خبرگزاری فارس، گروه هنر و رسانه: سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر پنجشنبه ۴ اسفندماه برگزیدگان خود را در تالار وحدت شناخت، با فاصله یک روز اختتامیه پانزدهمین دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز، دیروز جمعه 5 اسفند در فرهنگستان هنر برگزار شد. تا حسن ختامی باشند بر رویدادهای هنری کشور در سال1401.
اختتامیههایی پر شور که پایانی بودند بر چند ماه حاشیه آفرینی معاندین و آشوبگرانی که میخواستند هرطوری که شده نبض تپنده و جریان سیال هنر کشور را به حاشیه بکشانند.
* در اهمیت جشنوارههای هنری فجر
جشنوارههای هنری فجر، مهمترین رویدادهای فرهنگی کشور هستند که هر خبری پیرامون آنها، از اهمیت فراوانی برخوردار است. این رویدادها، برای امسال اما اهمیت بیشتری پیدا کردند. بهگونهای که علاوه بر اهمیت ذاتی رویدادها، باید به لحاظ فرامتن نیز اعتبار دیگری برای جشنوارههای امسال قائل شویم.
برای روشنتر شدن اهمیت موضوع به شکل استعاری از یکی از آثار سینمایی حاضر در جشنواره 41 فیلم فجر کمک میگیرم. در جشنواره فیلم فجر امسال، فیلم«سینما متروپل» اثر محمدعلی باشه آهنگر به عنوان بهترین فیلم شناخته شد. این اثر در واقع یک اتوبیوگرافی(زندگی نامه خود نوشت) بود. روایت این فیلم که در ستایش هنر و سینما صورتبندی میشد استعارهای درخشان داشت، از اهمیت موضوع هنر در کشور، آن هم در این دوره تاریخی مهم که کشور در جنگی ترکیبی به سر میبرد.
*هنر مقاومت است
جدیدترین ساخته محمد علی باشه آهنگر ادای دینی به فرهنگ و هنر و بالاخص سینمای کشور بود، ادای دینی که نقش تاثیر گذار سینما و هنر را در همه دورانها به ویژه در سختترین روزهای دفاع مقدس و محاصره آبادان تببین کرده و به رخ همگان میکشد.
قصه فیلم سینما متروپل داستان یک سالن سینمایی در سالهای دفاع مقدس است. وقتی آبادان در محاصره است، چند جوان که از کودکی با آن سالن سینما اجین شدهاند و حالا بعد از گذشت سالها برای حفظ روحیه شهروندان و رزمندگان مستندهایی از اتفاقهای شهر در حصر میسازند( برای اینکه نشان دهند شهر زنده است) تا روحیه مقاوت را زنده نگه دارند. آنها تصمیم میگیرند دوباره سینمای متروک شده را راه بیاندازند و فیلم نمایش دهند. آبادان زیر توپخانه دشمن است و درنهایت همین «سینما» است که بهانهای میشود که از طریق آن نیروهای ارشد نظامی بتوانند، محل توپخانه دشمن را بیابند و شهر را از حصر نجات دهند.
این فیلم به شکل استعاری پرده از اهمیت هنر در معادلات سیاسی بین المللی برمیدارد. در واقع با کمک هنر است که میتوان مقاومت کرد، امید آفرید و رهایی بخشید و در نهایت شهر را از محاصره دشمن نجات داد.
در واقع با کمک گرفتن از روایت این فیلم میتوان نوشت که جشنوارههای هنری فجر همچون نبض تپنده وضعیت کشور عمل میکنند. هرجا هنر هست یعنی فرهنگ هست، زندگی هست، یعنی تفکر و آزادی و ایمان هست.
*چرا تحریم جشنوارههای هنری فجر از پیش شکست خورده است
دشمنان نظام سالهاست سر بزنگاه آغاز جشنوارههای هنری فجر تلاش میکنند با شعار تحریم مانع از برگزاری آنها شوند و هر بار هم شکست میخورند و به پستوهای انزوای خود میروند تا دوباره از نو اما با رویکردی تکراری بازگردند.
اما به راستی چرا نمیتوانند با شعار تحریم ماشین رونده این جشنوارهها را از حرکت بیاندازند؟ در پاسخ به این پرسش میتوان نوشت؛ به واسطه اینکه این جشنوارهها متعلق به مردم هستند و از دل جریان مردمی و هنرهمگانی بیرون میآیند به راحتی نمیتوان جلوی خروش آنها را گرفت. مردمی بودن و همگانی بودن جشنوارههای هنری فجر ویژگیای است که حالا دیگر بر همگان آشکار است.
هر ساله هنرمندان مختلفی در این جشنوارهها ظهور میکنند و بعد از چند سال برای خود صاحب نام و عنوان میشوند. و بیشک این مهم ریشه در انقلاب اسلامی 57دارد. انقلابی که از آن به عنوان مردمیترین حرکت تاریخ معاصر یاد میشود.
در ادامه همین رویکرد «مردمی بودن» را به عنوان کلید واژه اصلی به کمک میگیریم تا از دریچه آن نگاهی آماری داشته باشیم به جشنوارههای هنری فجر در سال1401.
* جشنواره موسیقی فجر
امسال در سیوهشتمین جشنواره موسیقی فجر ۲ هزار و ۱۲۶ هنرمند حضور داشتند، در بخش غیررقابتی تکنوازی ۴۹ آقا، ۲۷ خانم، در بخش غیررقابتی گروهنوازی ۱۹ گروه و در بخش اجراهای رقابتی هشت گروه حضور داشتند.
۱۲ گروه پاپ، پنج گروه ارکسترال، ۲۸ گروه موسیقی نواحی، ۲ گروه بانوان، چهار گروه هنرستان موسیقی، ۱۴ گروه موسیقی سنتی، پنج گروه کلاسیک، ۱۱ گروه سرود و یکصد و ۸۸ گروه از استانها در این جشنواره شرکت کردند.
امسال هفت سالن میزبان ۸۷ اجرای جشنواره در ۶ شب بودند. تالار وحدت در بخش ارکسترال و بینالملل با ۹ اجرا، تالار رودکی در بخش ردیف دستگاهی و مسابقه موسیقی ایران با ۲۳ اجرا، فرهنگسرای نیاوران در بخش بانوان و بینالملل با ۱۱ اجرا، فرهنگسرای ارسباران در بخش سرود و موسیقی نواحی با ۱۹ اجرا، مجموعه کوشک باغ هنر در بخش موسیقی نواحی با ۱۳ برنامه میزبان جشنواره موسیقی فجر بودند.
*حضور ۴۴۰ اثر از ۲۷۴ هنرمند در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر
در پانزدهمین دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر، در دو بخش «طوبای زرین» و «قلهها» مجموعا ۴۴۰ اثر از ۲۷۴ هنرمند در رشتههای مختلف تصویرسازی، حجم، خوشنویسی، طراحی گرافیک، عکاسی، کارتون و کاریکاتور، نقاشی و نگارگری روی دیوار رفت.
آثار ارائه شده به صورت آزاد و بدون هیچگونه محدودیتی در طیف وسیعی از مضامین، تکنیکها و رویکردهای هنری از واقعگرا تا انتزاعی و مفهومی بوده و دورنمایی از گستره خلاقیتها، نوآوریها و تجربههای جدید هنرمندان را تجسم بخشید. به طور کلی امسال در بخش تجسم هنر (فجر استانها) ۳۲ استان کشور با حضور ۵۵۰ هنرمند مشارکت داشتند که این مهم خود گامی بلند در تحقق عدالت فرهنگی بود.
لازم به ذکر است ۱۱ استان همزمان با تهران جشنواره هنرهای تجسمی فجر را برگزار کردند و سایر استانها هم چند روز قبل یا بعد از تهران فعالیتشان را آغاز کردند. در پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، در هر رشته هنری، یک نفر به عنوان برگزیده انتخاب و از ۲نفر تقدیر شد و در رشتههایی همچون خوشنویسی و حجم از سه اثر تقدیر شد.
*جشنواره تئاتر فجر به گواه آمار/ گسترش یافته به وسعت ایران
چهل و یکمین دوره جشنواره تئاتر فجر میزبان ۱۳۱ نمایش در بخشهای مسابقه بزرگ تئاتر صحنهای، مسابقه بینالملل، تئاتر خیابانی، رادیوتئاتر؛ مسابقه نمایشنامهنویسی، بخش پژوهش بود. مطابق آمار ارائهشده از میان ۸۳ اثر متقاضی برای حضور در بخش رادیوتئاتر چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر از مراکز استانها؛ در نهایت ۱۱ اثر مورد پذیرش هیات داوران برای قرار گرفتن در بخش رقابتی این رویداد در کنار ۲ اثر معرفی شده از جشنواره تئاتر مقاومت قرار گرفتند.
بالغ بر ۸۰ درصد آثار حاضر در چهلویکمین دوره جشنواره بینالمللی تئاتر فجر متعلق به هنرمندان استانی و شهرستانی است و همین مؤلفه باعث شد تا کوروش زارعی در نشست خبری این جشنواره؛ چهلویکمین گام این رویداد بزرگ تئاتری کشور را فصلی درخشان برای تئاتر ایران و نه پایتختنشینانش بخواند.
یکی از مهمترین ویژگیهای این دوره جشنواره به احیاء و برگزاری جشنواره مناطق کشورمان در راستای معرفی آثار برتر جشنوارههای استانی بازمیگردد. اتفاقی که پاسخی به مطالبه ۷ ساله هنرمندان تئاتر ایران بود.
بر این اساس و با نگاه آماری به بخش حضور استانها و شهرستانهای سراسر کشور در چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر میتوان به برگزاری ۳۴ جشنواره استانی و مناطق آزاد تجاری کشور بهعنوان فصل نخست انتخاب آثار هنرمندان تئاتر ایران برای حضور در جشنواره تئاتر فجر اشاره کرد که در گام نخست ۷۶۳ اثر برای حضور در این رویدادها از سوی هنرمندان تئاتر ایران ارسال شد که در انتخاب اولیه ۵۰۵ اثر و در انتخاب نهایی ۲۶۰ اثر برای رقابت در جشنوارههای استانی از سوی هیات داوران برگزیده شدند.
در نهایت ۳۸۲۶ شرکتکننده در این ۳۴ رویداد حضور داشتند که از میان آنها ۱۴۰۸ شرکتکننده در بخشهای مختلف را بانوان (۳۶ درصد) و ۲۴۱۸ شرکتکننده را آقایان (۶۴ درصد) تشکیل میدادند؛ ۳۶ هزار و ۸۲۰ مخاطب در سراسر کشور نیز به دیدن نمایشهای حاضر در این رویداد نشستند.
اما در ادامه با انتخاب آثار برتر جشنوارههای استانی برای حضور در جشنواره تئاتر مناطق شاهد حضور ۶۷ اثر از سراسر کشور به جشنواره تئاتر مناطق در استانهای کرمانشاه، بوشهر، مازندران و فارس طی تاریخ هفتم تا ۲۵ دی ماه بودیم و در مجموع ۹۱۵ هنرمند در این رویدادها حضور داشتند. در نهایت از میان آثار برگزیده جشنواره چهارگانه مناطق فجر کشور ۱۷ اثر به جدول نهایی چهلویکمین دوره جشنواره بینالمللی تئاتر فجر راه پیدا کردند.
همچنین ۱۳ هزار و ۹۵۰ مخاطب در ۴ شهر کرمانشاه، ساری، بوشهر و شیراز بهعنوان میزبانان چهارگانه جشنواره منطقهای فجر کشورمان از آثار حاضر در این دوره از رویداد تئاتر مناطق حضور دیدار کردند. بنا بر همان آمار؛ استانهای فارس و خراسان رضوی بیشترین تعداد مخاطبان را در میان هنرمندان حاضر در بخش استانهای کشور به خود اختصاص داده بودند.
هنرمندان حاضر و فعال در بخش تئاتر خیابانی جهت حضور در چهلویکمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر ۱۱۵ اثر از ۴۸ شهر به دبیرخانه ارائه کردند. که دراینمیان ۹۳ کارگردان مرد (۷۴ درصد) و ۲۲ کارگردان زن (۲۶ درصد) بودند. میتوان به همه اینها حضور پرتعداد هنرمندان نمایشنامه نویس را نیز اضافه کرد.
*چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر/ تنوع در ژانر و پاس داشت اقوام و اقلیم
چهل و یکمین جشنواره بین المللی فیلم فجر در شرایطی آغاز بکار کرد که حواشی از جمله تحریم و عدم حضور برخی چهرههای مطرح سینما بر متن رویداد سایه انداخته بود اما در طول برگزاری و آیین اختتامیه این جشنواره اتفاقاتی رقم خورد که نشان داد این حواشی تاثیری بر این جشنواره نگذاشته است.
در روزهای قبل از جشنواره خبر حضور ۷۵ فیلم متقاضی برای بخش سودای سیمرغ (مسابقه سینمای ایران) و ۵۷۸ فیلم از ۷۲ کشور متقاضی حضور در بخش بین الملل نوید جشنوارهای جان دار و خوب را میداد. در نهایت جشنواره چهلویکم بینالمللی فیلم فجر؛ میزبان 24 اثر سینمایی و ماحصل تلاش هنرمندان سینماگر طی یکسال سینمای کشورمان بود.
جشنواره چهل و یکم فیلم فجر شاید به واسطه اهمیت این هنر پر مخاطب بیشتر از دیگر جشنوارههای هنری مورد هجمه قرار گرفت. با اینکه در این دوره از جشنواره چندان خبری از آثار شاهکار نبود اما با این همه این دوره از جشنواره را میتوان دوره ظهور فیلم اولیها و چهرههای تازه دانست.
از سوی دیگر در بین فیلمهای حاضر در جشنواره چندان خبری از ژانر سیاه و فلاکت نبود( جز در یک یا دو اثر که به نسبت آثار ضعیفتری هم از لحاظ ساختار و هم محتوا بودند) و انگار فیلمسازان حاضر، بیش از پیش تماشاگر ایرانی را روبهروی خود دیده بودند. در آخر حضور تنوع قومیتها، تنوع اقلیم و تنوع ژانر از دیگر ویژگیهای جشنواره چهل و یکم فیلم فجر بود.
براساس اعلام مدیر امور سینماهای جشنواره فجر 41، در چهار روز اول جشنواره بیش از 83 هزار نفر در سینماهای مردمی به تماشای فیلمهای این دوره از جشنواره نشستند. در کنار این آمار میتوان به استانها و شهرستانها مختلفی اشاره کرد که میزبان آثار حاضر در این دوره از جشنواره بودند.
*حرف آخر
در تحلیل نهایی این گستره فراخ در سطوح دسترسی مخاطب، باعث شده که اثرگذاری و نقش جشنوارههای هنری فجر در لایههای زیرین اجتماع هم بیش از گذشته شود. بهطور طبیعی در چنین مختصاتی از اثرگذاری، اهمیت سیاستگذاری و برنامهریزی درخصوص محتوای هنری بیشتر میشود. جشنوارههای هنری فجر(فیلم، موسیقی، تئاتر، هنرهای تجسمی) ازجمله مهمترین نقاط اثرگذاری مدیران فرهنگی بر ساحت هنری کشور است. ضمن اینکه برگزاری چنین رویدادهایی در شناسایی نقاط قوت و ضعف جریانهای هنری نقش مهم و ویژهای دارند.
در آخر میتوان نوشت هنر مقاومت است، رهایی بخش است، هنر میتواند قومی را گرد آورد، ملتی را شکل دهد و این تصویری است که اگر کمی در آن دقت کنیم، برق انعکاسش از جامعه و شرایط امروز ایران هم در شکل و رنگهای متفاوت به چشممان خواهد خورد.
پایان پیام/