خبرگزاری فارس، اصفهان - محمدرضا علینقی ریزی: نصف‌جهان، زاینده‌رود، چهارباغ و قدم زدن در هوای پائیزی با بوی برگ‌های باران‌خورده چنار، می‌توانند خاطره‌ای به یادماندنی در ذهن هر گردشگری بر جای بگذارند، با پیاده‌روی در این خیابان، آثار تاریخی عصر صفویه از مدرسه چهارباغ تا کاروانسرای عباسی هنر ایرانی را به نمایش خواهند گذاشت.
یکی از نکاتی که تحسین گردشگران در بازدید از این خیابان را به دنبال دارد، ممنوعیت تردد موتورسیکلت و خودرو در این گذر تاریخی است تا بازدیدکنندگان بتوانند به جای صدای قارقار موتورها و بوق ماشین‌ها از صدای جیک‌جیک گنجشک‌ها لذت ببرند، ممنوعیتی که در ابتدا با پویش سه‌شنبه‌ها بدون خودرو آغاز شد و کم‌کم تمام روزهای هفته را دربرگرفت.
به فاصله چند ماه بعد از تبدیل خیابان چهارباغ به پیاده‌راه، ون‌های فولکس‌واگن حدفاصل خیابان آمادگاه تا میدان امام حسین(ع) صف کشیدند تا مردم در کنار کافه‌های سیار گذر فرهنگی چهارباغ و در فضایی که ماشین‌ها برای سرویس‌دهی به مشتریانشان تصاحب کرده‌اند، بنشینند و قهوه‌ای بنوشند.
کمی بعد گروه‌های موسیقی به اجرای خیابانی در چهارباغ پرداختند و شهرداری اصفهان نیز در تلاش برای مدیریت فضا، اقدام به برگزاری برنامه‌های متعدد کرد تا بتواند هرچه بیشتر بر «فرهنگی» بودن این گذر تأکید کند، گذری که برنامه‌هایش صدای اعتراض امام جمعه موقت اصفهان را بلند کرد و او را به گلایه از آلوده کردن شادی مردم به گناه در عید نوروز واداشت.
از سوی دیگر، معماری محور چهارباغ در طول سال‌ها دستخوش تغییراتی شده که روح تاریخی این محور را تحت‌الشعاع قرار داده تا جایی که به نظر می‌رسد مسؤولان به دنبال ساخت شانزلیره‌ای در پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی هستند.
فیلمی از ویژه برنامه‌های شهرداری اصفهان در چهارباغ
رویای شانزلیزه در چهارباغ؛ دستاورد اروپاگردی شهردار و شورای شهر
شانزلیزه در زبان فرانسوی به معنی «راه الیزه» است که در شهر پاریس فرانسه قرار دارد. این خیابان از میدان کنکورد آغاز شده و تا میدان شارل دوگل امتداد می‌یابد. در بخشی از شانزلیزه لاکچری‌ترین فروشگاه‌ها، رستوران‌ها، سینماها و مراکز خرید بزرگ و لوکس وجود دارند و کافه تراس‌ها و بوتیک‌ها شهرت شانزلیزه را دوچندان کرده تا حدی که سفر به فرانسه بدون بازدید از این خیابان برای گردشگران بی‌معنی است.
خیابان شانزلیزه به دو بخش تقسیم می شود: بخش پایینی که به میدان کنکورد نزدیک‌تر است و ساختمان های معروفی مثل قصر اکتشافات، موزه هنری و کاخ بزرگ در همین بخش قرار دارند و بخش بالایی که از میدان شارل دوگل آغاز می شود که به میدان اتوال هم شهرت دارد و طاق مشهور پیروزی پاریس در همین مکان قرار گرفته اند.
شانزلیزه حد فاصل میدان کنکورد و طاق پیروزی پاریس قرار گرفته و بناهای تاریخی و جاذبه های فراوانی در امتداد خیابان وجود دارند. خیابان شانزلیزه علاوه بر جاذبه های تاریخی، مرکزی مشهور برای خرید کردن است و تمام برندهای لوکس و مشهور دنیا در شانزلیزه شعبه دارند.
موقعیت مکانی شانزلیزه، بخش بالا و پایین این خیابان، نزدیکی به امکان تاریخی، وجود مراکز خرید و وجود نمادهایی از هویت تاریخی فرانسه در این خیابان همه نشانه‌هایی از این موضوع است که به نظر می‌رسید تصمیمی گرفته شده تا خیابانی با همین ویژگی‌ها در اصفهان با باز تعریف هویت‌های تاریخی و فرهنگی و حذف نمادهای بومی، تبدیل به یک نسخه جدید از شانزلیزه شود.
در این بین اما سفر سال‌های 96 و 97 شهردار و اعضای شورای شهر به فرانسه هم بی‌تاثیر نبوده و گذری که قرار بود در مسیر تاریخی اصفهان بازسازی شود، امروز صفحه‌ای برای سفرنامه و بازنویسی خاطرات اروپاگردی مدیریت شهری اصفهان شده است.
دورنمای لفظی شهردار اصفهان برای چهارباغ؛ نمایش اصالت و هویت اصفهان و کشور
از زمان آغاز تغییرات در این محور، مسؤولان همواره چهارباغ را گذری فرهنگی نامیده‌اند و قدرت‌الله نوروزی شهردار اصفهان نیز پیش‌تر در این رابطه عنوان کرده بود: «پیاده راه فرهنگی گذر چهارباغ را به میدان نقش‌جهان (امام) و در ادامه میدان نقش‌جهان را به میدان امام علی(ع) وصل می‌کنیم؛ این مسیر را برای پیاده روی آماده می‌کنیم که هر قدمش هنر، اصالت و هویت اصفهان و کشور را به نمایش می‌گذارد».
ادعایی که سنجش میزان تطابق برنامه‌ها با فرهنگ اصفهان از سوی شهروندان را به دنبال داشته و خواهد داشت.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان: چهارباغ، محوری خانوادگی است
علیرضا نصر اصفهانی رئیس شورای شهر اصفهان هم درباره دورنمای ترسیم شده برای این گذر فرهنگی عنوان کرد: امروز حضور مردم مؤید پذیرفتن فضای چهارباغ است و برنامه‌هایی که در این محور اجرا می‌شود، فراخوانی برای همه افراد خانواده است، اداره میراث فرهنگی نیز همکاری خوبی با مدیریت شهری دارد و همه دست در دست هم داده‌اند تا فضای شهری مناسبی که همانند آن در خارج از کشور هست، در اصفهان داشته باشیم.
رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان حضور خانواده‌ها را مهم‌ترین موضوع در چهارباغ می‌داند، چرا که می‌گوید: «این محور را یک محدوده خانوادگی تعریف کرده‌ایم و به دنبال تبدیل چهارباغ به پاتوق افرادی خاص نیستیم». موضوعی که البته در حال حاضر با آنچه در عمل رخ داده و در پس طراحی‌های اساسی قرار دارد، تفاوت‌های جدی و ماهوی دارد.
استاد دانشگاه هنر: دیواره‌سازی‌های چهارباغ سنخیتی با سابقه تاریخی آن ندارد
احمد امین‌پور عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اصفهان در این رابطه می‌گوید: از سال‌ها پیش، موضوع کشف و بازسازی کف چهارباغ در دوران صفویه و ادوار بعد از آن بر اساس گمانه‌زنی‌ها مطرح بود، اجرای آن طرح می‌توانست چهارباغ تاریخی را احیا کند اما این کار انجام نشد و طرح 40 سال گذشته چهارباغ با تغییراتی در کف و حرکت به سمت الگوهای مدرن اجرا شد.
این استاد دانشگاه در تشریح وضعیت بدنه چهارباغ خاطرنشان کرد: در دوران معاصر ساختمان‌هایی مشابه آن چه امروز در بدنه غربی چهارباغ (حدفاصل میدان انقلاب تا خیابان عباس‌آباد) شاهد آن هستیم، بدون کنترل مسؤولان و رعایت سیمای شهری ساخته شده‌اند و شهرداری و میراث فرهنگی به دنبال اصلاح آنان هستند، چرا که این ساختمان‌ها هیچ سنخیتی با سابقه تاریخی چهارباغ ندارند.
وی همچنین معتقد است: طراحی‌ها و نوشته‌هایی از سیاحان اروپایی که در ادوار گذشته از چهارباغ دیدن کرده‌اند، باقی مانده و اگر این محور را بر اساس همین مستندات بازسازی کنیم به معماری آن دوره نزدیک‌تر خواهیم شد، به عنوان مثال در گذشته از محل دروازه دولت تا سی و سه پل جوی آبی جاری بوده که با استفاده از شیب طبیعی زمین از شمال به جنوب حرکت می‌کرده و بعد از گذر از چند حوض در نهایت به زاینده رود می‌ریخته است.
باید سبک زندگی ایرانی شرقی را در چهارباغ تقویت کرد
امین‌پور در ادامه تأکید کرد: پوشش گیاهی چهارباغ از نکات قابل توجه است، پوشش گیاهی این محدوده بر اساس تصاویر به جا مانده درخت‌های چنار کهنسالی بوده که بعد از از بین رفتن با گونه‌های دیگری جایگزین شده و امروزه در بعضی از قسمت‌ها پوشش گیاهی پیوسته را شاهد نیستیم درحالی که پوشش گیاهی و حرکت آب بر رفتار مردمی که در این محور حرکت می‌کنند اثرگذار خواهد بود.
فراهم کردن شرایط رفاهی یکی از الزامات رونق گردشگری در هر منطقه است، از امین‌پور درباره چگونگی همراه کردن دو الزام «حفظ بافت ایرانی» و «افزایش رفاه مردم» سؤال کردیم، این استاد دانشگاه پاسخ داد: در دوران صفویه برای این که همه اقشار مردم بتوانند از این فضا استفاده کنند صبح‌ها تنها خانم‌ها اجازه تردد در چهارباغ را داشته‌اند، امروز نیازی به انجام این کار نیست اما باید فضای این گذر را برای استفاده خانواده‌ها مناسب‌سازی کرد، اگر حضور خانواده‌ها در چهارباغ پررنگ‌تر شود سبک زندگی ایرانی - شرقی در این محور پررنگ‌تر خواهد شد.
این عضو هیأت علمی دانشگاه در ادامه بیان داشت: گردشگر خارجی نیز برای مشاهده همین نوع از سبک زندگی به ایران سفر می‌کند، ویژگی‌های هر فضا منحصر به بناهایی که در آن قرار دارند نیست بلکه انسان‌ها و فعالیت‌های آنان نیز بخشی از ویژگی‌های هر منطقه را تشکیل می‌دهند.
چهارباغ در اواخر دوره صفویه (سفرنامه کرنلیوس دبروین جهانگرد هلندی)
فضای خانوادگی، منجر به اخلاقی‌تر شدن رفتارها می‌شود
وی با ارائه مثالی تأکید کرد: یکی از موضوعات جذاب که در راهپیمایی اربعین تمایل به حضور خانوادگی در مراسم است و حضور افراد در سنین مختلف منجر به اخلاقی‌تر شدن رفتارها می‌شود، در چهارباغ نیز با فراهم کردن چنین شرایطی در کنار زیرساخت‌های تفریحی اتفاقات بهتری را شاهد خواهیم بود.
امین‌پور به کافی نبودن مساجد در محور چهارباغ اشاره و یادآور شد: مدرسه چهارباغ یک مسجد نیست، در دوران صفویه منطقه چهارباغ مسکونی نبوده که نیازی به مسجد داشته باشد اما در تراکم فعلی جمعیت باید مساجدی در این محور بنا شوند که این خود بر اسلامی‌تر شدن فضا کمک می‌کند؛ در میدان امام (ره) آن بناهایی که توجه هر بیننده را به خود جلب می‌کند دو مسجد امام (ره) و شیخ لطف‌الله هستند و در یک الگوبرداری پیچیدن صدای اذان در گذرچهارباغ باعث معنوی‌تر شدن فضا و نمایش فرهنگ عمیق ایرانی اسلامی خواهد شد.
استاد جامعه‌شناسی: لاله‌زار شدن چهارباغ، دور از انتظار نیست
اصغر محمدی عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی هم در گفت‌وگو با فارس ضمن شاره به لزوم مناسب‌سازی فضای چهارباغ بیان کرد: شرایط فعلی چهارباغ به نحوی است که بسیاری از خانواده‌ها جرأت حضور در چهارباغ را ندارند و چهارباغ به پاتوق گروه‌های دو نفره و دختران و پسران مجرد تبدیل شده و ادعای مناسب‌سازی چهارباغ برای خانواده‌ها با واقعیت فاصله دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: عدم حضور خانواده‌های مذهبی نیز مزید بر علت شده تا چهارباغ به جولانگاه گروه خاصی تبدیل شود و اگر این روند به همین شکل ادامه پیدا کند در آینده نزدیک چهارباغ به لاله‌زار قبل از انقلاب تبدیل خواهد شد.
وی تصریح کرد: اگر امروز پارک‌ها با اقبال خانواده‌ها مواجه شده به این دلیل است که شرایط برای دورهم نشستن افراد خانواده را فراهم کرده اما در طراحی فعلی چهارباغ افرادی که همواره در محل کار یا منزل روی صندلی و مبل نشسته‌اند مجبور می‌شوند باز هم به صندلی‌نشینی ادامه دهند.
محمدی با بیان این که در نگاه حداقلی نیز این مبلمان پذیرفته نیست، اضافه کرد: انتظار می‌رفت تا صندلی‌هایی که هم‌اکون به تصرف فست‌فودی‌ها درآمده به رایگان در اختیار مردم قرار گیرد تا خانواده‌ها بتوانند در یک فضای سبز تاریخی به گفت‌وگو بپردازند.
غلبه منافع «اقتصادی» بر مزایای «فرهنگی»
حمزه حاج حیدری مسؤول اماکن فرهنگی ستاد امر به معروف استان اصفهان نیز در گفت‌وگو با فارس در این باره اظهار کرد: چهارباغ که به نامه گذر فرهنگی معروف شده، بیشتر از این که یک گذر «فرهنگی» باشد مزیت‌های «اقتصادی» پیدا کرده، منافعی که مدیریت شهری نمی‌تواند از آن صرف نظر کند.
حاج حیدری در تشریح این موضوع ادامه داد: ابتدای کار، غرفه‌هایی که برپا کردند رایگان بود تا افراد را جذب کنند اما به مرور هزینه‌هایی را تعریف کردند؛ به عنوان نمونه یک شرکت خصوصی به اسم صنایع دستی 90 غرفه دایر کرده که اجاره‌های سنگینی برای هر کدام دریافت می‌شود، بابت ون‌کافه‌ها و صندلی فست فودها چقدر هزینه می‌گیرند، موسیقی خیابانی را هم به همین شکل شروع کرده‌اندو احتمالاً در آینده به دنبال منافع اقتصادی آن هستند، حتی دوچرخه که در گذشته رایگان در اختیار مردم قرار می‌گرفت، امروز به شرکت‌های خصوصی واگذار شده است.
وی با انتقاد از تغییر ماهیت چهارباغ تأکید کرد: تعریف «گذر فرهنگی» و مؤلفه‌های آن در دستورالعمل‌های اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد، این اتفاقاتی که در چهارباغ شاهد هستیم (موسیقی خیابانی، ون کافه و ...) هیچکدام در بین این مؤلفه‌ها نیست؛ از ارشاد انتظار می‌رود نسبت به این مؤلفه‌ها نظارت داشته باشد.
شورای شهری‌ها حداقل به توصیه دوستان توجه کنند
جالب این جاست که پیش‌تر ناهید خداکرمی عضو شورای اسلامی شهر تهران در تذکری نسبت به گسترش ون‌رستوران‌ها به اسم حیات شبانه انتقاد کرده و ضمن اشاره به نبود نوآوری در چنین طرح‌هایی گفته بود: اغلب غذاهای عرضه شده فست فود و ساندویچ‌هایی است که از لحاظ بهداشتی قابل نظارت نیست و از سوی دیگر این رستوران‌های سیار خود عامل سد معبر و آلودگی هوا می‌شوند.
بروز نشانه‌های زیست شبانه در چهارباغ
به نظر می‌رسد «گذر فرهنگی» دانستن چهارباغ باید با اقدامات فرهنگی بیشتری نشان داده شود و گسترش کافه‌های سیار و برنامه‌های به اصطلاح مدیریت شهری نشاط‌بخش که تکیه خاصی بر نوع خاصی از موسیقی دارد برای اثبات ادعای شهردار اصفهان کافی نیست، این گزارش قصد بررسی ابعاد و آثار زیست شبانه در چهارباغ را ندارد اما پرداختن به این موضوع باید به صورت ویژه در دستورکار نهادهای مختلف قرار گیرد تا میزان تطابق این سبک از زندگی با سبک زندگی ایرانی اسلامی مشخص شود.
علیرضا نصر اصفهانی ئیس شورای شهر اصفهان در این رابطه هم به خبرنگار فارس گفته است: برنامه مدونی برای حیات شبانه در اصفهان نداریم اما موظف به اداره 24 ساعته شهر هستیم و باید خدمات عمومی مورد نیاز را فراهم کنیم چرا که شاهد تغییر سبک زندگی مردم به سمت حیات شبانه در اصفهان هستیم.
شاید لازم باشد مدیران شهری در اصفهان به دنبال مشابه‌سازی چهارباغ با شانزلیزه فرانسوی باشند، اما باید به این نکته توجه کنند که بافت تاریخی چهارباغ آن قدر جذاب هست که گردشگر خارجی را به اصفهان بکشاند.
از سوی دیگر بسیاری از گردشگران برای آشنایی با سبک زندگی مردم کشورهای مختلف به آن‌ها سفر می‌کنند و شاید استفاده بیشتر از نمادهای زندگی شرقی در مبلمان شهری چهارباغ، این گذر را برای بازدیدکنندگان جذاب‌تر سازد وگرنه کپی‌برداری ناشیانه از فرهنگ‌های دیگر، حتما مراجعه به اصل آن را در اولویت گردشگران قرار خواهد داد.
انتهای پیام/63113/ص30/ح
