صنایع دستی ترکمن الهام گرفته از مناظر طبیعی

به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، اساس آفرینش‌های هندی ترکمن در قالی و نمدبافی، سوزن‌دوزی و صنعت چوب و آهن الهام از محیط زندگی و مناظر طبیعی است.
 
* صنایع دستی ترکمن:
 1- گروه چت‌مه اقالی  2- گروه قاقمه (گلیم) 3-  گروه باسمه (نمدبافی)  4- گروه گشته (سوزن‌دوزی)  5- گروه ایشمه، اورمه (منگوله‌بافی) 6- گروه چوب   7- گروه آهن
 
  1- گروه چت مه:
شامل قالی، قالیچه، قارچین، جانمازی قالیچه‌ای، پشتی کناری و انواع آویزه‌های بافته شده از جنس قالیچه نظیر خورجین‌ها قرار دارد.
همچنین پارچه‌بافی از صنعت هنرمندانه زنان نیز در این گروه قرار دارد پارچه‌ها نام‌های مختلفی دارند که بستگی به نوع و جنس بافت دارد مانند «کتفی» «گیجه گوندیز»، جوهر، گلگونه. علاوه بر پارچه در این گروه روسری بافی نیز هست که به این نوع روسری‌ها «قینگاچ» می‌نامند.
 
2- گروه قاقمه:
شامل گلیم (پلاس)، ارتماق به شکل قارچین امروزی ولی بزرگ‌تر از آن که جهیزیه عروس را در آن قرار می‌دهند.
انواع توبره، انواع دوزی( دوزی نوار پهنی در حدود 10 الی 12 متر که در قسمت درونی آلاچیق دور تا دور به آن می‌بندند.
انواع جوال که در برخی از آنها آرد یا گندو ریخته می‌شد جل اسب، انواع گلیم‌های آستانه در (بوساغا) و دولاق (که به مچ پا می‌بندند) نیز در این گروه قرار دارد.
 
3-  گروه باسمه (نمدبافی):
در این گروه انواع نمد از قبیل نمدی که به زیر پا می‌اندازند، نمدی که به دور آلاچیق می‌اندازند، نمدی که برای پوشش اسب استفاده می شود، قرار دارد.
نمدهای که به دور آلاچیق می‌اندازند بر سه قسم است.«دورلیق» «اوزگ» و «سرفک»-
نمد خوب را از پشم بهاره گوسفند تهیه می‌کنند و زنان هنرمند شاخ قوچ را بر روی نمدها ترسیم می‌کنند اندازه نمد در بین ترکمن‌ها «امزک» است که به تعداد نقوش بستگی دارد.
حاشیه نمد را «قرقره» می‌نامند. نمد نقوشی از قبیل «ساری چیان » (عقرب زرد) «امزگ» دارد.
 
4- گروه گشته (سوزن دوزی)
در این گروه سوزن‌دوزی‌های پاچه شلوار زنانه، یقه و سر آستین، سوزن‌دوزی انواع روسری مانند «گورته» کلاه دختران و پسران «بوریگ و تاخیه» و سوزن‌دوزی‌های بازو بند «گل‌باق» کیسه دعا و پول قرار دارد.
 
5- گروه ایشمه و اورمه(بافتنی‌ها)
در این گروه بیشتر بافتنی‌های کوچک و نوار مانند قرار دارد از جمله: «بلق یوپ» نواری است که در انتهایی‌ترین قسمت پاچه شلوار زنانه قرار دارد.
«اوچقور باق»: بندی است که از درون لیفه شلوار عبور می‌کند.
«ساللان چاق باق»: طناب‌هایی که به گهواره بچه می‌بندند.
«بقچه باق»: بندهایی که دور بقچه لباس می‌کشند.
«چویچه بورون بوریگ»: بندی که در قسمت لبه کلاه دختران و پسران می‌کشند.
«یقه یوپ»: بندی از ابریشم که دو قسمت یقه را به هم وصل کرده ضمنا گل یقه را نیز بدان وصل می‌کنند.
«چاریق باغ»: بندهای چاروق که از سوراخ‌های پوست چارق عبور کرده به دور پا پیچیده می‌شود.
« ترمه قوشان»: کمربندی است که از ابریشم می‌بافند و به روی آن زیورهایی از نقره و طلا وصل می‌کنند.
«قانجقه باق» بندی است که رکاب را به زین متصل می‌سازد.
«ساغن طناب» طنابی است برای پرتاب سنگ، نوعی الت رزمی و شکار
«ساغداق» (تیردان) که تیره‌های کمان را در آن قرار می‌دادند، علاوه بر نوع بافتنی آن، نوع چوبی آن نیز معمول بوده است.
 
6- گروه چوب
در این گروه آلاچیق‌سازی قرار دارد که اسکلت چوبی آن را تشکیل می‌دهد علاوه بر آن انواع ظروف چوبی به نام «چاناق» و قاشق‌های چوبی (چمچه) و دوک (ایگ و ایقاچ)، انواع سوهان چوبی (سوقی) و شانه‌های قالی‌بافی (داراق) و شانه موی سر زمانی از عاج فیل ساخته می‌شد که به آن «شرمایی دراق) می‌گفتند و زمانی نیز از استخوان ساخته می‌شد.
امروزه شکل پلاستیکی آن رواج دارد.
همچنین انواع الک‌های آرد، انواع بشکه‌های چوبی (چه‌له‌ک)، وسایل مشک‌زنی (دوره و پشک) و قایق‌های بادبانی که انواع مختلفی نظیر تایمل (دونفره) دمبول (یک نفره) کسه بوی (قایق بزرگ برای حمل‌بار) است و همچنین ارابه‌سازی و حصیربافی (حصیر دور آلاچیق یا قامش)، قرار دارد.
 
* ساختن آسیاب‌های دستی « ال دگرمن» و همچنین دستگاه عصاری ابتدایی (چواز) از کارهای دستی ترکمن‌ها است.
 
7-در این گروه زیورسازی از نقره شاخص است.
وسایلی که از فلز ساخته می‌شود:
1- آزال = خیش آهنی
2- سنّی = قیچی برای برش پرزهای قالی
3- که سه ر = کاردک برش نخ در موقع قالیبافی          
4 - انواع کاردها که به «جومر پیچاق» (کارد جواهرنشان) معروف است.
5- قمه= خنجر
6- قلچ = شمشیر
7- قالقان = سپر
8- قازان و تاغان = دیگ‌چدنی و سه‌پایه‌ای که روی آتش قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/ش10