رسم خوشمزه چهارمحالی‌ها در شب عید

به گزارش خبرگزاری فارس از شهرکرد، هر منطقه علاوه بر رسوم مشترک با سایر مناطق ایران برای نوروز، آداب و آیین‌های منحصربه‌فردی هم دارد که نسل به نسل منتقل شده است و مردم همچنان پایبند به انجام آن هستند.

مردم چهارمحال و بختیاری هم با خانه تکانی و تمیز کردن خانه‌هایشان قبل از تحویل سال، به استقبال نوروز می‌روند و سبزه عید برای آنان اهمیت خاصی دارد و آن را به نشانه اینکه سالی سبز و پربرکت داشته باشند خودشان آماده می‌کنند. 

یکی از سنت‌های مردم چهارمحال و بختیاری برگزاری «عید رفتگان» است که این مراسم یک روز قبل از روز عید است و در بین ایل بختیاری‌ به عید علفه یا علفا معروف است، در این روز افراد به زیارت اهل قبور رفته و بر روی مزار آن‌ها سبزه قرار می‌دهند و عود و شمع روشن می‌کنند.

تهیه گندم برشته یا بو داده، پخت سمنو، رفتن به امامزاده‌ها قبل یا بعد از تحویل سال، عیدی گرفتن به روش شال‌اندازی، عیدی بردن برای زوج‌های جوان، عیدی بردن برای دختری که هنوز در دوران نامزدی یا عقد به سر می‌برد، مراسم شنبه‌گردی، روشن‌کردن شمع یا چراغ در امامزاده و غذای شب عید، از دیگر رسوم دیرینه استان چهارمحال و بختیاری است.

آیین چراغ‌بران رسمی کهن و دیرینه در شهرکرد

آیین چراغ‌بران یکی از رسومی است که در شهرکرد مرکز استان برگزار می‌شود به این صورت که ساکنان شهرکرد هرساله با غروب خورشید در آخرین روز از اسفند، چراغ‌های نوروزی خود را که اغلب شامل انواع چراغ‌های نفتی و گازی است به امامزاده حلیمه و حکیمه خاتون این شهر می‌برند.

در ضلع جنوبی حیاط مرکزی امامزاده اتاقک کوچکی قرار دارد که در این زمان جمعیت بسیاری از زنان و مردان چراغ به دست در مقابل آن ایستاده‌اند و منتظرند تا یکی از سادات که از خادمان امامزاده نیز هست چراغ آن‌ها را روشن کند. 

البته مکان روشن کردن چراغ‌ها قبل از انتقال به اتاق مخصوص متولی امامزاده در داخل بنای هشتی شکل بقعه و در جوار ضریح امامزادگان واقع شده بود.

در آن دوران حداقل ۷۰ سال پیش شمع بزرگی که برای تأمین روشنایی در شب از آن استفاده می‌شد و به روشنایی امامزاده معروف بود در گوشه‌ای از بقعه قرار داشت و خادم امامزاده چراغ‌های نوروزی را با استفاده از آن روشن می‌کرد. 

هریک از صاحبان چراغ پس از سپردن چراغ خود به خادم امامزاده مبلغی را به نام «پاچراغی» به خادم تحویل می‌دهد. پاچراغی که بسته به توان مالی افراد، مبالغ مختلفی را شامل می‌شود در واقع هدیه صاحب چراغ به روشن‌کننده آن به شمار می‌آید. در گذشته این هدیه شامل مقداری گندم یا آرد، چند قرص نان، شاخه‌ای نبات و یا چند عدد تخم‌مرغ بود که با گذر زمان جای خود را به سکه‌های یک ریالی، پنج ریالی و امروزه به اسکناس‌های چند هزار تومانی داده است.

پخت کوفته شب عید از خوشمزه‌ترین رسوم مردم چهارمحال و بختیاری در شب عید

از سنت‌های زیبای مردم چهارمحال و بختیاری که شب قبل از عید نوروز، در روز عید علفا یا علفه و در بیشتر نقاط استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان شهرکرد، بخصوص در شهر شهرکرد انجام می‌شود، کوفته‌پزان است که یکی از رایج‌ترین غذاهای شب عید در بین مردم است.

برای درست کردن کوفته به روش سنتی، زنان با تهیه مواد اولیه شامل برنج، گوشت گوساله، نخود، پیاز، سبزیجات معطر و آلوچه و یا کشمش، که بسیار مغذی و متناسب با طبیعت سردسیر منطقه است، از عصر آخرین شب سال مشغول به پخت کوفته می‌شوند.

روش پخت کوفته به این صورت است که گوشت را در هاون سنگی و با دسته ‌هاون چوبی می‌کوبند. (در حال حاضر، به جای کوبیدن گوشت در هاون، آن را چند بار چرخ می‌کنند) وقتی که لِه شد، نخود و برنج خیسانده شده را به همراه سبزی و نمک و ادویه به آن اضافه کرده و می‌کوبند. سپس آن را از هاون خارج کرده و حسابی وَرز می‌دهند تا کاملا مخلوط شود.

سپس آن را به شکل گلوله‌هایی به اندازه مشت دست در می‌آورند و در بین آن تخم‌مرغ آب‌پز، گردو، آلو خشک و کشمش گذاشته می‌شود، سپس کوفته‌های آماده شده را دونه دونه داخل قابلمه‌ای که از قبل کمی برنج با مخلفات دلخواه شامل سبزیجات یا گوجه و آلوچه در آن طبخ شده قرار می‌دهند و حرارت را کم می‌کنند تا پخته شود. 

کوفته از غذاهای مشهور قدیمی و پرطرفدار است و همانطور که گفته شد برای طبخ آن از انواع سبزی‌های معطر و گوشت قرمز استفاده می‌شود و بر پایه مواد تشکیل‌دهنده خود به انواع مختلف تقسیم می‌شود. کوفته با وجود مواد مغذی، دارای ارزش غذایی بالایی است. یکی از مهم‌ترین نکات برای پخت این غذای لذیذ، این است که کوفته باید شکل گرد خود را از دست ندهد و مزه واقعی خود را حفظ کند.

معمولا این غذا را خانواده‌ها به تنهایی درست نمی‌کنند و چند خانواده مهمان یک خانواده می‌شوند که اغلب بزرگترها(پدر و مادرها) میزبان هستند و این غذا را به صورت دسته‌جمعی درست می‌کنند.

گاهی بعضی از خانواده‌ها این غذا را به مقدار زیاد درست می‌کنند و از آن برای خانواده‌هایی که به نظر می‌رسد آن را درست نکنند می‌فرستند. از قبیل پیرزن و پیرمردهایی که به تنهایی زندگی می‌کنند، خانواده‌هایی که توانایی مالی یا مهارت پخت این نوع غذا را ندارند، خانواده‌های عزاداری که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند و به خاطر غمی که دارند به این مراسمات توجهی ندارند، خانواده‌هایی که دختر جوان نامزد، عقد کرده و یا تازه عروس دارند و ...

زنان محلی معمولا به هنگام انجام مراحل پخت کوفته، اشعاری را نیز زمزمه می‌کنند از جمله:

شب عید علفا                 زن قاضی سر پا

چی می‌زاد                   شاه زول قبا(منظور شاهزاده است)

شب علفا                     کوفته به پا

از آسمون کوفته میاد         شمر پدر سوخته میاد

پایان پیام/ ۶۸۰۲۴