادی رحمت تبریز پیکر نسخه‌شناسی بی‌بدیل، محقق و علامه‌ای بزرگ را در دل خود جای داد.
خانه سلطانالقرایی همچنان مهجور و مظلوم
خانه سلطانالقرایی متبحرترین نسخه‌شناس قرن پس از 23 سال خاموشی با پیشینه تاریخی و علمی بی‌نظیر در بین دیوارهای بلند فراموشی محصور مانده و خود را گم کرده است.
تاریخ و فرهنگ یک ملت متعلق به آحاد جامعه آن است، آن هم علاوه بر آنکه باید به وسیله تک تک افراد آن ملت ارج نهاده شود، ضروری است که فراتر از آن از جانب مسئولان آن اجتماع باید صیانت شود تا برای نسل‌های آینده به نحو احسن نگهداری شوند.
ابنیه تاریخی نسل‌های گذشته صرف‌نظر از اتفاقاتی که بر آنها رفته و انسان‌های بزرگی که در خود پرورانیده‌اند، خود ارمغان درخور و لایق برای نسل‌های آینده در بیان هویت آنها هستند.
همچنین هر اتفاق واقع شده در آن بنا نیز یک حادثه تاریخی بوده و هر انسان بزرگ پرورش یافته در آن نیز خود منشا جریانات و حوادث علمی، ادبی، فرهنگی و تاریخی آن آب و خاک است.
اکنون تمثیل‌گر گفته‌هایمان خانه‌ای است که بیش از 200 سال تاریخ این مرز و بوم را بر ضمیر خویش نگاشته و با انبوهی از خاطرات و جریانات عهد مشروطیت در میان آهن‌آلات، سنگ، آجر و دیوارهای سر بر آسمان سوده خانه‌های اطراف، گام در گام وادی فراموشی می‌سپارد که صد البته شایسته است از مهجوریت و مظلومیتی که بر آن رفته بیرون آورده شود و همچون گذشته تابناکش بر تارک تبریز قهرمان پرتوافشانی کند.
خانه سلطانالقرایی، خانه‌ای که پس از اشغال آن توسط مشروطه‌خواهان طی دستور کتبی ستارخان سردار ملی (با دستخط اسماعیل امیرخیزی) در تاریخ 11 صفرالمظفر 1327 قمری تخلیه شد.
خانه‌ای که شیخ عبدالرحیم آن به دلیل لیاقت، شایستگی، آثار و توانایی‌هایش در علوم قرآنی و قرائت در ممالک محروسه، حجاز، مصر، خیوه و خوارزم به وسیله مظفرالدیّن شاه قاجار به ماه رجب‌المرجب 1302 قمری به لقب سلطان‌القرا ملقب شد.
خانه‌ای که بزرگانی چون آیت‌الله العظمی حاج میرزا جواد آقا سلطان‌القرای تبریزی و استاد علامه جعفر سلطانالقرایی متبحرترین نسخه‌شناس قرن را به خاک خود پروریده و بر جامعه دین، علم و تاریخ این سرزمین ارزانی داشته است تا همواره بر پیشانی آن چون ستارگانی پرتلالؤ نورافشانی کنند.
حال این خانه با چنین پیشینه تاریخی و علمی در بین دیوارهای بلند فراموشی محصور مانده و خود را گم کرده است.
ضمن قدردانی از خادمان فرهنگ دوست سازمان میراث فرهنگی به خاطر تملک آن برای جلوگیری از تخریب کلی، شایسته و لازم است با همت مسئولان و پاسداران میراث تاریخ، علم و فرهنگ این مرز و بوم با راهگشایی و ضمیمه کردن خانه‌های اطراف آن، این خانه به گذشته والا و تابناکش برگشته و بر تارک بلند این سرزمین و بر نگین پرنورش خودنمایی کند.
اهدای آثار
استاد علامه جعفر سلطان‌القرائی تعداد 179 عنوان نسخه خطی بسیار ارزشمند از نفایس مجموعه خودشان را به کتابخانه مجلس شورا اهدا کرده است.
در میان مجموعه‌ای که از طرف ایشان به کتابخانه مجلس اهدا شده، کتاب‌های منحصر به فرد و بسیار نفیسی وجود دارد، یکی از نمونه‌های عالی این نسخ، مجموعه «اسئله و اجوبه» رشیدالدین فضل الله همدانی است که خود شرحی مفصل در معرفی آن نوشته و در مجله «مهر» سال 1331 به چاپ رسیده است.
فهرست کتب بی‌بدیل و نفیس اهدایی ایشان در مجلدات مختلف بر حسب موضوع آنها، از سوی انتشارات کتابخانه مجلس به طبع رسیده و منتشر شده است اما، بنا به دستور ریاست کتابخانه مجلس، تهیه فهرستی از کتب خطی اهدایی در یک مجلد در حال تدوین و انتشار است.
در ششم اردیبهشت‌ماه سال گذشته از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مجلس بزرگداشتی به یاد استاد علامه جعفر سلطان القرایی ترتیب داده شد و در آن از خدمات ایشان به تاریخ، فرهنگ، علم و ادب این سرزمین تجلیل به عمل آمد و برای یادبود، ترجمه احوال و آثارشان در یک مجلد تدوین و انتشار یافت.
همزمان در کتابخانه سلیمانیه استانبول، مجلس نکوداشتی به پاس تشخیص دقیق کتب خطی آن کتابخانه از ایشان به عمل آمد. کتابخانه‌ای که به احترام این خدمت بزرگ در قبال کتب خطی آن، هنوز اتاق کارش را به یادبود نگه داشته است، در این کتابخانه بیش از 17 هزار جلد نسخه خطی به زبان فارسی وجود دارد.
منتخب آثار آیت‌الله سلطان القراء منتشر شد
آیت الله سلطان القراء دارای آثار ارزشمند و متعددی هستند که عده‌ای از آنها در طول حیات پربارشان چاپ و منتشر شده است لیکن بسیاری از آنها که عناوینشان از 20 عنوان فزون‌تر است به زیور طبع آراسته نشده‌اند.
اکنون چند عنوان از این بیش از 20 عنوان به طریق انتخاب گزینش شده و از هر کدام از آنها صفحات و فصولی شامل کتب آیین خرد، وجوب نماز جمعه، الطهارة، فرائض الإرث منتخب شده و به طریق لیتوگرافی با دست خط زیبای خودشان صورت طبع را دیده‌اند. منتخب یاد شده از سوی نشر دردانه در تهران در 378 صفحه طبع و نشر شده و در معرض دیدگاه ارباب علم و راهیان طریق مقدس دیانت قرار گرفته است.
انتهای پیام/ح30
اخبار مرتبط
نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد
شد
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد
لطفا پیام خود را وارد نمایید.
پیام شما با موفقیت ثبت گردید.
لطفا کد اعتبارسنجی را صحیح وارد نمایید.
مشکلی پیش آمده است. لطفا دوباره تلاش نمایید.
پر بازدید ها
پر بحث ترین ها
بیشترین اشتراک
اخبار گردشگری
تازه های کتاب
اخبار کسب و کار
