خبرگزاری فارس لرستان _ نسرین صفربیرانوند، وقتی از شیشه‌های ماشین به کشکان نگاه می‌کنم و عظمتش را می‌بینم در دل به خودم می‌بالم، اما این سوال در ذهنم تداعی می‌شود که چرا مسوولان از این ظرفیت در راستای توسعه استان استفاده نکرده‌اند.
چرا میلیاردها مترمکعب آب از استان خارج می‌شود بدون اینکه کمترین استفاده‌ی از آن داشته باشیم، چرا راهکاری برای مهار و ذخیره آب‌هایی که از استان خارج شده‌اند، اندیشیده نشده تا در هنگام بروز سیلاب شاهد خسارات جبران ناپذیری نباشیم.
طبیعت بکر و زیبای شهرستان چگنی با پوشش درختان بلوط که در مسیر قرار دارند، هم چشم هر بیننده را می‌نوازد. حدود یک ساعت و نیم طول می‌کشد تا از خرمآباد به محل سد گاه شمار که بر خلاف تصور نه در شهرستان کوهدشت بلکه در انتهای شهرستان چگنی قرار دارد، برسیم.
پیشینه ساخت سد
سدی که از دهه‌ها پیش صحبت‌هایی مبنی بر ساخت آن مطرح بوده، حتی سال ۹۲ هم کلنگ احداث آن بر زمین زده شد، اما به دلیل نداشتن مجوز ماده ۲۱۵ و عدم توجیه اقتصادی متوقف شد.
بخش‌هایی از مسیر خاکی، پیچ در پیچ و خطرناک است، طوری که می‌ترسی هر آن ماشین از پیچ خارج شود، اما در مقابل دیدن طبیعتی که سرشار از زیبایی و سرسبزی است، سختی راه را هموار می‌کند.
حالا از تونلی که بخشی از راه جایگزین شهرستان چگنی به سمت دلفان است، عبور می‌کنیم و از دور ماشین آلات و تجهیزات را در محل ساخت سد می‌بینیم.
اینجا پروژه فعال است
به محل ساخت سد که می‌رسیم دیدن کارگرانی با کلا‌ه‌های رنگی سبز، سفید، قرمز و آبی در محل پروژه خود نمایی می‌کند، ماشین‌های گشت راهداری را هم در محل پروژه می‌بینم. پروژه فعال است، همین کافی است تا حس خوبی پیدا کنم، چون دیدن پروژه‌های عمرانی که متوقف هستند، ناامیدی را به انسان تزریق می‌کند.
می‌شود به ساخت سد امیدوار بود
همین که روی رودخانه کشکان قرار می‌گیرم عظمت آن را حس می‌کنم، وقتی سر و صدای غلتک‌ها و ماشین آلات دیگر را می‌شنوم و جنب و جوش کارگران را می‌بینم به سرانجام سد امیدوار می‌شوم.
سدی که یکی از پرحاشیه ترین پروژه های عمرانی لرستان طی دهه‌های گذشته بوده است، حالا گویا می‌شود به ساخت آن امیدوار بود. اما سد در یکی از بهترین موقعیت‌ها جانمایی شده است، قطعا علاوه بر کنترل سیلاب، ذخیره آب، تولید برق ظرفیت گردشگری دریاچه سد هم بی‌نظیر است.
محل ساخت سد در یک تنگه قرار گرفته که اطراف آن را پوشش گیاهی فرا گرفته است. زمانی که مشغول بازدید از پروژه هستیم، ابرهای سیاه و سفیدی که با شکل‌های مختلف تنگ گاه شمار را پوشانده‌اند خودی نشان می‌دهند و شروع به باریدن می‌کنند.
با اینکه بارندگی شروع می‌شود اما کارگران و ماشین آلات همچنان مشغول فعالیت هستند.
پول باشد کار زود تمام می‌شود
وقتی روی فراز بند سد قرار می‌گیرم و به محل ساخت سد نگاه می‌کنم، یکی از کارگران که اتفاقا بومی هم است، می‌گوید: «اگر پول باشد ظرف سه سال هم ساخته می‌شود». کارگر دیگری هم همین جمله را تکرار می‌کند: «پول که باشد خیلی زود ساخته می‌شود، همه مشکلات از نبود پول است».
راست می‌گویند دیگر: گره همه کارها با پول حل می‌شود، پولی که نبودش باعث شده بسیاری از پروژه‌های ما وضعیت خیلی خوبی نداشته باشند.
پیشرفت ۷۰درصد زیر ساخت پروژه سد گاوشمار
علیرضا مدیح، جانشین مجری طرح سد گاه شمار در خصوص پروژه توضیحاتی می‌دهد: پرسنل کارگاه حدود ۳۰۰ نفر است که شامل شرکت اجرایی سپاه سد قرار گاه سازندگی به عنوان پیمانکار، شرکت مهاب قدس به عنوان دستگاه نظارتی،شرکت آب نیرو به عنوان کارفرما و شرکت مکانیک که کارهای کنترل کیفی را انجام می‌دهد.
در حال حاضر زیرساخت پروژه از پیشرفت ۷۰ درصدی برخوردار است، و فراز بند سد هم با ارتفاع ۳۵ متری از رودخانه ظرف بیست روز دیگر تکمیل می‌شود.
شروع ساخت بدنه سد، شاید تیرماه
با توجه به اینکه با ساخت مخزن سد یک سری روستا و اراضی همچنین جاده بین نورآباد و کوهدشت زیر آب می‌رود در حال ساخت جاده جایگزین هستیم. یا تکمیل زیرساخت‌ها کار ساخت بدنه سد تیرماه و یا نیمه دوم سال شروع می‌شود.
نکته خیلی مهم در خصوص پروژه نقش فراز بند در کنترل بارش‌های فروردین ماه سال جاری بود، با اینکه فراز بند کامل ساخته نشده بود اما قدرت سیلاب را گرفت.
اطلاعات فنی پروژه
علیرضا ضیا، مدیر طرح پروژه سد معشوره هم، می‌گوید: ما روی رودخانه کشکان ایستاده‌ایم و رودخانه را با سازه فراز بند مسدود کرده‌ایم.
در بالا دست کشکان دو سرشاخه شامل کاکارضا و چم زکریا کشکان را تشکیل می‌دهد، در پایین دست هم سیمره به کشکان ملحق می‌شود و می‌رود پشت کرخه، در واقع کشکان جزو حوضه آبریز کرخه است.
بر اساس مطالعات نهایی قرار است در این محل سد بتنی دو قوسی قرار است ساخته شود، سازه فرازبند، و یک سازه کوچک با عنوان نشیب بند که باعث می‌شود آب به کارگاه برنگردد.
لحاظ کردن کنترل سیلاب در مطالعه جدید سد
حجم مخزن سد حدود یک میلیارد متر مکعب است، قرار است دو نیروگاه با ظرفیت ۸۰ مگاوات ساخته شود، تولید انرژی پروژه هم سالانه ۱۷۰ گیگا بایت ساعت در سال است.
اما یکی از اهداف مهم که در مطالعه جدید سد لحاظ شده کنترل سیلاب است، در مطالعه جدید کنترل سیلاب سد تنگ گاو شمار برای یک دوره بازگشت پانصد ساله با دبی حدود ۲۱۰۰ متر مکعب در نظر گرفته شده است که قطعا از بروز خسارات مخرب جلوگیری می‌کند.
با بروز سیلابی با دوره بازگشت پانصد ساله تنها ۶۵۰ متر مکعب را بیرون می‌ریزد که یک دبی ایمن است. علاوه بر تامین آب آشامیدنی ،کشاورزی و صنعت کوهدشت همچنین تولید برق و کنترل سیلاب، دریاچه سد می‌تواند به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری حرف برای گفتن داشته باشد.
حدود شش کیلومتر از جاده جایگزین نورآباد ساخته شده و ۱۵ کیلومتر دیگر نیز تا خارج شدن از محدوده مخزن سد باقی مانده است. علاوه بر سازه و بدنه اصلی همچنین نیروگاه، برای سامانه انتقال آب به کوهدشت ساخت دو تونل به طول هفده و ۸ کیلومتر را هم داریم.
تخصیص آب سد گاو شمار هم برای استان ۱۸۵ میلیون متر مکعب است.
گاو شمار درست است، نه معشوره
مهرداد ویسکرمی، نماینده مردم خرمآباد و چگنی در مجلس شورای اسلامی اما صحبت‌هایش را با وجه تسمیه سد شروع می‌کند: این منطقه‌ای که در آن قرار داریم گاو شمار و نه معشوره است، ظاهراً زمانی که برای مطالعه سد به اینجا مراجعه می‌کنند یکی از اهالی در پاسخ به پرسش کارشناسان در خصوص نام منطقه، می‌گوید: اینجا مشهور است و همین باعث نامگذاری سد به معشوره می‌شود.
در واقع اسم رسمی سد گاوشمار و نه معشوره است، حتی روستایی به اسم گاوشمار هم در این منطقه وجود دارد.
سدی که پنج بار مطالعه شد
محل سد در انتهای محدوده شهرستان چگنی قرار دارد، اما مقداری از مخزن سد هم داخل شهرستان دلفان می‌افتد، البته نگاه ما همواره ملی بوده و با ساخت سد شش شهرستان کوهدشت، رومشکان، چگنی، پل‌دختر و دلفان و حتی سلسله هم منتفع می‌شود.
اما واقعیت این است که ساخت سد به قبل از انقلاب برمی‌گردد که به دلایلی محقق نشده است. پنج بار سد مطالعه شده است، دو بار مطالعه سد رد شده که ساخته نشود، تخصیص آب سد تا دویست میلیون متر مکعب پایین رفته، ادعای ۱۴۰۰ میلیون متر مکعب هم مطرح شده است.
در هر حال مطالعه وزارت نیرو تیر ماه سال گذشته شروع و در نهایت نهایی شد.
گیر برنامه و بودجه با وزارت نیرو در خصوص فراز بند
زیر ساخت سد را همانطور که مدیران فنی پروژه گفته‌اند، هفتاد درصد است، حالا اما گیر کار به برنامه و بودجه مربوط می‌شود، برنامه و بودجه، می‌گوید: اگر بخواهید بدنه سد را بسازید باید مطالعه آن ماده ۲۳ یعنی ردیف بودجه بگیرد، در حالی که در خصوص مطالعه اختلافی بود که آیا فراز بند جزو زیر ساخت‌ها یا بدنه سد لحاظ شود.
برنامه و بودجه می‌گوید: فراز بند جزو بدنه است نباید بسازید، اما وزارت نیرو با وجود فشارها فراز بند را ساخت و تمام شد، اگر پای حرف برنامه و بودجه می‌ماندیم اکنون ما روی فراز بند نبودیم. اینکه بعضی‌ها می‌گویند: کاری برای سد انجام نشده، خودتان مشاهده می‌کنیم همه چیز گواه بر فعال بودن پروژه است.
تغییر در زمان تکمیل پروژه
حالا با تکمیل زیر ساخت ها امر ساخت بدنه سد شروع شود روزی یک میلیارد و نیم نیاز است، یعنی سالانه حدود ۵۰۰ میلیارد تومان.
اما در خصوص زمان تکمیل پروژه ما تغییراتی را در مصوبه انجام دادیم و آن تغییر زمان تکمیل سد از ۱۴۰۳ به ۱۴۰۷، زیرا این واقع بینانه است.
وزیر نیرو مهره طلایی ساخت سد گاوشمار اگر قرار داد جدید پروژه بسته شود اعتبار سد از احکام بودجه تامین می‌شود که در اختیار وزیر است، و این نکته مهم و امید بخش است زیرا وزیر اراده بر تکمیل پروژه دارد از طرفی اعتبار مورد نیاز از محل تهاتر نفت است و عجالتا برای تامین اعتبار پروژه مشکلی نداریم.
اگر کسی جدی پای کار بود قطعا سد خیلی پیشتر از اینها ساخته می‌شد، در حال حاضر هم اراده رییس جمهور و وزیر بر تکمیل سد است.
نکته مثبت دیگر در خصوص پروژه سد گاوشمار این است که برنامه و بودجه برای تامین اعتبار تملک پروژه مشکلی ندارد و همین امر باعث می‌شود که ایجاد راه دسترسی به سرعت انجام شود.
در مجموع بیست هزار از اراضی کشاورزی با ساخت و آبگیری سد آبی می‌شود، کوهدشت ۱۰ هزار هکتار و پایین دست هم حدود ۱۰ هزار هکتار آب تنظیم شده در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
