به گزارش گروه بین‌‌الملل خبرگزاری فارس، شامگاه چهارشنبه پیش بود که وزارت دفاع ترکیه در بیانیه‌ای خبر داد که برای اولین بار از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ وزرای دفاع روسیه، ترکیه و سوریه و رؤسای سرویس‌های اطلاعاتی سوریه و ترکیه در مسکو در فضایی سازنده دیدار کردند.
آنکارا تصریح کرد که در این نشست، درباره بحران سوریه، مشکل پناهجویان و تلاش‌های مشترک برای مبارزه با کلیه سازمانهای تروریستی در سوریه رایزنی شد.
«حلوصی آکار» وزیر دفاع ترکیه نیز دیروز(جمعه، ۳۰ دسامبر) پس از دیدار روز چهارشنبه با وزیر دفاع سوریه، در سخنانی گفت در صورت مهیا بودن شرایط ممکن است که رؤسای جمهور سوریه و ترکیه با یکدیگر دیدار کنند. انتشار این اخبار در رسانه‌ها و سپس خبر موافقت ترکیه با عقب‌نشینی از سوریه در روزنامه الوطن این کشور، موجب ایجاد موجی از خوشبینی در خصوص بحران روابط میان سوریه و ترکیه شد.
روزنامه «رأی الیوم» با انتشار یادداشتی به قلم « کمالن خلف» به این موضوع پرداخت و نوشت: «نشست وزرای دفاع سوریه، ترکیه و روسیه در مسکو، یک رویداد و تحول مهم در مسیر نزدیکی دمشق و آنکارا و شکستن دیوار خصومت تلقی می‌شود. با این حال، ما تحلیل‌های کسانی که این روزها در این‌باره زیاده‌روی کردند و درباره باز بودن روابط و بازگشت به روال عادی به قبل از سال ۲۰۱۱ صحبت کردند، - زمانی که روابط متمایز بود - را تایید نمی‌کنیم. ما فکر می‌کنیم این تفسیر عجولانه است».
نویسنده در ادامه تصریح کرد: «دو طرف طی ده سال، پرونده‌های پیچیده‌ای در زمینه جغرافیا به وجود آورده‌اند که بیشتر آنها دوطرفه نبودند، بلکه دارای چندین بازیگر بوده که نیازمند یک مسیر طولانی و دشوار مذاکره و ایجاد مناسبات دقیق هستند».
در ادامه این یادداشت آمده است: «رئیس جمهور اسد ممکن است درباره پایبندی رئیس جمهور اردوغان به توافق‌ها، به ویژه توافقاتی که ممکن است اجرای آن به بعد از انتخابات به تعویق بیفتد، متقاعد یا مطمئن نباشد. در این بین، روس‌ها خود را ضامن اجرای این توافقات معرفی کردند. هرچند که اردوغان هیچ‌یک از توافقات قبلی با پوتین را که در مارس ۲۰۲۰ در سوچی امضا کرد هنوز اجرایی نکرده است».
نویسنده تصریح می‌کند: «به نظر می‌رسد روسیه و همچنین ایران، متحدان اسد، موفقیت اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری اواسط سال آینده را ترجیح می دهند. زیرا اردوغان سیاست‌های مستقل از ناتو را دنبال می‌کرد و از راهبرد آمریکا در اوکراین برای شکست روسیه فاصله گرفت ؛ همچنین با روسیه و ایران در کشورهای آسیای مرکزی و در بحران "قره‌باغ" بین ارمنستان و آذربایجان به تفاهم رسید و درباره سوریه مسیر آستانه در سوریه را پذیرفت و به رعایت کامل تحریم‌های اعمالی علیه ایران پایبند نشد. لذا مسکو و همچنین تهران ممکن است نسبت به ورود یک اپوزیسیون طرفدار غرب که ترکیه را به اجرای سیاست‌های ایالات متحده و استراتژی‌های ناتو باز گرداند، تردید داشته باشند».
نویسنده در ادامه به سه نکته مهم درباره گفت‌وگو میان دمشق و آنکارا اشاره کرد و نوشت:
نکته اول: هماهنگی برای مبارزه با تروریسم
در ادامه این یادداشت آمده است: «برای آنکارا، تروریسم به معنای "نیروهای دموکراتیک سوریه" است و برای دمشق، تروریسم، گروه‌های افراطی هستند که در شمال زیر چتر ترکیه حکومت می‌کنند. دمشق گروه‌های کُرد را به‌عنوان گروه‌های تروریستی نمی‌داند و علی‌رغم نگرانی از تمایلات جدایی‌طلبانه کُردها و اتحاد گروه‌های کرد با نیروهای اشغالگر آمریکایی و تکیه بر حمایت آمریکا و محرومیت ملت سوریه از سرمایه‌های نفطی، با فرماندهان قسد گفت‌وگوها را آغاز کرده است. اما آنکارا گروه‌های افراطی در ادلب را تروریسم نمی‌داند، بلکه متحدانی می‌داند که آنکارا عمق ترکی را به روی آنها گشوده و از طریق مرزهای خود اقدام به حمایتی سخاوتمندانه از آنها کرده است.
با این توضیح نگارنده بر این باور است که «رسیدن به تفاهم بین دمشق و آنکارا در خصوص آینده شرق فرات بدون غلبه بر مانع حضور آمریکا - که منطقه شرق فرات را به حوزه نفوذ آمریکا تبدیل می‌کند - ممکن نیست. استقرار آمریکا در آنجا و در مرز سوریه و عراق در التنف برای واشنگتن مهم است زیرا اولاً در قبال حضور روسیه و ایران توازن ایجاد می‌کند و ثانیا راه زمینی ارتباط ایران و عراق و سوریه تا لبنان را قطع می‌کند.
درباره شمال سوریه - جایی که گروه‌های افراطی زیر چتر حمایت ترکیه مستقرند- اردوغان اکنون نمی‌تواند آنها را در زمره تروریستها قرار دهد و برای از بین بردن آنها با دمشق هماهنگ شود. زیرا می‌داند که در این صورت، آراء بخش مهمی از پایگاه انتخاباتی اسلامگرای تندرو خود را که در قبال آنها انعطاف دارد، از دست خواهد داد. به همین دلیل اردوغان در حال حاضر سازوکار برخورد با این گروه‌ها را تغییر نخواهد داد اما شاید بعد از انتخابات موضوع تغییر کند.
نکته دوم: بررسی عقب‌نشینی ترکیه از اراضی سوریه
نویسنده می‌گوید که اردوغان، تا پیش از برگزاری انتخابات، حتی از یک وجب از اراضی که در جغرافیای سوریه اشغال کرده، عقب‌نشینی نخواهد کرد. پس جایگزین آن این است که به طرف سوری با ضمانت مشترک روسیه و ایران قول دهد که این کار در نهایت بر اساس توافق و ترتیباتی که منافع دو طرف و امنیت مرزها را تضمین کند، انجام خواهد شد.
بر این اساس، اگر دو طرف همین امروز در این مورد مذاکره کنند، مسیری طولانی در پیش دارند که شاید ماه‌ها برای رسیدن به توافق در این زمینه طول بکشد و این عقب‌نشینی به بحث درباره سرنوشت گروه‌های مسلح و دولت موقت تحت حمایت آنکارا که برخی مناطق در شمال را اداره می‌کند، مرتبط خواهد بود.
نکنه سوم: بازگشت پناهجویان و آوارگان سوری
این نکته برای ترکیه مهمترین نکته و کارت اردوغان برای تقویت وضعیتش در انتخابات آتی است. با شکست پروژه اردوغان برای ایجاد منطقه حائل در داخل خاک سوریه، انتقال پناهجویان به آنجا منتفی می‌شود. لذا کوتاه‌ترین راه برای او توافق با رئیس جمهور اسد و بازگرداندن پناهجویان و آوارگان به شهرها و روستاهایشان به جای ایجاد خانه برای آنها در مرزها است.
نویسنده تاکید می‌کند: «من باور دارم که ترکیه فارغ از سایر مسیرها، به این مسیر سرعت می بخشد. این امر الزاماتی دارد که آنکارا باید برای آن آماده باشد. بازگشت یک میلیون یا بیشتر پناهجویان سوری به سوریه، بحران اقتصادی و معیشتی را که سوریه به دلیل محاصره آمریکا از آن رنج می‌برد، افزایش خواهد داد و عمیق‌تر خواهد کرد. بنابراین لازم است آنکارا تصمیم بگیرد که محاصره تحمیلی سوریه را بشکند و به باز کردن مسیرهای تجاری از ترکیه از طریق اراضی سوریه به سمت کشورهای عربی و تقویت همکاری‌های تجاری و تبادل کالا مبادرت ورزد.
در مقابل به نفع سوریه است که بهترین روابط را با کشور همسایه خود یعنی ترکیه - فارغ از اینکه چه کسی در آن حکومت می‌کند- برقرار کند. به نفع سوریه است که ترکیه از پرونده جنگ با این کشور خارج شود، زیرا این به معنای نزدیک شدن به پایان کامل دوران جنگ است.
نگارنده می‌گوید: «من دقیقاً نمی دانم که آیا این چرخش ترکیه و تمایل ترکیه به برقراری روابط طبیعی با دمشق باعث شرمساری برخی از کشورهای عربی که هنوز از وتوی آمریکا تبعیت می کنند خواهد شد یا خیر. زیرا این وضعیت بسیار شرم آور است».
در خاتمه این یادداشت آمده است: «مسیر آغاز شده و هنوز در مراحل ابتدایی است و در مرحله پایانی خوش که برخی آن را به تصویر می‌کشند، نیست. لذا ما شاهد دیدارهای بیشتری در همه سطوح بین دو کشور خواهیم بود، اما مهم نتیجه است. در خصوص این سه نکته ذکر شده در این دیدارها گفت‌وگو خواهد شد».
پایان پیام/م
