به گزارش خبرنگار سینمایی خبرگزاری فارس، مستند سینمایی «جمال‌الدین»، محصول مرکز مستند سوره، برگزیده دومین فراخوان تولید فیلم کوتاه داستانی و مستند «سینما حماسه» به بخش مسابقه ملی هفدهمین دوره جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» راه یافته است.
امیر روئینی، محقق، تهیه‌کننده و یکی از کارگردان مستند «جمال الدین» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری فارس، ابتدا در جواب به این سوال که چرا در این مستند بیشتر به ارتباط بین سیدجمال‌الدین اسدآبادی و حکومت پرداخته شده تا مردم، عنوان کرد: هر فیلمسازی با توجه به محدودیت زمانی و حتی قصه بخشی از ماجرا را نمایش می‌دهد. ما تلاش کردیم مستندمان قصه‌محور باشد؛ یعنی زندگی جمال‌الدین اسدآبادی را در قالب قصه‌ای جذاب روایت کنیم تا مخاطب عام هم بتواند با آن ارتباط برقرار کند. هدف این نبود که صرفا اثری محتوایی تولید کنیم چراکه نباید با فیلم مستند روی پرده به این شکل برخورد کرد.
وی درباره نمایش و صحبت از نامه‌های محرمانه‌ای که بین جاسوسان انگلیسی آن دوره و حکومت انگلیس که در «جمال‌الدین» وجود دارد، اظهار کرد: ما روایت را به گونه دیگری تعریف کردیم. یک سری اسناد در ارتباط با ماموران ویژه انگلیس موجود بود، که در ارتباط با سیدجمال‌الدین اسدآبادی می‌نوشتند. ما تصمیم گرفتیم یک روایت قصه‌گونه به ماجرا دهیم. مجموعه نامه‌ها در حقیقت برآیندی از مستندات بود که در قالب یک شحصیت، به عنوان جاسوس ارایه کردیم.
یکی از کارگردانان مستند «جمال‌الدین» درباره غیرخطی بودن روایت داستان، بیان کرد: «در این اثر پس از 14-13 دقیقه به بیوگرافی سیدجمال‌الدین می‌پردازیم چراکه تاکنون مستندی ساخته نشده است که شخصیت او را به مخاطب نشان دهد. جزیی از مستند باید معرفی شخصیت اول قصه می‌بود؛ به تبع برای حفظ جذابیت قصه باید هم شخصیت را پیش می‌بردیم هم قصه را تعریف می‌کردیم. غیرخطی بودن روایت «جمال‌الدین» یک انتخاب فنی بود.»
محقق مستند «جمال‌الدین» درباره منابع استفاده شده در مستند، مطرح کرد: «ما در ایران سه منبع اصلی داشتیم. کتاب اصلی ما اثر زنده‌یاد «هادی خسروشاهی» بود. بخش دیگر منابع تحقیقاتی ما اسناد محرمانه انگلیس بود. ما همچنین زندگی صدر واسقی و لطف‌الله، خواهرزاده سیدجمال را بررسی کردیم. در نهایت کتاب «هادی خسروشاهی» که با یک نظم دقیق و روال تاریخی درستی داستان را روایت کرده است، بیشتر مورد استفاده ما قرار گرفت.»
وی افزود: «مبرای تحقیقات این مستند به سراغ کتاب دیگری هم که نویسنده‌اش شخصی افغان بود، رفتیم اما متوجه شدیم نویسنده کتاب در تلاش است سیدجمال‌الدین را فردی افغان جا بزند؛ در نتیجه به کار ما نیامد. همه منابع به گونه‌ای برآیندی از روزنامه‌ها و مقالات سیدجمال‌الدین است و کتاب مستندی به غیر از کتاب «هادی خسروشاهی» وجود نداشت.»
تهیه‌کننده مستند «جمال‌الدین» درباره نوع نگاهش به جمال‌الدین اسدآبادی و تغییر دیدگاهش نسبت به او حین ساخت مستند، بیان کرد:«ما قبل از ساخت مستند یک نگاه و شناخت کلی از سیدجمال‌الدین اسدآبادی داشتیم. هر چه در مستند پیش رفتیم، اطلاعاتمان نسبت به کارها و اتفاقاتی که ایشان رقم زدند، بیشتر می‌شد. ما در نهایت ترجیح دادیم تحقیق درباره سیدجمال‌الدین اسدآبادی را برمبنای فیلمنامه پیش ببریم و یک بازه زمانی خاص را روایت کنیم. این کار زمان‌بر و هم هزینه‌بر بود.»
روئینی افزود: «یکی از وجوه شخصیتی او این بود که با وجود ایرانی بودنش، هر جا خودش را با هویتی معرفی می‌کند. یک جا خود را افغان معرفی می‌کرد جایی حتی فامیل خود را به حسینی تغییر می‌داد. چون او به معنای واقعی به دنبال پست و مقام نبود و بیشتر دوست داشت جهان اسلام را متحد کند. اسدآبادی فارغ از هویت کشوری به اسلام می‌نگریست، همه را زیر یک پرچم می‌شمارد و معتقد بود همه باید به اسلام ناب برگردیم.»
وی که همزمان محقق، کارگردان و تهیه‌کنندگی مستند «جمال‌الدین» را بر عهده داشته است، درباره چالش‌های این مسیر بیان کرد: «من در ابتدا به عنوان محقق و کارگردان به این پروژه ورود کردم. بعد تصمیم بر این شد تهیه‌کننده‌ای برای تسهیل کار به گروه ما بپیوندد؛ اما با بررسی‌ها و بودجه‌ای که اختیار داشتیم، متوجه شدم اضافه شدن تهیه‌کننده به کار ضربه می‌زند. در نهایت تلاش کردم تا خود تهیه‌کنندگی کار را بر عهده بگیرم.»
تهیه‌کننده مستند «جمال‌الدین» ادامه داد: «کسانی که در جریان بودجه کار بودند، به من گفتند بخش بازسازی مستند را حذف کنم اما خدا را شاکرم که به عنوان تهیه‌کننده ایستادم و کار را به سرانجام رساندم. قطعا به عنوان تهیه‌کننده در زمینه مالی به چالش خوردم اما اجازه ندادم این چالش کارگردانی‌ام را تحت تاثیر قرار دهم. از سوی دیگر کارگردانی مشترک اثر با علی کوشا در جاهایی که من دیگر مسئولیت‌های پروژه را به عهده داشتم، به پیش بردن کار بسیار کمک کرد.»
روئینی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: «بخش تحقیق و پژوهش برای من به جهت دنبال کردن شخصیت سیدجمال‌الدین بسیار جذاب بود. من به شخص زنده‌ای برنخوردم که جمال‌الدین را بشناسد و این من را واداشت که خود دنبال‌کننده روایت باشم. در این مسیر البته از تاریخ‌دانان زیادی مشورت و کمک گرفتم، اما در آخر استنادم به منابع بود.»
مستند سینمایی «جمال‌الدین»، برشی از زندگی و فعالیت‌های مبارزاتی سیدجمال‌الدین اسدآبادی اندیشمند سیاسی‌ست که با مرور اتفاقات رخ داده در ایران آن روز، داستان خود را تا نهضت توتون و تنباکو برای مخاطب به تصویر می‌کشد.
پایان پیام/
