این پزشک همه ایرانی‌ها را ویزیت می‌کند!/با «پزشکی خانواده» چقدر سلامت خانواده ایرانی تضمین می‌شود؟

گروه سلامت خبرگزاری فارس - محمد تاجیک: این روزها موضوع اجرای طرح پزشکی خانواده و برنامه سلامت خانواده ایرانی از سوی مسؤولان و متولیان بهداشت و درمان کشور به صورت مکرر به گوش می‌رسد و قرار است با اجرای طرح پزشکی خانواده، چتر بهداشت و درمان جامعه بر سر هر خانواده ایرانی در اقصی و نقاط کشور گسترانیده شود.

برنامه پزشکی خانواده  سابقه دو دهه‌ای در ایران دارد؛ به طوری که از ابتدای دهه 80 در کشور شروع شد و اکنون در تمام روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر جمعیت اجرایی شده است.بخش شهری این برنامه نیز از سال 91 در دو استان فارس و مازندران به صورت آزمایشی شروع شد.

 کشورهای پیشرو در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع توانسته‌اند با رویکرد سلامت‌نگر، کل‌نگر و توجه به همه ابعاد سلامتی و ریشه‌یابی علل بیماری در روش و محیط زندگی و نیز تشخیص و درمان به‌ موقع همراه با کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم، ضمن ارتقای سلامتی فرد، خانواده و اجتماع، با هزینه کرد کارا و اثربخش منابع منجر به عدالت در سلامت و در نهایت ارتقای رضایت مردم  شوند.

 ‏پزشک خانواده کیست؟

‏پزشکی است که حداقل دارای مدرک دکتری حرفه‌ای پزشکی بوده و در نخستین سطح خدمات، عهده دار ارائه و مدیریت خدمات سلامتی سطح اول است. پزشک خانواده مسئولیت دارد خدمات سلامت را در محدوده بسته خدمات تعریف شده؛ بدون تبعیض سنی، جنسی، ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی و ریسک بیماری در اختیار فرد، خانواده، جمعیت و جامعه تحت پوشش خود قرار دهد. پزشک خانواده می‌تواند برای حفظ و ارتقای سلامت، برابر این دستورالعل از ارجاع فرد به سایر ارائه کنندگان خدمات سلامت و سطوح بالاتر استفاده کند، ولی مسئولیت تداوم خدمات با او خواهد بود. 

 تیم سلامت کیست؟

‏گروهی از صاحبان دانش و مهارت در حوزه خدمات بهداشتی درمانی یا توانبخشی که بسته خدمات سطح اول را در اختیار فرد، خانواده و جامعه تعریف شده قرار می‌دهند و مسئولیت آنان با پزشک خانواده است. همه افراد جامعه برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی باید از طریق این تیم وارد زنجیره ارایه خدمات سلامت شوند. تقریبا به ازای هر ۱۰۰۰۰ نفر جمعیت تحت پوشش، یک مرکز مجری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع  به همراه تعدادی از اعضای تیم سلامت در مرکز بهداشی درمانی منطقه مستقر می‌شوند.

اجرای برنامه سلامت خانواده در ۵۷ شهر از ابتدای اردیبهشت

بهرام عین اللهی٬ وزیر بهداشت با اشاره به آغاز به کار برنامه سلامت خانواده در ۵۷ شهر کشور از ابتدای اردیبهشت امسال، اولویت اجرای این برنامه را مناطق محروم کشور عنوان کرد.

وزیر بهداشت با اشاره به اجرای برنامه سلامت خانواده به عنوان یکی از اولویت‌های وزارت بهداشت در سال جاری، رویکرد مهم این برنامه را تقویت اقدامات پیشگیرانه و حفظ سلامت مردم خواند که با مشارکت گروه‌های گسترده و توانمند، در بستر شبکه بهداشت و درمان کشور دنبال می‌شود.

 وزیر بهداشت با اشاره به آغاز به کار برنامه سلامت خانواده در حدود ۵۷ شهر کشور از ابتدای اردیبهشت امسال، اولویت اجرای این برنامه را مناطق محروم کشور عنوان کرد.

وی عملکرد مراقبان سلامت را که در مناطق شهری به عنوان اعضای گروه‌های سلامت خانواده خدمت ارائه می‌کنند، مشابه خدمات بهورزان در مناطق روستایی عنوان کرد و گفت: تیم‌های سلامت با پایش فعالانه جمعیت تحت پوشش، سلامت آنها را به طور منظم پیگیری می‌کنند و می‌کوشند با آگاه سازی افراد از وضعیت سلامت خود، از بروز مشکلات ناشی از بیماری‌ها در افراد، پیشگیری کنند.

مراقب سلامت در خط مقدم پزشکی خانواده  

وزیر بهداشت خاطرنشان کرد:عضو دیگر تیم سلامت، پزشک خانواده است.همچنین پزشک خانواده در صورت نیاز به خدمات تخصصی، فرد را به پزشک متخصص به عنوان سطح دو خدمات ارجاع می‌دهد و در این مرحله اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت بیمار و فرآیندهای درمانی او در پرونده الکترونیکی، در اختیار پزشک متخصص قرار می‌دهد.

عین اللهی افزود: سطح سه خدمات، مربوط به افرادی است که نیاز به بستری و دریافت خدمات درمانی در بیمارستان دارند که این مرحله با انتقال پرونده الکترونیک بیمار به بیمارستان انجام می‌شود.

استفاده از تجارب 20 ساله طرح پزشکی خانواده 

وزیر بهداشت با اشاره به اینکه حدود ۲۰ سال از اجرای برنامه پزشکی خانواده در کشور می‌گذرد،افزود: تجارب فراوانی از اجرای این طرح به دست آمده است و  در نشست‌های تخصصی با اعضای فرهنگستان علوم پزشکی و صاحب نظران و مجریان پزشکی خانواده در دو استان فارس و مازندران، نقاط مثبت و منفی این طرح شناسایی شده است.

وی تصریح کرد: اجزای برنامه پزشکی خانواده که در برخی کشورهای دیگر اجرا شده، عینا در کشور ما قابل اجرا نیست؛ بلکه باید برخی فرایندها، بومی‌سازی و باتوجه به شرایط، امکانات و اقتضائات کشور به اجرایی شود.

وی تاکید کرد: از دو ـ سه ماه قبل، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای اجرای برنامه سلامت خانواده فراهم شده و با تکمیل پرونده الکترونیک سلامت، از ابتدا تا انتهای زنجیره ارجاع الکترونیک، قابل مشاهده است.

یک پزشک و دو مراقب سلامت برای 3 هزار نفر جمعیت

به گفته حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت در برنامه قبلی پزشکی خانواده در کشور، یک پزشک و یک مراقب سلامت برای 2500 نفر جمعیت حضور داشت ولی در برنامه جدید پزشکی خانواده جهت تقویت برنامه‌های جوان سازی جمعیت، مقرر شده است که یک پزشک و دو مراقب سلامت برای 3 هزار نفر جمعیت حضور داشته باشند که یکی از این مراقبان سلامت ماما خواهد بود.

بسیج 140 هزار نیروی بهداشتی و 30 هزار واحد بهداشتی در کشور

معاون بهداشت وزیر بهداشت گفت: باید تمام امکانات شبکه بهداشت کشور اعم از 30 هزار واحد بهداشتی و 140 هزار نیروی بهداشتی که در اختیار داریم را بسیج کنیم و با اجرای برنامه پزشکی خانواده، باید به ترویج فرهنگ فرزندآوری و ازدواج و خانوداه دار شدن مجردها بپردازیم.

فرشیدی  افزود: برنامه پزشکی خانواده شهری از دی ماه سال گذشته با اجرای برنامه نظام ارجاع در شهرهای زیر 20 هزار نفر شروع شد و همانطور که پیش از این اعلام کردیم از ابتدای اردیبهشت 1402 در کل کشور اجرایی می‌شود و هم اکنون از 59 شهر در استان‌های مختلف کشور کلید خورده است.

 7 میلیون و 700 هزار نفر از جمعیت شهری در 59 شهر در تیررس پزشکی خانواده 

وی افزود: 7 میلیون و 700 هزار نفر از جمعیت شهری در این 59 شهر تحت پوشش برنامه قرار دارند و سرشماری افراد جدید توسط مراقبان سلامت ادامه دارد و هر مراقب سلامت 1500 نفر را تحت پوشش قرار خواهد داد.

30 میلیون روستایی و 55 میلیون شهری تحت پوشش پزشکی خانواده  

وی با اعلام اینکه برنامه پزشکی خانواده روستایی 30 میلیون و 500 هزار نفر را تحت پوشش قرار داده و برنامه شهری پزشکی خانواده شهری قرار است 55 میلیون نفر از جمعیت کشور را تحت پوشش قرار دهد، بیان کرد: اجرای کشوری این برنامه  یکی از مهم ترین برنامه ها و اهداف وزارت بهداشت خواهد بود. پزشکی خانواده به عنوان بخش مهمی از کل نظام شبکه بهداشت کشور طیف وسیعی از اهداف و برنامه های وزارت بهداشت و همچنین مراکز بهداشتی، درمانی کشور را در برمی گیرد و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. 
 
معاون بهداشت وزارت بهداشت اظهار داشت: این برنامه از ابتدای دهه 80 در کشور شروع شد و اکنون در تمام روستاها و شهرهای زیر 20 هزار نفر جمعیت اجرایی شده است. بخش شهری این برنامه نیز از سال 91 در دو استان فارس و مازندران به صورت آزمایشی شروع شد.
 
فرشیدی افزود: برنامه پزشکی خانواده مطابق آموزه های سازمان بهداشت جهانی باید منجر به ارتقای همه جانبه سلامت در جامعه شود. بنابراین باید شبکه بهداشتی را توسعه داده و زیرساخت ها، ساختار فیزیکی و منابع انسانی شبکه را تقویت کنیم.

کنترل بیماری‌های غیر واگیر با پزشکی خانواده

معاون بهداشت وزیر بهداشت با بیان اینکه آموزش بهورزان و مراقبان سلامت و تیم پزشکی خانواده یکی دیگر از محورهایی خواهد بود که بتوان برنامه را بهتر اجرایی کرد،گفت: هم اکنون با معضلی به نام بیماری‌های غیرواگیر مواجه هستیم که سهم زیادی از بار بیماری‌ها را به خود اختصاص داده است به نحوی که 77 درصد مرگ و میرها ناشی از بیماری‌های قلبی است؛ با برنامه پزشکی خانواده باید بتوان در درازمدت این بیماری ها را کنترل کند.

بودجه 46.5 هزار میلیارد تومانی  برای اجرای طرح پزشکی خانواده  

وی با اعلام این که برای اجرای کشوری برنامه پزشکی خانواده در همه سطوح 46.5 هزار میلیارد تومان توسط مجلس و دولت در نظر گرفته شده است، گفت: 18.5 هزار میلیارد تومان از این اعتبار به سطح یک و بخش بهداشتی برنامه اختصاص خواهد یافت.
 

فرشیدی گفت: توسعه مراقبت‌های سلامت مبتنی بر پزشکی خانواده و نظام ارجاع یکی از بخش‌های مهم سند تقویت شبکه بهداشتی کشور است. همچنین برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع یکی از پنج هدف اصلی طرح عدالت و تعالی نظام سلامت و نیز سند تحول دولت مردمی است.

وی با اشاره به ویرایش شیوه نامه 02 برنامه پزشکی خانواده و نهایی سازی مدل اجرایی آن تحت عنوان «طرح سلامت خانواده در قالب توسعه برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع» در شیوه نامه 03، افزود: در نظام ارائه خدمات سطح یک، سلامت تمام افراد جامعه در قالب بسته‌های خدمتی گروه‌های سنی و آسیب پذیر در قالب سلامت خانواده تعریف شده است.

انتخاب برنامه پزشکی خانواده اختیاری است

معاون بهداشت وزیر بهداشت در خصوص اختیاری بودن انتخاب برنامه پزشکی خانواده توسط بیمار، اظهار داشت: برنامه با اختیاری بودن انتخاب توسط بیماران شروع می‌شود و در یک دوره گذر، ضمن ایجاد مشوق‌های کافی برای ارائه دهندگان و گیرندگان خدمت و فرهنگسازی وسیع در جامعه و ارتقای اعتماد جامعه به برنامه می‌توان به تدریج برنامه را به صورت اجباری اجرایی کرد.

وی با اعلام اینکه در شیوه نامه جدید برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع سه نوع پایگاه ارائه خدمات وجود خواهد داشت، گفت: این سه پایگاه شامل «پایگاه پزشکی خانواده تجمیعی» متشکل از 4 تا 6 مراقب سلامت و 2 تا 3 پزشک برای پوشش 6 تا 9 هزار نفر جمعیت، «پایگاه پزشکی خانواده منفرد» متشکل از دو مراقب سلامت و یک پزشک برای پوشش 3 هزار نفر جمعیت و «پایگاه سلامت» متشکل از 4 تا 6 مراقب سلامت در مناطقی که موفق به جذب پزشک نشده اند برای پوشش 6 تا 9 هزار نفر جمعیت، خواهد بود.

نیازمند فعالیت 21 هزار پزشک خانواده هستیم

سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت بیان داشت:در حال حاضر ۶ هزار پزشک خانواده وجود دارد و نیاز ما ۲۱ هزار پزشک خانواده است که باید برای جذب ۱۵ هزار پزشک جدید اقدام کنیم.

وی اظهار داشت: بطور کلی نظام ارجاع شامل سه سطح است که اگر مردم در قالب آن به تیم پزشک خانواده مراجعه کنند، هزینه‌هایشان کاهش می یابد، مراجعه به متخصص و فوق‌تخصص تنها با نظر پزشک خانواده صورت می‌گیرد و از مراجعه‌های بی‌مورد به پزشکان رده بالا جلوگیری می‌شود.

کریمی ادامه داد: سطح یک نظام ارجاع یعنی بیمار به پزشک خانواده و تیمش از جمله ماما، مراقب سلامت، بهیار در مراکز و پایگاه‌های بهداشت، مراجعه و معاینات اولیه را دریافت می‌کند. اگر درمان شد، نیازی به مراجعه به بیمارستان‌ها و متخصصان ندارد و هزینه‌های هنگفت بابت سی‌تی‌اسکن و ام آر ای به بیمار تحمیل نمی‌شود.

وی توضیح داد: سطح ۲، یعنی ارجاع بیمار به کلینیک‌های فوق‌تخصصی و بیمارستان‌ها. اگر پزشک عمومی متوجه شود که بیمار نیازمند دریافت خدمات درمانی پیچیده‌تر است، وی را به این سطح ارجاع می‌دهد و افراد در مواجهه با هر بیماری ساده‌ای، دیگر به مراکز تخصصی مراجعه نمی‌کنند و مشمول هزینه و تعرفه دولتی از بیمارستان‌ها نمی شوند.

کریمی ادامه داد: این برنامه از سال آینده در شهرهای بزرگ ابتدا در حاشیه شهرها و بعد در داخل شهرها و مراکز، به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود.

معاون وزیر بهداشت تصریح کرد: پزشک خانواده در صورت لزوم باید برای حفظ و ارتقای سلامت، از ارجاع فرد به سطوح بالاتر استفاده کند، ولی مسوولیت پیگیری تداوم خدمات با او خواهد بود. پزشک خانواده مسوول اداره کردن تیم سلامت است.

به گفته کریمی، مزیت بعدی این طرح آن است که هزینه‌های تشخیصی و میزان بستری‌ها به طور چشمگیری کاهش یافته و دریافت پول توسط پزشکان هم هدفمندتر می‌شود.

معاون درمان وزیر بهداشت با بیان اینکه مهم‌ترین برنامه وزارت بهداشت و دولت در سال آینده اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع است، گفت: نسخه ۰۳ پزشکی خانواده به تدریج از حاشیه شهرها اجرایی خواهد شد و سپس به داخل شهرها گسترش می‌یابد.

 سعید کریمی گفت: اصلی‌ترین برنامه معاونت درمان وزارت بهداشت در حال حاضر اجرای نظام ارجاع در سطوح درمان است.

وی با بیان این که مهم‌ترین برنامه وزارت بهداشت و دولت در سال آینده اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع است، تصریح کرد: نظام ارجاع در سطوح درمان در شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت از ابتدای دی ماه امسال اجرایی شده و اشکالاتش در حال برطرف شدن است و اقدامات لازم برای اجرای کشوری نظام ارجاع در بخش درمان در این اجلاس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۳۰ درصد پذیرش مراکز درمانی به نظام ارجاع اختصاص می‌یابد

معاون درمان وزیر بهداشت اضافه کرد: ۳۰ درصد پذیرش مراکز درمانی به نظام ارجاع اختصاص می‌یابد و دستورالعمل آن نیز به دانشگاه‌های علوم پزشکی ابلاغ شده است. ۷۰ درصد پذیرش‌ها نیز از بقیه مسیرها خواهد بود.

کریمی اعلام کرد: برای تشویق مردم به اختیار کردن مسیر ارجاع، یکسری مشوق‌ها هم پیش بینی کرده ایم، زیرا در حال حاضر اجباری برای استفاده از این مسیر وجود ندارد.

کریمی یادآور شد: در نسخه ۰۳ پزشکی خانواده که در واقع یک کتاب است، تمام ریزه کاری‌های اجرایی برنامه لحاظ شده است. این نسخه به تدریج از حاشیه شهرها اجرایی خواهد شد و سپس به داخل شهرها گسترش می‌یابد.

علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با حضور در سمپوزیوم پزشکی خانواده، تصریح کرد: در طرح ملی پزشک خانواده، اقناع همکاران، مردم و فرهنگ عمومی پیشنیاز موفقیت اجرای آن خواهد بود. از طرفی مداخلات بزرگ در عرصه سلامت باید با متانت و دور از شتابزدگی صورت گیرد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مطالعه عمیق در خصوص ساختار سلامت در کشور، توان نظام مراقبت‌های بهداشتی اولیه (PHC)، کمبود نیروی انسانی، بهسازی و نوسازی زیرساخت‌های فرسوده و تامین فضای فیزیکی مورد نیاز را از اقدامات لازم برای آغاز اجرای طرح اعلام کرد و گفت: تامین اعتبارات و بودجه مکفی نیز برای اجرای آن باید صورت گیرد.

وی با بیان مسائل موجود در حوزه بهداشت، افزود: طرح پزشکی خانواده، طرحی ملی است و باید با همکاری تمامی ارگان‌ها اجرایی شود تا به ثمر نشیند.

11 میلیون نفر در استان تهران تحت پوشش پزشکی خانواده 

زالی از اجرای فاز اول این طرح در سه شهرستان فیروزکوه، اسلامشهر و شهرقدس در استان تهران خبر داد و گفت: پیش بینی می‌شود در فاز اول اجرا بالغ بر 11 میلیون نفر تحت پوشش طرح قرار گیرند که با توجه به فعالیت 2 هزار و 720 مراقب سلامت و 2 هزار و 330 پزشک، با کمبود نیروی انسانی مواجه خواهیم شد.

وی در پایان بر لزوم مراقبت از نظام PHC، هماهنگی با تغییرات داینامیک سلامت محور، تعریف بسته خدمتی متفاوت نسبت به قبل، تامین اعتبارات  و همکاری تمام ارگان‌ها در سطوح ملی تاکید کرد.

کلام آخر اینکه؛ اجرای طرح پزشکی خانواده در سطح کشور طرحی اصولی و قابل توجه در مسیر تامین سلامت افراد مختلف جامعه است؛ اما باید دقت شود تا منابع مالی کافی و زیرساخت‌های فنی مناسب و پایدار آن تامین شود و این طرح اسیر بروکراسی‌های اداری در سطح مراکز بهداشتی روستاها و شهرها تا در نهایت بیمارستانها قرار نگیرد؛ به عبارتی بیماران مراجعه کننده به این مراکز بدون درگیر شدن با قواعد ادراری در کمترین زمان ممکن بتوانند به مراکز درمانی سطوح مختلف و در نهایت تامین سلامت به مخاطره افتاده خود دست یابند.

پایان پیام/