پوشش و زیورآلات در آیین ترکمن‌ها

به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، پوشش مردان عبارتند از بالاپوش بلند که تا زیر زانوان می‌رسد که به آن دون می‌گویند و کلاه پوستی با پشم‌های نسبتا دراز به نام پخور تلپک پیراهن بسیار ساده که یقه ندارد و یقه‌های آن نیز بسیار کوتاه و مدور و بی‌دکمه است با آستین‌های بلند به جای دکمه‌ها بند می‌بستند و به آن سپ‌یقه می‌گفتند یقه‌ها را با سوزن‌دوزی‌های مفصلی از نوع جویجه بورون (نوک‌جوجه) زینت می‌دادند.

*سر آستین گلدوزی شده را گلباغ می‌گفتند
در زمستان از پوستین استفاده می‌کنند که به آن ایچمه ‌می‌گویند که بهترین نوع پوستین ،«باغانا ایچمه ک » است که از پوست بره یک ماهه تهیه و با دباغی پوست آن را به صورت خوب عمل می‌آمدند.
از انواع دیگر پوستین «سیلکمه ایچمه ک» که از پوست بره پنج الی شش ماهه تهیه و پس از دباغی آن را با انواع مواد طبیعی به رنگ زرد در می‌آورند.
از پشم شتر نیز لباس‌های مخصوص تهیه می‌کنند که به آن «چاکمن» می‌گویند و آن بالا پوش درازتر از کت معمولی است.
لباس اصلی ترکمن‌ها ردای بلندی بوده که به آن «دون» می‌گفتند که به رنگ  ونوع بافت به دو نوع تقسیم می‌شود.
اگر از ابریشم که به تمام قرمز رنگ باشد«غئزیل دون» و اگر رنگ آن متمایل به زرد و بافت پارچه آن یکنواخت نباشد و پیله‌هایی با رنگ مختلف از درون آن عبور دهند به آن «غار مادون» می‌گویند بر حاشیه دون نوارهای سوزن دوزی از نوع آجا وجود دارد که به زیبایی دون می‌افزاید.
بر کمر و به روی دون کمربندی از شال و یا نقره می‌بسند که به آن شد هغوشان و یا ترمه شال می‌گویند.
 
* شلوار مردان
شلوار مردان عبارتند از شلوار گشادی بوده و از درون لیفه آن رشته‌ای از پنبه بافته و هوتازهایی بر سر آن تزیین می‌کردند که به آن اوچغور می‌گویند.
 
* کلاه مردان:
دومه تلپه ک (به ترکمنی کلاه را تلپه ک می‌نامند)پخور تلپه ک کلاهی بلند با پشم‌های دراز شیپرمه تلپه ک (کلاهی نه چندان بلند ک هدر بالای آن اندکی فراضی است)
 
* پاپوشش مردان
به صورت چکمه‌های بلند چرمی بوده که نوک آن برگردان بود. چوپانان از پوست گاو چارقی تهیه می‌کنند که مخصوص استفاده در صحرا و خاک نرم است.
قبل از پوشیدن چارق، پارچه‌ای می‌بافند و آنرا دور پا تا ساق می‌پیچند که به آن دولاق می‌گویند.
از رم شتر، پاپوش تابستانی درست می‌کنند که شبیه سرپایی اوروزی است به این نوع پاپوش تابستانی چهپه ک یا یلکن می گویند.
 
* لباس زنان
لباس زنان ترکمن بسیار متنوع و در هر دوره از سنی به شکل خاصی بروز می کند تنوع لباس علت و فلسفه خاصی دارد که با سن زنان همراه است.
دختران ترکمن کلاهی بر سر می‌گذارند که آن را به نام‌های مختلف چون بوریگ تا سه گ و تاخیه می‌خوانند بروی این کلاه را بصورت گرد و بدون برجستگی است. با پولک و قبک‌های نقره‌ای زینت می‌دهند.
دختران ترکمن سینه‌ریز درشتی بر گردن می‌آویزند که به آن بقو می‌گویند و بر یقه پیراهن نیز گل یقه. پیراهن‌های قرمز رنگی از ابریشم دارند که در قسمت یقه و در قسمت مچ سوزن‌دوزی می‌شود و انتها پارچه شلوارشان نیز سوزن‌دوزی مفصلی دارد.
شلوار زنانه بلق نامیده می‌شود.
نقوش سوزن‌دوزی پاچه شلوار زنان «ایاق اورنی» اسامی گوناگونی دارد از جمله دویه کله (سر شتر) سگدرمه جویجه(نقش جوجه)، واخ آرمان، ایکی حورمان که به ترتیب از پایین تا نزدیکی ساق پا را تشکیل می‌دهد.
علاوه بر نقوش فوق نقوشی به نام قوش غانات (لاب پرنده، قویماق، تکه نقش، موی نقش (نقش عقرب) و بوستانی را نیز به کار می‌برند.
 
* کفش زنان
کفش زنان را هنرمندان محلی می‌دوختند، که به کفش‌هایی نظیر گل میخ‌لی قرمه کوش با نوک برگردان و پاشنه‌ای بلند مشهور بود.
وقتی دختر ترکمن عروسی می‌کند، به جای کلاه دخترانه بوریگ پیشانی‌بندی به شکل نیم تاج با آویزه‌ای از طلا و نقره بر سر می‌گذارند.
دختران برای دوران عروس شدن، نیم تنه مخصوصی درست می‌کنند که پر از سوزن‌دوزی و آویزه‌هایی از سکه و پولک‌های نقره‌ای است که آن را چاووت می‌نامند.
روسری بر دو قسم است یکی نسبتا ضخیم با سوزن‌دوزی مفصل که به آن گورته می‌گویند و دیگر بافته‌ای از ابریشم نازک که به آن قینگاچ می‌گویند.
در بین یموت‌ها روسری‌هایی به نام چاشو نیز استفاده می‌کردند که خود بر چند قسم  از قبیل ارش چاشو، المینچه چاشو، آطلا زچاشو، غارتمه چاشو می‌باشد.
 
*اسامی برخی زیور زنانه
 1- آچار باغ – گردنبندی نقره‌ای با آب طلا
 2- گل یقه-به یقه پیراهن می‌بندند
 3- قولاق حالقه: گوشواره است که انواع مختلفی دارد مانند آیلی حالقه ف تومار چالقی حالقه
 4- بیله زیگ: دستبندی است که بر مچ دست می‌بندند.
تمامی زیورهای فوق توسط زرگران ترکمن درست می‌شد.
انتهای پیام/ش10