خبرگزاری فارس ـ گروه سینما ـ سجاد رضایی مقدم: گونه‌های متعدد سینمایی هر کدام مخاطب خود را دارند، تنوع سبد اکران نیز می‌تواند مخاطبین سینما را افزایش داده و بعد از آن باعث رشد اقتصاد هنر هفتم شود.
در میان تمامی ژانرهای سینمایی شاید جذاب‌ترین ژانر پویانمایی باشد، گونه‌ای از سینما که در تمامی دنیا طرفداران ویژه‌ای داشته و از بزرگ‌ترین انواع صادرات فرهنگی کشورها نیز به حساب می‌آید.
مسیر پویانمایی در ایران با ساخته بهرام عظیمی شروع شد، «تهران 1500» اولین پویانمایی سینمایی اکران شده در ایران بود، این پویانمایی با حضور چهره‌های نظیر مهران مدیری، بهرام رادان و هدیه تهرانی در اکران نوروزی سال ۹۲ فروشی نزدیک به 4 میلیارد تومان را تجربه کرد.
بعد از این پویانمایی دو ساخته گروه هنر پویا، «شاهزاده روم» و «فیلشاه» به اکران رسیدند که هرکدام بیش از 1 میلیون نفر را به سینماها کشاندند، در این میان عدم موفقت پویانمایی «آخرین داستان» در گیشه نشان دهنده کار سخت پویانمایی در جذب مخاطب است.
بعد از همه این آثار، سال‌های اخیر سینمای ایران زمان شکوفایی پویانمایی بوده است، «پسر دلفینی» با فروشی قابل توجه در گیشه خارجی و البته گیشه قابل قبول داخلی موفق ظاهر شد و «لوپتو» حوزه هنری نیز این مسیر را ادامه داد.
«بچه زرنگ» اما نتیجه درخشان پویانمایی در سال جاری بود، اثری که تمامی رکورد‌ها را جا به جا کرد و وارد باشگاه 50 میلیاردی‌های سینمای ایران شد تا تنها فیلم غیر کمدی‌ای باشد که بیش از 50 میلیارد تومان فروش داشته است.
حامد جعفری و گروه هنر پویا سازندگان این انیمشن با کارگردانی بهنود نکویی هستند، تیمی که تمامی تولیدات پویانمایی سینمای ایران که مخاطب بیش از 1 میلیون نفری را تجربه کرده را ساخته‌اند و دغدغه سینمای کودک دارند.
در بخش اول این میزگرد با تهیه‌کننده «بچه زرنگ» حامد جعفری و کارگردان آن بهنود نکویی در خصوص ویژگی‌ها و مسیر موفقیت این پویانمایی به گفت‌وگو نشستیم که مشروح آنرا در ادامه می‌خوانید:
فارس: برای شروع می‌خواهم از موفقیت‌های «بچه زرنگ» صحبت کنیم، دلیل موفقیت این پویانمایی را چه چیزی می‌دانید؟
حامد جعفری: من در ابتدا باید یک نکته‌ای را به‌عنوان مقدمه و در رابطه با پویانمایی بگویم، تالیف و خلق پویانمایی مقداری با گونه‌های دیگر نمایشی متفاوت است، مثلا می‌گویند که خالق کارهای تلویزیونی تهیه‌کننده‌ها هستند، خالق تئاتر کارگردان‌ها هستند و در سینمای رئال هم نظرات مختلفی وجود دارد و مشهورترین آن این است که در سینما تهیه‌کننده، کارگردان و نویسنده خالق اثر هستند. البته در آثاری که موسیقی مهمی دارد موزیسین هم به این گروه اضافه می‌شود.
در پویانمایی این موضوع متفاوت است، در ساخت یک اثر پویانمایی معمولا کمپانی‌ها را به عنوان مولف می‌شناسند. برای مثال خودمان هم می‌گوییم اثر دیزنی یا دیگر کمپانی‌ها. پس در فضای انیمیشین آن چیزی که یک ایده را پرورش داده و به تولید می‌رساند کمپانی آن است، «بچه زرنگ» هم از این قاعده مستثنی نیست و ما با مطالعه‌ی مسیر کمپانی محور سراغ ساخت پویانمایی رفتیم.
در مجموعه «هنر پویا» قبل از «شاهزاده روم»؛ یک اثر سفارشی با نام «09:20 در بوشهر» ساخته بودیم و برای اولین بار توانستیم تجربه فیلم دیدن با مخاطب را داشته باشیم، این تجربه به ما گفت که مسیری که رفتیم باید اصلاح شود، این اصلاح باعث ساخت «شاهزاده روم»شد، بعد از آن بازخورد مثبتی از این انیمیشن گرفتیم که منجر به ساخت «فیلشاه» شد. بازخوردهای این پویانمایی نیز باعث شد به سراغ «بچه زرنگ» بیاییم و این پویانمایی ساخته شد.
همه این مسیر مبتنی بر نگاه مخاطب بوده، یعنی چه در اولین کاری که قبل از «شاهزاده روم» ساختیم، تجربه‌ای که به ما داد از جنس مخاطب بود و فهمیدیم وقتی مخاطب اثری را نمی‌پسندد پس ما مسیر را اشتباه رفتیم، وقتی «شاهزاده روم» را ساختیم و دیدیم که توانست بیش از یک میلیون مخاطب را به سینما بکشاند متوجه شدیم که تقریبا مسیر را درست انتخاب کردیم، حتی وقتی «فیلشاه» توانست مخاطب بیشتری از اثر قبلی جذب کند و یک میلیون و دویست هزار مخاطب داشت، فهمیدیم که مسیر درستی را انتخاب کردیم و به سمت آن حرکت می‌کنیم. در طول مسیر هم سعی کردیم از مخاطب بازخورد بگیریم به این شکل که هنگام اکران گروه یک تحقیقات علمی را به داخل فرستادیم و با مخاطب مصاحبه کردیم، نظرسنجی کردیم و نتایج آن نظرسنجی را آوردیم تا بتوانیم مسیرمان را اصلاح کنیم.
تولید «بچه زرنگ» که به یک نقطه‌ای رسیده بود و ماکت اولیه کار آماده شده بود، در این مرحله نظرات فیلشاه به دستمان رسید، کار را متوقف کردیم و «بچه زرنگ» را اصلاح کردیم و سعی کردیم نظرات مخاطب در آن قرار بگیرد. این مسیر شکل‌گیری این پویانمایی به صورت خلاصه است.
فارس: ایده این پویانمایی از کجا شکل گرفت؟
حامد جعفری: ایده شاهزاده روم، فیلشاه و بچه زرنگ از بیرون مجموعه به ما پیشنهاد شده بود. به ما تعداد زیادی ایده در طول سال می‌رسد و ما از بین این ایده‌ها بهترینشان را انتخاب می‌کنیم و پرورشش می‌دهیم؛ ساز و کار هنر پویا به این شکل است که برای هر ایده یک کارگروه فیلمنامه شکل گرفته و نمی‌شود گفت که ایده ذهنی یک نفر است، ایده در رفت و برگشت بین افراد مخالف شکل گرفته، گسترش پیدا کرده و تبدیل به فیلمنامه می‌شود.
فارس: تغییر اسم هم در همین رفت و برگشت‌ها شکل گرفت؟ چون تا جایی که به خاطر دارم قبل‌تر اسم این پویانمایی انقراض بود.
حامد جعفری: قبل‌تر از آن‌هم اسمش «مانا» بود، پروانه ساخت را به اسم مانا گرفته بودیم، وارد مسیر رسانه‌ای کردن اثر که شدیم این کار را با نام «انقراض» انجام دادیم و بعدتر هم با توجه به نظرات مخاطب به این نتیجه رسیدیم که تلفظ نام «انقراض» برای مخاطب سخت بوده و نامش را تغییر دادیم.
فارس: قبل از اکران و در مرحله ورود به جشنواره چه بازخوردی از مخاطب گرفتید؟
حامد جعفری: ما در دو مقطع نظر مخاطب را می‌گیریم، یکی زمان اکران که همین الان هم در رابطه با بچه زرنگ این کار را انجام می‌دهیم که بازخورد را از تعداد قابل توجهی از مخاطبین گرفتیم و فرم نظرسنجی ما را پرکردند تا نظرشان ثبت شود. این راهبرد ما را برای ادامه مسیر کمپانی روشن می‌کند.
جایی هم در قالب گروه‌های متمرکز که با مخاطب نهایی ارتباط می گیریم کار را می‌بیند و بازخورد می‌گیریم و در همین مرحله به این نتیجه رسیدیم که درک کلمه انقراض برای بچه‌ها سخت است.
فارس: روی کدام ویژگی بچه زرنگ اتکا کردید تا آن را به پویانمایی پرمخاطب گروه خودتان تبدیل کنید؟ برای مثال برای فیلشاه به کیفیت ساخت آن اتکا کرده بودید.
حامد جعفری: از آن چیزی که ما از حوزه پویانمایی شناخت داریم، بخشی را از کارهای موفقی که در دنیا وجود داشت الهام گرفتیم و بخشی از آن هم تجربه خودمان از این فضا بوده است. در این فرآیند آن چیزی که محل محوری در این موضوع است میزان ارتباطی است که بچه با اثر برقرار می‌کند، بر اساس این ارتباط که می‌تواند برقرار کند داستان را طراحی می‌کنیم.
در قصه بچه زرنگ همین اتفاق افتاده است، بچه‌ها با تخیلشان با قهرمان داستان ارتباط برقرار می‌کنند و بعد تخیلشان با این برنامه زندگی می‌کنند و بعد تلاش می‌کنند این قهرمان را به عالم واقع بیاورند که اینجا چیزی به اسم صنعت تجاری سازی محصولات جانبی شکل می‌گیرد و اتفاقی که بعد از می‌افتد این است که می‌گویند بچه‌ها این از رسانه به خاطر این عملکردهایشان تاثیرپذیری بیشتری دارند.پس بهترین بستر برای آموزش مفاهیم مختلف به بچه‌ها از جمله مفاهیم اخلاقی، پویانمایی است.
فارس: در این مسیر چه اقداماتی را انجام دادید؟ چه مفاهیمی برای آموزش در بچه زرنگ وجود دارد؟
حامد جعفری: ما تلاش کردیم مفاهیمی که در فرهنگ عامه‌مان وجود دارد و احتمالا مورد پسند جامعه هم هست را در قالب یک قصه ایرانی برای بچه‌ها روایت کنیم؛ یعنی آن چیزی که شاید تمرکز ما در «شاهزاده روم» بود بیان داستانی بود که از پیش داشتیم، در فیلشاه تلاش کردیم که بتوانیم کیفیت‌مان را توسعه داده و جنبه کیفیت مخاطب را اقناع بکنیم، در بچه زرنگ در تلاش بودیم که علاوه بر اینکه کیفیت را به روز می‌کنیم و سطح کیفی کار بالا نگه می‌داریم از نظر داستان هم پیشرفت کنیم.
چراکه یکی از نقاط ضعف مهمی که در مورد فیلشاه به ما وارد کردند، بحث قصه پردازی و روایت بود، سعی کردیم در بچه زرنگ این ضعف را پوشش دهیم و برای آن از اساتیدی مثل آقای نکویی خواستیم تا وارد تیم تولید بشوند.
بهنود نکویی: محتوایی که برای مخاطب کودک جذاب است حالا چه در قالب پویانمایی چه در دیگر قالب‌ها ویژگی‌هایی دارد، برای مخاطب کودک اول از همه ویژگی قهرمان محوری است که باعث جذابیت کار شده و برای مخاطب کشش دارد. همین ویژگی هم باعث شده تا در «بچه زرنگ» نسبت به تولیدات قبلی هنر پویا دست بازتری داشته باشیم و داستان را روایت کنیم. من معتقدم که هنر پویا در موضوع اکران روند خیلی موفقیت آمیزی داشته که در حال تکامل این روند است.
در ساخت و اکران این اثر هم توانسته از کارهای قبلی که در این حوزه داشته و از تجربیات متناسب با آنها خیلی خوب استفاده کند. نمی‌شود میزان مخاطب و موفقیت «بچه زرنگ» را اتفاقی دانست، کاملا مشخص است که یک سیستمی در این کمپانی در حال پیش‌روی است.
فارس: به‌نظر شما کدام ویژگی از این سیستم در این موفقت تاثیر بیشتری داشته است؟
بهنود نکویی: در واقع این سیستم باعث شده تا ما بتوانیم نقطه نظرات مخاطب را به صورت کامل داشته باشیم، یعنی بدانیم که در مسیر سه فیلم گذشته کدام ویژگی‌ها باعث شده تا مخاطب بیشتر جذب بشود و چه مواردی باعث دفع او شده یا حداقل مورد پسند مخاطب ما نبوده است. با همین اتفاق ما الان کاملا با یک دید آگاه نسبت به مخاطب فعلی حرکت می‌کنیم و می‌دانیم که الان مخاطب چه چیزهایی را دوست دارد و چه ری‌اکشنی به اثر نشان می‌دهد.
نکته‌دوم هم این است که یک سری تجربیات در گروه هنرپویا در حال انباشت است که این تجربیات در ساختار کمپانی رسوب می‌کند و به صورت یک روند در تولیدات آثار کمپانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این روند محسوس است که از چه مسیری شروع کردیم و کار به چه مسیری منتهی شده است. طبیعتا در ساختار کمپانی محور هنرپویا، اگر لازم به اصلاح روندی باشد، قابل انجام بوده و رشد کمپانی را به دنبال دارد.
فارس: «بچه زرنگ» برای شما از کجا شروع شد؟
بهنود نکویی: من وقتی وارد گروه شدم که جرقه اولیه اتفاق افتاده بود، ما تلاش کردیم که با تعاملی که با گروه هنر پویا داشتیم با دکوپاژها و تغییراتی که در کار ایجاد کردیم یک سری تغییراتی در کار انجام بدهیم که خدا را شکر اثر هم موفق شد.
حامد جعفری: در حقیقت فیلمنامه شکل گرفته بود و ما بر اساس نظرات مخاطب ایراداتی در کارمان مشاهده شده بود، در همین راستا با آدم‌های مختلف مشورت گرفتیم و به این نتیجه رسیدیم که نباید ایراداتی در آثار قبلی داشتیم تکرار شود.لذا از استاد نکویی درخواست کردیم تا به تیم اضافه بشوند تا این مشکلات حل بشود.
فارس: شوخی‌هایی که خود بچه زرنگ در پویانمایی انجام می‌دهد باعث ارتباط مخاطب شده و حتی بزرگسال را هم جذب می‌کند، به‌نظرم این یک اتفاق فیلمنامه‌ای است و فراتر از ساخت و طراحی است،چه مراقبتی در مسیر فیلنامه داشتید؟
حامد جعفری: شاید جزو معدود کارهایی که ماکت اولیه‌اش بعد از اینکه اصلاح شده از فیلمنامه جلوتر بوده، انیمیشن بچه زرنگ است. من این را عرض نمی‌کنم یک جلسه‌ای داشتیم این را آقای علی رمضان نویسنده «بچه زرنگ» که با ما در فیلشاه هم همراه بودند گفتند، ما در مسیر ساخت «بچه زرنگ» و بعد از ساخت ماکت کار بازخوردهای بسیاری از افراد متخصص حوزه گرفتیم و برای مثال از آقای حاتمی کیا نظراتی را دریافت و در کار اعمال کردیم.
وقتی ما این باز خوردها را گرفتیم داستان را اصلاح کردیم خب طبیعتا وارد نقطه‌ای شدیم که به نظر می‌رسید که یک جهش و تغییر ماهیتی در کار اتفاق افتاده است، خیلی از مواردی که شاید در فیلمنامه بود درماکت نهایی کار وجود ندارد و یک سری چیزهایی که مثلا فرض کنید که در فیلمنامه نهایی نبود در استوری ریل اضافه شد.
همه اینها به سمت مخاطب بود و برای بعضی از این اتفاقات ساعت‌ها بحث کردیم که مثلا یک جمله در متن باشد یا نباشد؛ همه اینها باعث شد تا داستان پیش برود.
فارس: ویژگی اصلی‌ای که برای متن در نظر داشتید چه چیزی بود؟
حامد جعفری: موضوع اصلی که در این بحث به آن توجه کردیم ناظر به این بخش بود که ما در فیلشاه نقاطی را گذاشته بودیم که خنده‌آور باشد اما این اتفاق نیفتاده، نقاطی را گذاشتیم که دلهره‌آور باشد اما این اتفاق هم نیفتاده بود، این باعث شد تا ما به دنبال اصلاح این مسیر باشیم و از متخصصین این حوزه نظرخواهی کنیم.
فارس: برای مخاطب بزرگسال هم این تمهیدات را داشتید؟
حامد جعفری: جایی که شما می‌گویید هم بچه‌ها با کار ارتباط گرفتند و هم بزرگسال به این معنی نیست که ما داریم کار بزرگسال انجام می‌دهیم خیر ما یک اثر کودک تولید کردیم اما چون به موضوعات در لایه‌های مختلف توجه شده یک سهل ممتنعی شده که بزرگسال هم از آن لذت می‌برد. اینکه آقای نگویی گفتند که «بچه زرنگ» قهرمان محور است و این برای بچه‌ها جذاب است، باید گفت که قهرمان برای بزرگسال هم جذابیت دارد و فیلم‌های قهرمان محور هم در گیشه سینما بیشتر می‌فروشد
دلیل این اتفاق این است که به گفته روانشناسان بزرگ‌تر ها پر از قهرمان‌هایی هستند که زندگی‌شان نکرده‌اند، این که ما می‌گوییم خوب خودت باش و لازم نیست ادای کسی را دربیاوری و ابزاری داشته باشید تا قهرمان باشید برای این است که نسل‌های آینده ما خلاء قهرمان‌های زندگی نکرده را نداشته باشند و این نقطه ارتباط با بزرگسال است.
بهنود نکویی: فرایند پویانمایی کاملا استدیو محور است، وقتی که شما وارد فرایند تولید می‌شوید، این فرایند خودش کار را تکمیل می‌کند، یعنی ما همین پویانمایی را در مراحل مختلف تغییراتی دادیم، در واقع چه در زمان اکران اختصاصی در جشنواره فیلم فجر تا موقع اکران عمومی در سینماها هم یک سری تغییرات در این اثر انجام شده چون فیدبک‌هایی گرفتیم که احساس کردیم اگر تغیراتی انجام بدهیم باعث می‌شود که روی مخاطب تاثیر بیشتری بگذارد.
وقتی شما یک فیلم رئال تولید می‌کنید در یک مدت محدودی با گروه تولید فیلم را می‌سازید و بعد از آن دیگر جمع کردن این گروه برای ایجاد تغییرات تقریبا غیرممکن است، اما در فرآیند پویانمایی چون در استودیو انجام می‌شود همچنان در استودیو قابل ادیت است و قابلیت رفع مشکلات در آن وجود دارد.
نکته بعد خود فرایند داستان «بچه زرنگ» است که قهرمان محور است. مثل آثاری که در کودکی دیدیم مانند «رود رانر» که مخاطب اصلی‌شان کودک است اما به واسطه فضای فانتزی‌ای که داردمخاطب بزرگسال را هم جذب می‌کنند، این کار به واسطه تنش‌هایی که در کار هست و برخی اوقات فضایی دلنشینی دارد باعث جذب بزرگسال می‌شود.
بچه زرنگ همچنین یک روایت نوستالژی از یک داستان فولکلور دارد که برای مخاطب بزرگسال جذاب است و داستان کودکی‌شان بوده است.
فارس: آیا بچه زرنگ ادامه هم دارد؟
حامد جعفری: این پیشنهاد به مجموعه ارائه شده و ما در حال بررسی این موارد هستیم، باید از لحاظ داستان و روایت کار بعدی را بررسی کنیم و مطمئن باشیم که این کار موفق است و بعد وارد مرحله بعدی بشویم. همان نظرسنجی‌ای که زمان فیلشاه انجام شد الان هم در حال انجام است و این تصمیم‌گیری کاملا به این موضوع برمی‌گردد.
فارس: چرا تا امروز به یک پویانمایی دنباله‌دار نرسیدیم؟
حامد جعفری: به نظرم به این دلیل است که تا امروز بیشتر افرادی که همیشه مشغول به ساخت پویانمایی بودند درگیر بخش فنی اثر و کیفیت تصویری آن بودند چراکه فاصله زیاد بوده و در تمام این سال ها همه دنبال جبران این فاصله بودند و حالا که این فاصله جبران شده می‌توان به قصه پردازی رسید و اختلاف آثار به این قصه‌پردازی می‌رسد.
نکویی: اگر بخواهم نظر شخصی خودم را بگویم بخشی از این کار به دلیل سفارشی بودن برخی از تولیدات این حوزه بوده،وقتی کاری سفارشی باشد قطعا دغدغه تیم تولیدش نیست، یک ویژگی که در هنرپویا وجود دارد این است که تکلیفش با خودش مشخص است و می‌داند از یک کار چه می‌خواهد و اگر شما امروز یک ایده به این گروه بدهید می‌داند از آن چه می‌خواهد، مخاطبش را می‌شناسد و مسیر دارد. این مسیر باعث این موفقیت شده و قطعا بچه زرنگ 2 هم امکان ساخت دارد چرا که داستانی دارد که در سیاست‌های این مجموعه قابل گسترش است.
شروع یک ایده در مجموعه یک پشتوانه کاملا مطالعاتی دارد که این شخصیت را ساخته و با این پشتوانه به این نقطه رسیده است. در تمام استدیوها و کمپانی‌های معتبر دنیا هم این اتفاق رخ داده و آثار مختلف قسمت‌های بعدی را هم دارند، این ویژگی یک استدیو است که می‌تواند بدون محدودیت قسمت جدید یک اثر را بسازد، حتی می‌بینید که ما در دنیا شاهد این هستیم که یک اثر موفق مانند شیرشاه دوباره تولید می‌شود بدون تغییری در متن داستان و فروش خوبی را هم تجربه می‌کند.
ادامه دارد...
پایان پیام/
