گروه دانشگاه خبرگزاری فارس؛ یکی از مهمترین مشکلاتی که امروزه بشر با آن روبرو است، آلودگی هواست. به دلیل افزایش بی‌رویه فعالیت‌های صنعتی، مصرف سوخت‌های فسیلی و تراکم جمعیت در برخی از شهر‌ها روزبه روز شدیدتر می‌شود. آلودگی هوا تهدیدی جدی، مستمر و فراگیر علیه سلامت موجودات زنده و محیط زیست است که علاوه بر مشکلات زیست محیطی و به خطر انداختن سلامت انسان‌ها و سایر موجودات زنده، دارای تبعات سوء اقتصادی و اجتماعی هم هست که به صورت آرام و تدریجی و گاهی غیرقابل جبران نمایان می‌شود.
مصرف فزاینده سوخت‌های فسیلی طی سال‌های گذشته، علاوه بر تحمیل هزینه‌های گزاف به اقتصاد ملی، بحران آلودگی هوا را به ویژه در کلانشهر‌ها ایجاد کرده است؛ همچنین آلودگی هوا پیامد‌های زیان‌باری بر سلامت افراد جامعه دارد و به بیماری‌های قلبی و عروقی، برونشیت، اختلالات تنفسی، سرطان و مرگ زودرس منجر می‌شود.
با توجه به شدت آلودگی هوا در روزهای اخیر و مضرات آن با یکی از پژوهشگران کشور که دغدغه این موضوع را داشت در خبرگزاری فارس به گفت‌وگو نشستیم که مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
یاسین سرواهرابی متولد ۱۳۷۱ از ارومیه است، وی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را در ارومیه به پایان رسانده و در حال حاضر دانشجوی سال آخر مقطع دکتری تخصصی در دانشگاه تهران مرکزی است و اعتقاد دارد دانشگاه‌ها بایستی مهارت محور باشند و در تربیت دانشجویان از روش‌های سنتی یا همان جزوه نویسی و کتاب‌های قدیمی اجتناب شود.
فارس: از طرح‌هایتان برایمان بگویید.
سرواهرابی: ۳ سال پیش به دلیل آلودگی شدید هوا و انباشت آلاینده‌ها به دنبال راهکار زیستی در برابر آلودگی هوا بودیم؛ بنابراین به فکر طرحی با نام «حل بحران کم آبی و بی‌آبی ایجاد شده در کشور توسط میکروارگانیسم‌های جدید» افتادیم. با بررسی‌هایی که داشتیم به این فکر افتادیم تا از یکسری جلبک‌های زیستی که در بیوراکتورهای زیستی که در راستای تصفیه هوا هستند و در کشور فرانسه و سوئیس هم از آنها استفاده می‌شوند و قابلیت تغییر ساختاری دارد، استفاده کنیم.
این طرح سال گذشته در اولین رویداد ملی حل مسأله (مشق امید) که با حضور بیش از ۵۰۰ تیم پژوهشی برگزار شده بود، حائز رتبه اول کشوری در بخش دانشجویی را کسب کرد.
* بارورسازی ابرها از باکتری‌های زیستی
فارس: از جزئیات طرح و برنامه‌هایتان بیشتر برایمان بگویید.
سرواهرابی: با توجه به بیانات مقام معظم رهبری که فرمودند نگاه به مسأله آب، اصلاح مصرف و افزایش بهره‌وری از نگاه‌های اصلی و اساسی است. مسأله آب بایستی پیگیری و اصلاح شود، طرح جدید امسالمان را شروع کردیم. شهر ارومیه شهر آبخیری است و دریاچه ارومیه حوزه آبخیز ما است. به دلیل کاهش بارندگی‌ها، دغدغه و فکر اساسی‌مان آب بود. اگر نگاهی به نقشه جغرافیایی داشته باشیم می‌بینیم کشور به شدت رو به خشکی است و فقط دو ناحیه چهارمحال و بختیاری و غرب و جنوب استان اصفهان نسبتاً مرطوب یا خوب هستند و در سایر قسمت‌ها مانند گلستان و مازندران تنش آبی شدیدی داریم.
بارش‌های خوب و سفره‌های آب زیرزمینی داشتیم که پرآب بودند ولی متأسفانه سفره‌های آب زیرزمینی کشور به شدت در حال خشک هستند. سابق بر این در چاه‌هایی با عمق ۶-۵ متر در ارومیه آب داشتیم ولی متأسفانه در حال حاضر در چاه‌های با عمق ۴۵ متر آب بالا نمی‌آید؛ همچنین با بررسی‌هایی که از ۷۳ سد در کشور انجام شده مشخص شده فقط ۲۱ درصد از سدهایمان وضعیت مطلوبی دارند یعنی نه کم آب و نه پرآب هستند.
با توجه به خشکی‌‌ها و از بین رفتن سفره‌های آب زیرزمینی، آمدیم پژوهش و بررسی‌‌هایمان بر روی یکسری از طرح‌هایی که اخیرا در کانادا و آمریکا برای جلوگیری از تنش خشکی استفاده می‌شد را آغاز و از باکتری‌های زیستی در بارور سازی ابرها استفاده کردیم که این میکروارگانیسم‌ها در شرایط آزمایشگاهی برای تولید و بارش باران عملکرد بسیار مطلوب داشتند.
گرچه در حال حاضر از مواد شیمیایی برای بارورسازی ابرها استفاده می‌کنند اما این مواد شیمیایی زیست تخریب‌پذیر بوده و ممکن است در بلندمدت شاهد اثرات مخرب‌اش بود.
با بررسی‌هایی که صورت گرفته بود متوجه شدیم آب سدها هم به شدت در حال تبخیر هستند و باید از این تبخیر جلوگیری شوند
در مرحله اول به دنبال طرحی بودیم که زیستی باشد و علاوه بر اینکه باران باشد مجدداً بتوانیم به عنوان عملکرد باران‌زایی ابرها از آن استفاده کنیم. با بررسی‌هایی که صورت گرفته بود متوجه شدیم آب سدها هم به شدت در حال تبخیر هستند و باید از این تبخیر جلوگیری شوند؛ نگاهی به عملکرد و کشورهای پیشرفته مانند استرالیا و آمریکا انداختیم تا ببینیم آنها در این زمینه چه اقداماتی انجام می‌دهند. دیدیم آنها توپ‌های پلی ساکاریدی ابداع کردند که از نوعی رشته های در هم تنیده بود که آب را در خودش جمع می‌کرد و از تبخیر شدن جلوگیری می‌کرد.
اگر می‌خواستیم طرح مشابه کار آنها را پیاده سازی کنیم، هزینه‌‌‌هایمان به شدت بالا می‌رفت؛ بنابراین از یکسری از باکتری‌هایی استفاده کردیم که توانایی تولید فیمبریه داشتند و با تولید این فیمبریه‌ها و جمع‌آوری و خشک کردن توسط ما، به خوبی حالت رشته مانند داشته و اگر این رشته‌ها را روی آب قرار می‌گرفت، آب را درون خود جذب و بعد از جذب از تبخیرات آب سدها نیز جلوگیری می‌کرد، که ما در محیط آزمایشگاهی از این پلی ساکاریدها استفاده کردیم که جوابدهی مطلوبی داشت و با نام هیدروژل سودا با فرم و ساختار جدید یا سوپر جاذب آب با فرم و ساختار جدید در مرحله ثبت اختراع است، عملیات استخراج این کار با هزینه بسیار پایین و مقرون‌به صرفه انجام شد.
در مرحله بعد خواستیم از این طرح در کشاورزی هم استفاده کنیم و ببینیم تأثیر سویه جدید از باکتری‌ها در آب‌‌های زیرزمینی چطور می‌تواند باشد، در این بخش ترکیب باکتری تولید کننده پلی ساکارید کزان و پروتئین آکواپورین (پروتئین تنظیمی تولید کننده آب) به منظور تولید یک سیستم بیولوژیکی جدید و کاربردی را انجام دادیم.
* دوران جزوه نویسی به پایان رسیده؛ دانشگاه‌ها مهارت محور شوند
فارس: طرح و ایده‌های دیگری هم داشتید؟
سرواهرابی: علاوه بر اینکه کارهای اساسی و مهارت محور انجام می‌دهم حدود ۳۲ مقاله علمی (ISI، علمی پژوهشی) دارم. طبق فرموده مقام معظم رهبری «دانشگاه‌ها حتماً باید مهارت محور باشند». در رشته‌های عملی محور، اینک زمان جزوه نویسی گذشته که در این مورد علاوه بر اینکه جزوه‌ای می‌نویسیم باید بدانیم از این یادداشت‌بردای چه استفاده و ایده‌‌هایی می‌توانیم داشته باشیم.
در تدریس‌هایی که دارم تا جایی که می‌توانم دانشجویان را با مقالات مطالب و سرفصل‌هایی که می‌‌آموزند، آشنا می‌کنم و تأکید دارم که یادگیری مباحث بایستی مهارت محور باشند.
به نظرم با توجه به تعداد بسیار بالای دانشجویان، کم و کاستی‌هایی وجود دارد ولی با هیچی هم می‌شود یک چیزی ساخت. بنده هم به عنوان دانشجو در مسیر علم‌آموزی مشقت و سختی‌هایی داشتم و زمان زیادی برای یادگیری و مهارت‌آموزی صرف کرده‌ام. در حال حاضر کارهای بیوانفورماتیکی که یک علم روز است را می‌پسندم . الان زمانی نیست که ایده‌ای داشته باشیم و ۱۰۰ میلیون هزینه برای تحقیقات آزمایشگاهی داشته باشیم که آیا جواب بگیریم یا نه.
در حال حاضر روش‌های بیوانفورماتیکی آمده که می‌توانیم ایده و طرح را از طریق کامپیوتر طراحی کنیم که با تطابق ۹۲ درصد احتمال وقوع را نشان می‌دهد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب راهکار ارائه می‌دهد تا در آزمایشگاه سودآوری و منفعت داشته باشیم.
فارس: در این مسیر از طرف دانشگاه و دولت حمایت‌هایی هم داشتید؟
سرواهرابی: در این مسیر از هیچ ارگانی حمایت نشدیم و فقط دانشگاه در برهه‌ای تجهیزات آزمایشگاهی در اختیارمان قرار داد. ما حتی پودرهای محیط کشت طرح هایمان را از هزینه‌های شخصی تهیه کردیم. تحقیق و پژوهش‌های‌مان در مقیاس آزمایشگاهی بود و هزینه‌بر نبود. کار کردن در محیط‌های صنعتی نیاز به هزینه‌های بسیار بالایی دارد.
* استفاده از طرح در کشورهای دارای تنش خشکی و آبی
فارس: این طرح قابلیت صادرات هم دارد؟
سرواهرابی: کشورهای امریکا، استرالیا و کانادا از این دانش و متد استفاده می‌کنند. اگر به حالت صنعتی برسد کشورهایی که درگیر تنش خشکی و آبی هستند حتماً می‌توانند از این طرح استفاده کنند. باکتری‌هایی که استفاده می‌کنیم بومی کشورمان هست و در کشورهای اطراف می‌توان از آن استفاده کرد.
با وجود اینکه این باکتری‌ها، باکتری‌های بومی هستند ممکن است در افریقا که منطقه‌ای گرم است و خشکی بالایی دارد قابلیت استفاده نداشته باشد. باکتری‌ها از خاک‌های مناطق بکر و دست‌نخورده تهیه شده و و اگر تغییرات اقلیمی به باکتری وارد شود عملکرد اولیه‌اش را از دست خواهد داد.
فارس: نمونه‌ها را از کدام مناطق بکر جمع‌آوری کرده‌اید؟
سرواهرابی: این نمونه‌ها از مناطق ۹گانه کشور (مرکز، شمال، شمال غربی، غرب، جنوب غربی، جنوب، شرق، شمال شرقی و جنوب شرقی) تهیه شده و گاهی شده ۱۲-۱۰ سری نمونه از خاک منطقه‌ای به دستمان رسیده تا موفق شویم باکتری که موردنظرمان را جداسازی کنیم.
در هر نمونه بین ۱۰-۵ کیلو خاک استریل شده به دستمان می‌رسید که نباید هوا در داخلش نفوذ می‌کرد که در محیط کشت با آب مقطر کشت می‌شد تا تعداد باکتری‌ها شناسایی شوند.
* مگر افرادی که در کشورهای اروپایی و غربی هستند مغزشان از ما بزرگتر است
فارس: با وجود تحریم‌هایی که در کشور وجود دارد، آیا تحریم‌ها برای شما مشکل‌ساز بود یا خیر؟
سرواهرابی: حوزه کاری علم با سیاست متفاوت است. ما علم را گسترش و ترویج می‌دهیم و در حال حاضر حتی به تمام دیتابیس‌ها و مقالاتی که در تمام نقاط جهان منتشر می شوند، دسترسی داریم.
با وجود اینکه بعضی از مواد مصرفی وارداتی هستند اما به راحتی در بازار دردسترس‌اند و با ارتباطاتی که با شرکت‌ها داریم به راحتی این مواد آزمایشگاهی به دستمان می‌رسد. اما در این بین افراد سوجودیی داریم که به دروغ عنوان می‌کنند فلان ماده تحریم است و آن ماده را در بسته‌بندی و برند خارجی با هزینه‌های گزاف به دست مصرف کننده می‌رسانند.
مگر افرادی که در کشورهای اروپایی و غربی هستند مغزشان از ما بزرگتر است. همانطور که آنها توانسته‌‌اند به دستاوردهای خوبی برسند قطعاً ما هم می‌توانیم و لازمه این کار فقط و فقط حمایت است
در کشور از امکانات خوبی بهره‌مندیم. مگر افرادی که در کشورهای اروپایی و غربی هستند مغزشان از ما بزرگتر است. همانطور که آنها توانسته‌‌اند به دستاوردهای خوبی برسند قطعاً ما هم می‌توانیم و لازمه این کار فقط و فقط حمایت است. اگر جوانان از سوی دولت حمایت شوند قطعا ۸۰-۷۰ درصد افراد تحصیل کرده جامعه در حوزه‌ها و رشته‌های غیرمرتبط با تحصیلات‌شان کار نخواهند کرد.
این مشکل اساسی جامعه است افراد متخصص و ماهر سرجای خودشان نیستند. تحریم باد هوا است و فقط باید از افراد متخصص حمایت شود و در راستای سازندگی و آبادانی کشور با یکدیگر همراه شوند.
با وجود اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های قوی هستند، چرا نمی‌توانند داروی ضدسرطان تولید کنند، تمام مواد مصرفی در کشور وجود دارد. متأسفانه این شرکت‌ها تمام انرژی‌شان را صرف فرمولاسیون لوازم آرایشی و امثالهم می‌کنند اگر این انرژی را صرف تولید واکسن و تولید داروی سرطان بگذارند قطعاً در دنیا جایگاه بسیار خوبی خواهیم داشت.
* خانواده‌‌ام اولویت اول و اصلی‌ام
فارس: شده به مهاجرت هم فکر کنید؟
سرواهرابی: تعداد بسیاری از دوستانم مهاجرت کردند. اولویت اول و اصلی‌ام خانواده است. در ۸ سال جنگ تحمیلی پدر و امثالهم ۸ سال سختی نکشیدند که به راحتی میدان را خالی کنیم و پشت مقام معظم رهبری خالی شود. تمام تلاشم خدمت به کشورم هست و راه پدرم را ادامه خواهد داد.
فارس: به عنوان یک محقق و پژوهشگر از مسؤولین چه درخواستی دارید؟
سرواهرابی: مسؤولین کم لطفی نکنند و جوانان را حمایت کنند. از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان در بخش هیأت علمی استفاده کنند و به امثال ما بها بدهند تا حس نکنیم پشت‌مان خالی است.
فارس: و کلام آخر...
سرواهرابی: جوانان، دانشجویان، پژوهشگران و نخبگان به هیچ عنوان به فکر مهاجرت نباشند، کشور ما به این قشر از جامعه نیاز دارد و از ابتدا برای گسترش علم برایمان سرمایه‌گذاری کرده است.
پایان پیام/
