به گزارش خبرگزاری فارس از استهبان، شهرستان استهبان بزرگترین انجیرستان دیم جهان سالانه بالاترین تولید انجیر جهان را به خود اختصاص می دهد ، کیفیت و مرغوبیت این انجیر به حدی است که کشورهای خارجی همیشه این محصول را نسبت به محصولات مشابه کشت خارج ترجیح داده و لذا بازار خوبی در بین محصولات کشاورزی صادراتی کشور عزیزمان ایران دارد.
آنچه در این میان همیشه مورد درخواست کشاورزان و مسئولین بوده افزایش بهره وری از این محصول منحصر به فرد شهرستان استهبان و البته شهرستان همجوار یعنی شهرستان نی ریز می باشد.
طبیعتاً افزایش بهره وری مستلزم اجرای استانداردهای خاصی در تولید کشت و برداشت این محصول می باشد که مورد تایید سازمان های بین المللی قرار گیرد و بتوان با تامین استانداردهای لازم و نیاز کشورهای هدف محصول مرغوب تر و با کیفیت بهتری به آنجا صادر نمود و طبیعتاً از این رهگذر درآمد بیشتری نیز نصیب کشاورزان می گردد .
آنچه امروز در شهرستان استهبان رخ داده اجرای این استانداردها و ثبت جهانی این محصول منحصر به فرد در جهت افزایش بهره وری و تولید ثروت بیشتر و کمک به کشاورزان در جهت تشویق تولید بیشتر در سالی است که مقام معظم رهبری افزایش تولید را از تولیدکنندگان در شعار سال خواستار شده .
حضور پروفسورلی قائم مقام گروه مشاوران علمی دبیرخانه جیاس فائو در روز یک شنبه هفتم خردادماه سال جاری در شهرستان استهبان در راستای اجرایی شدن ارزوی دیرینه مردم شریف ش این شهرستان صورت گرفت و ان شالله طی یک ماه آینده در نشست گروه مشاوران علمی جیاس گزارش مستندی از این بازدید ارائه و پیش بینی می شود با روندی که طی شده است "ثبت نظام انجیراستهبان" نهایی شود.
در همین راستا بر آن شدیم تا با گفتگو با مدیر جهاد کشاورزی استهبان در خصوص چگونگی طی مراحل جهانی شدن محصول منحصر به فرد این شهرستان و رابطه آن با افزایش بهره وری و تولید ثروت پرس و جو نماییم .
ماحصل گفتگوی ما با مهدی اعیان منش رئیس جهاد کشاورزی شهرستان استهبان
هدف شما از اقدام جهت ثبت جهانی انجیر چه بود :
ضمن سپاس و تشکر از جنابعالی و خبرگزاری فارس : ابتدا لازم است توضیحی کوتاه در خصوص تعیین نظام میراثی مهم کشاورزی عرض نمایم.
برنامه نظام های میراثی کشاورزی مهم جهانی (GIAHS) ادراک عمومی، آگاهی، شناخت ملی و بین المللی نظام های میراثی کشاورزی را ترویج می نماید. نظام های میراثی کشاورزی مهم جهانی تنوع زیستی کشاورزی، اکوسیستم های تاب آور، تجربیات سنتی و هویت فرهنگی را ترکیب می نماید. جالب آنکه مبدع این برنامه یک ایرانی به نام دکتر پرویز کوه افکن است که مدیر سابق بخش آب محیط زیست فائو و رئیس فعلی بنیاد میراث کشاورزی جهانی است ، اساساً دلایل شکل گیری جیاس و نظام های میراثی کشاورزی مهم جهانی به خاطر تهدیدهایی همچون تغیرات اقلیمی و آسیب به کشاورزی، افزایش رقابت برای منابع طبیعی، تضعیف منابع معیشتی کشاورزان، کاهش ذخایر اکولوژیکی و تنوع زیستی، مهاجرت نیروی جوان از بخش کشاورزی، زوال تدریجی ارزشتهای فرهنگی مرتبط، کاهش سرمایه اجتماعی در کشاورزی که این تهدیدها اهمیت سیستم های کشاورزی سنتی برای پایدارسازی معیشت، حفظ و نگهداری جوامع روستایی و کشاورزی، ذخیره دانش و حفظ چشم اندازها و تنوع زیستی را بیش از پیش مهم می نماید. پس به طور خلاصه نظام های میراثی کشاورزی مهم جهانی (GIAHS) مهمترین و برجسته ترین نمونه های کشاورزی خانوادگی ، سنتی و خرده پا هستند که از آزمون زمان سربلند بیرون آمده و الگویی برای پایداری در امنیت غذایی، اشتغال، سلامتی و محیط زیست محسوب می شوند.
برای تعیین هر نظام میراثی کشاورزی در قالب نظام های میراثی کشاورزی مهم جهانی (GIAHS) پنج معیار لازم است:
1-تنوع زیستی کشاورزی 2- معیشت و امنیت غذایی مردم محلی 3- دانش و فنون سنتی 4- چشم اندازهای بصری بارز 5-سازمان های اجتماعی و ارزش های فرهنگی
و دومؤلفه مهم این نظام ارتباط تاریخی است و ارتباط معاصر.
با توجه به این مقدمه و با علم به اینکه نظام میراثی باغات انجیر دیم استهبان دارای ویژگی های ذکر شده و مؤلفه های مد نظر بود همکاران بنده بر آن شدند که نسبت به تعیین و ثبت جهانی این میراث مهم اقدام کنند. در سال 1392 به دستور وزیر وقت این مهم در دستور کار وزارت جهادکشاورزی قرار گرفت . درخصوص استهبان در سال 1395 گروه تحقیق شهرستانی تشکیل و پروپوزال فارسی آن تهیه و در سال 1397 ترجمه و به فائو ارسال شد و پس از چندین مرتبه اصلاح و بازبینی در سال 1398 فائو پروپوزال را پذیرفت و در بازدید نهایی که در 7 خرداد 1402 توسط نماینده فائو آقای پروفسور لی از این نظام میراثی انجام شد گام نهایی تعیین و ثبت این نظام میراثی کشاورزی با اهمیت جهانی برداشته شد.
به یاری خداوند متعال در مرداد ماه که اجلاس علمی گروه مشاوران جیاس برگزار می گردد این مهم تصویب و اعلام رسمی خواهد شد. لازم به ذکر است که این نظام میراثی چهارمین نظام میراثی کشاورزی کشور عزیزمان ایران و اولین نظام میراثی کشاورزی استان فارس است که به ثبت جهانی خواهد رسید. قبلاً باغات مبتنی بر آبیاری قنات در کاشان، مزارع زعفران مبتنی بر آبیاری قنات در گناباد و انگور دره جوزا ملایر به ثبت جهانی رسیده است.
اساساً ثبت جهانی انجیر چه تاثیری در افزایش تولید و تولید ثروت برای انجیر کاران دارد :
وقتی یک نظام کشاورزی به عنوان نظام میراثی کشاورزی با اهمیت جهانی تعیین می شود قطعاً مزایای فراوانی برای آن نظام میراثی در پی خواهد داشت البته اینکه چقدر و به چه میزان این منفعت باشد بستگی به فعالیت کشوری دارد که نظام میراثی در آن قرار دارد و چگونگی تعامل با فائو . در پایان پروپوزال تهیه شده برای هر نظام میراثی بخشی است که به نظر بنده مهمترین بخش تعیین نظام میراثی است و آن برنامه علمی یا (Action plan) است که در آن برای حفظ ، نگهداری ، پویایی و برخوداری از مواحب تعیین نظام میراثی برنامه های پیشنهاد شده است : مثلاً ارائه راهکارهایی برای کاهش خسرات خشکسالی، مبارزه بیولوژیکی با آفات و ... که این برنامه ها می تواند با درخواست کشور و با همکاری با فائو بصورت علمی، اعتباری و ... باشد. وقتی نظام کشاورزی به عنوان میراث جهانی تعیین گردد تمام تلاش ها معطوف به حفظ این میراث، ارتقاء آن و پویایی آن خواهد بود و در این رهگذر هم نگاه متولیان داخلی و هم سازمان های جهانی به این نظام و محصول دگرگون خواهد شد و موجب ارتقا کمی و کیفی این نظام می گردد.
از لحاظ اقتصادی تا چه میزان این اتفاق مهم بر معیشت و درآمد کشاورزان تاثیر دارد ؟
از لحاظ اقتصادی از چند وجه و منظر این تعیین و ثبت بر محصول انجیر استهبان و نظام میراثی آن اثر خواهد گذاشت: منظر اول از لحاظ خود محصول است: محصولی که تحت نظام میراثی با اهمیت جهانی تولید می گردد در بازارهای جهانی تولید می گردد در بازارهای جهانی قیمت به مراتب بالاتر از محصول بدون این برچسب است. به عنوان مثال یک نظام میراثی در کشور شیلی مربوط به تولید عسل ثبت و تعیین جهانی شده است. که محصول 10 گرمی بدون برچسب (GIAHS) یک دلار و با برچسب(GIAHS) پنج دلار در بازار جهانی فروش می رود که این مهم در خصوص انجیر هم می تواند اتفاق بیفتد چون محصول انجیر هم در همین نظام میراثی مهم جهانی تولید می گردد.
از منظر دیگر مبحث گردشگری است که می تواند با این ثبت و تعیین رونق ویژه ای بگیرد و این نظام میراثی یعنی نظام میراثی کشاورزی انجیر استهبان مقصد گردشگران خارجی و داخلی باشد، همانطور که ما اکنون در چندین نظام که به ثبت و تعیین جهانی رسیده است درآمد گردشگری از فروش محصول بیشتر شده است (به ویژه در چین) البته باید ان شا الله زیرساختهایی در این مورد آماده سازی شود. از منظر دیگر می توان با توجه به همین تعیین تکنولوژیهای جدید را به ویژه در خصوص فرآوری محصول انجیر وارد نمائیم تا ارزش افزوده بیشتری حاصل شود.
به نظر شما برای محصول منحصر به فردی چون زعفران نیز این اتفاق خواهد افتاد ؟
هر محصولی که در یک نظام با ویژگیهایی که در ابتدا عرض کردم یعنی تنوع زیستی کشاورزی، معیشت و امنیت غذایی مردم محلی، دانش و فنون سنتی، چشم اندازهای بصری بارز و سازمان های اجتماعی و ارزش های فرهنگی هر نظامی که این پنج معیار را داشته باشد می تواند قابلیت تعیین به عنوان یک نظام میراثی کشاورزی با اهمیت جهانی داشته باشد.
چگونه شهرستان های دیگر استان فارس می توانند این حرکت شما را در شهرستان استهبان الگوی محصولات خود قرار دهند ، پیشنهاد شما در این زمینه چیست :
این اقدام می تواند با هماهنگی موسسه پژوهش های برنامه ریزی اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی که وابسته به وزارت جهادکشاورزی است انجام شود و قطعاً نظام های با ارزش در کشور داریم که می توانند جهانی شوند.
در ادامه به سراغ حجت خوشرنگ مسئول تعاونی باغداران شهرستان استهبان رفتیم و نظر ایشان را در خصوص این تحول عظیم در انجیر استهبان جویا شدیم :
اساساً جامعه هدف فروش انجیر در خارج از کشور بیشتر متوجه کدام کشورها می باشد :
با عرض سلام و احترام و تشکر از جنابعالی، عمده مقصد صادراتی انجیر استهبان کشور چین می باشد و حدود 80 درصد صادرات انجیر خشک استهبان به این کشور است. در کار این کشور، کشورهای ژاپن، حاشیه خلیج، کشورهای اروپایی و آمریکا نیز هستند.
ثبت جهانی انجیرچه تاثیری در افزایش تولید و تولید ثروت برای انجیر کاران دارد ؟
با توجه به بررسی هایی که انجام شده است و نیز ارائه هایی که متولیان امر داشتند قطعا روند مثبتی در تولید را شاهد خواهیم بود. وقتی نظام تولید بصورت جهانی تعیین شد و نگاه جهانیان به آن معطوف شد شاهد رشد و بالندگی آن بیشتر از گذشته خواهیم بود که با حفظ سنت ، فرهنگ و دانش بومی در کنار آن از تکنولوژی های به روز مثل ایجاد سایبان در باغات انجیر به منظور کاهش اثرات خشکسالی و 000 استفاده شود که قطعاً این بهبود در روش های تولید منجر به تولید ثروت بیشتر خواهد شد.
در دوران پس از ثبت جهانی چه زیرساختهایی جهت تحقق همه اهداف این اقدام کهم مورد نیاز است و تا چه میزان این زیرساختها آماده بهره برداریست ؟
یکی از مهمترین اقدامات ایجاد زیرساخت های لازم برای گردشگری کشاورزی و گردشگران خارجی است و اینکه در برنامه های پس از ثبت جهانی پیگیری های لازم از سوی مقامات مسئول و همکاری لازم از طرف بهره برداران و مردم انجام شود و تفاهم و همدلی برای بهره برداری لازم از این اتفاق مهم و جهانی انجام شود.
در پایان میتوان گفت لزوم اقدام انقلابی بر پایه تحقیقات علمی در خصوص ثبت جهانی محصولات منحصر به فرد کشاورزی سایر نقاط استان فارس با توجه به افزایش بهره وری و تولید و در نهایت بهبود کمی و کیفی محصولات و ارتقا معیشت کشاورزان در راستای تحقق شعار سال مقام معظم رهبری ضروری به نظر می رسد و لذا میطلبد مسئولین اداره کل جهاد کشاورزی استان فارس این برنامه را در اولویت برنامه های خود قرار دهند.
گزارش از: محمدمهدی توکل
پایان پیام/خ
