به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه خبرگزاری فارس، حجت‌الاسلام رضا غلامی رئیس دبیرخانه دائمی جشنواره بین‌المللی فارابی و رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم در نشست خبری آیین اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی گفت: اغلب می‌دانیم که قلّه فعالیت‌های پژوهشی در علوم انسانی، ارائه نظریه هست. البته توجه داشته باشیم، نظریه پردازی، نه کار هر پژوهشگری است و نه اینگونه هست که هر ادعایی در زمینه نظریه پردازی، نهایتاً قادر باشد از نقدهای علمی جان سالم به در ببرد و ماندگار شود. به بیان دیگر، نظریه‌های سست و نظریه‌های به دور از حقیقت، کنار گذاشته می‌شوند و تنها شماری از آنها، صرفاً از باب تجربه‌ورزی، در تاریخ علم مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. بنابراین، چنانچه واقع بینانه به صحنه علم نگاه کنیم، شاید در هر سال، از هزاران مقاله و طرح تحقیقی در هر رشته، یک نظریه هم متولد نشود. اینکه کسی تصور کند می‌توان نظریه‌پردازی را به سکه رایج در دانشگاه‌ها تبدیل کرد، احتمالاً معنای نظریه و اقتضائات تولد و بقای آن را نمی‌داند.
وی افزود: در دانشگاه‌های ما، حتی اگر جذب اساتید کیفی‌تر شود و مانند علوم پایه و فنی و مهندسی، باب ورود افراد نخبه‌تر به علوم انسانی مهیاتر شود، باز هم منطقاً انتظار نداریم همه استادان، در یک سطح نظریه‌پرداز و مبدع باشند. آنچه انتظار داریم، این است که استادان در لایه‌های گوناگون ساختار علم، با فعالیت‌های متنوع و ارزشمندی که دارند، در ایجاد زمینه ظهور نظریه‌های ماندگار سهیم باشند. پس، هیچ استادی را نباید به خاطر آنکه نتوانسته در طول سی سال خدمت خود در دانشگاه، نظریه‌ای ارائه کند، سرزنش کرد. مهم، این است که استاد، سهم مناسبی در ایجاد زمینه خلق نظریات داشته باشد و با شاخص‌های مشخص، این سهم و نقش، قابل ارزیابی باشد.
غلامی گفت: در اینجا، خارج از سخنان کلیشه‌ای و بعضاً مبهم، مایلم ابتدا تعریف و مختصات نظریه در علوم انسانی را یادآوری کنم و سپس، به چند عامل کلیدی برای گسترش نظریه‌پردازی اشاره کنم و عرض خود را خاتمه بدهم. در فلسفه علم، تعاریف گوناگونی برای نظریه ارائه شده است. از بین این تعاریف، شاید تعریف جامع‌تر و مانع‌تر، تعریفی باشد که می‌گوید نظریه در علوم انسانی عبارت است از: ارائه روشمند، مبنادار و مستندِ یک یا مجموعه‌ای از فکر و ایده‌های نو در باب کشف یا تفسیر یک واقعیت انسانی و اجتماعی (اعم از نگاه سوبژکتیو و ابژکتیو)، در قالب یک قانون علمی تازه و همچنین ردّ چیزی که پیش از این، به مثابه یک واقعیت اجتماعی، اثبات یا تفسیر شده و البته ارائه جایگزین برای آن در قالب یک قانون جدید.
او اشاره کرد: پس از بیان این مطالب، عرض پایانی من در این نشست این است که نه تنها چشم انداز مطلوب در جشنواره بین‌المللی فارابی، شناسایی، معرفی و حمایت هدفمند از نظریه هاست، بلکه جشنواره فارابی، یکی از عناصر مهم و زمینه‌ساز برای نظریه‌پردازی در ساحت علوم انسانی است. در واقع، این جشنواره چند کارکرد مهم و چه بسا منحصربفرد در این عرصه دارد. هر ساله آخرین وضعیت علمی به ویژه نظریه پردازی‌ها و ابداعات علمی در عرصه علوم انسانی و علوم اسلامی را رصد و ارزیابی می‌کند و خلاها، کاستی‌ها و ضعف‌ها و در نقطه مقابل، ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و مزیت‌ها را به نحو عالمانه نه ذوقی و شهودی، تشخیص می‌دهد. با ایجاد محیط داوری علمی روشمند در سطحی عالی، زمینه تحول در ساحت علم سنجی در علوم انسانی و اسلامی را متناسب با اقتضائات علوم انسانی، ایجاد می‌کند. با ایجاد یک فضای رقابتی مثبت و گرم در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها، فرصت‌های مناسبی را برای کیفیت بخشی و روزآمدسازی تحقیقات علوم انسانی فراهم می‌کند. اهمیت و ارزش علوم انسانی در نظام حکمرانی را دائما بازتبیین می‌کند و نحوه بهره‌برداری صحیح از آثار علمی ممتاز در علوم انسانی را برای تحول و ارتقای نظام حکمرانی و پاسخگویی به مسائل آن را یادآور می‌شود.
وی افزود: ضمن شناسایی استعدادهای برتر و نخبگان جوان در دو عرصه علوم انسانی و علوم اسلامی و معرفی آنها به نظام آموزش عالی، فرصت‌های بهتری را برای حمایت مادی و معنوی از آنها خلق می‌کند. حسّ قدرشناسی از عالمان و دانشمندان سرزمین شکوهمند ایران اسلامی و نیز جهان اسلام و همه دانشمندانی که قلبشان برای اعتلای فرهنگ و زبان ایرانی اسلامی می‌تپد را در میان‌مردم و مسئولان ما بالا می‌برد.
پایان پیام/
