مدرس دانشگاه: به آموزش و تربیت رسانه‌ای توجه شود

مجتبی صمدی مدرس دانشگاه و پژوهشگر فرهنگ رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس گفت: «سواد رسانه‌ای» مفهومی است که دانشکده‌های تخصصی ارتباطات می‌خواهند به این موضوع بپردازند و چه در سطح مجموعه‌های فرهنگی و اجتماعی سعی بر این دارند از این مفهوم و اصطلاح استفاده کنند و برای مواجه و روبرو شدن با دنیایی که روز به روز رسانه‌ها نقش آن‌ها پررنگ‌تر می‌شود،

وی در ادامه گفت: مفهوم سواد رسانه‌ای متعلق به این شرایط و دورانی است که یک روزی افرادی مثل مک لوهان بحث دهکده جهانی و گسترده و اثرگذاری که رسانه‌ها دارند را بیان می‌کنند و ما برای مواجهه با چنین شرایطی نیازمند آموزش‌هایی هستیم و ایده اصلی نگاهی است که این دوران جدید را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ طراحی کرده و تعلق دارد.

مدرس دانشگاه در ادامه تاکید کرد: نکته این است که این تعاریف و رویکردهایی که نسبت به سواد رسانه‌ای وجود دارد در حال بالا و پایین شدن است و نگاه‌های مهارتی و آموزشی، نگاه‌های انتقادی و ارزیابی در کنار هم قرار می‌گیرند.

*تغییرات جامعه و حرکت به سمت تحولات مدرنیته

وی در ادامه افزود: نکته‌ای که وجود دارد این است که ما تغییراتی در فضای اجتماعی داریم که جامعه هم با توجه به آن مسیر تحولات جامعه در مدرنیته قرار می‌گیرد و تمام اینها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در کنار خودش قرار می‌دهد، ما الان با جامعه و شرایطی روبه‌رو هستیم، چه از نظر بین‌المللی و داخلی ۷۵ درصد مردم در زمان بیداری با رسانه‌ها مواجهه دارند و این مواجهه باید به نحوی باشد که اثرات مخرب و منفی که روی ذهن و افکار است، کنترل شود.

صمدی تاکید کرد: جامعه ما خیلی توسعه پیدا کرده است و این توسعه رویکرد جنگ شناختی بزرگ را ایجاد می‌کند، خود مردم و جامعه در معرض پیام‌های رسانه‌ای قرار گرفته‌اند، التهاب در معرض رسانه و اخبار و رسانه‌های مختلف قرار دارد و مفهومی که تحت سواد رسانه‌ای داریم عملا باید یک نگاه حداقل ارزیابانه نسبت به خبرها و رویدادها و وقایع و پیام‌ها و متونی که به وجود می‌آید توسط مردم به وجود آید.

*رسانه های بین الملل سعی بر فریب ذهن مخاطب را دارند

صمدی افزود: اخبار رسانه‌های غربی درباره اغتشاشات اخیر را ببینید، اگر کسی خارج از ایران باشد فکر می‌کند جامعه ایران در حال فروپاشی است و سرنگون می‌شود ولی وقتی در جامعه و محیط می‌رویم با چنین چیزی مواجه نمی‌شویم و نمی‌بینیم، نکته مهمی در این فضا به وجود می‌آید این است که ذهن درگیر یک التهاب درونی نسبت به پیام‌هایی که به شما می‌رسد و درواقع رسانه‌هایی که مطرح‌ هستند و التهاب بالا می‌رود ولی ممکن است در فضای واقعی جامعه این‌گونه نباشد عملا استرس و نگرانی اضطراب نسبت به شرایط موجود و آینده کشور می‌بینید و این چیزی است که از طریق دستیابی به رسانه‌های داخلی و خارجی دنبال می‌شود و چیزی وجود ندارد که در شرایط کنونی اضطرب و استرس و هیجانات وحتی سوال و پرسش‌های شما را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ پاسخگو باشد، پس شرایطی مواجه هستیم و استرس و اضطراب ما روز به روز در حال افزایش است و عامل بیرونی فضای رسانه ای است و شرایطی است که باعث می‌شود این است که سواد رسانه‌ای جامعه را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ افزایش دهیم و به آن بپردازیم.

وی ادامه داد: نکته‌ای که درباره فضای مجازی وجود دارد این است که شما بحث الزام سواد رسانه را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مطرح کردید نکته این است که الزام و اجبار نیست و فنون رسانه‌ای و اخباری که توسط رسانه‌ها که پدیدار می‌شود در هر شرایطی مثل سیل و زلزله  اتفاق می‌افتد و مردم واکنش نشان دهند اما نکته مهم ما در شرایط کنونی اگر بر حساب مدل‌های موجود راه‌گشا توسط نگاه‌هایی که به سواد رسانه‌ای دارد بخواهیم برخورد کنیم بعضا می‌تواند به ما کارآمدی و اثربخشی دهد ولی به معنی این نیست که صرفا بخواهیم اثربخشی و این فضای الزام را برای هر فردی اجرا کنیم چون خود الزام باعث می‌شود اثرگذاری در حوزه های مختلف دچار خدشه شود و تعبیری است که ۱۰ سال پیش خودم در فضای علمی مطرح کردم و امروز هم می‌ینیم که خیلی گسترش پیدا کرده و با مفهوم موجودی که الان بازتولید شده متفاوت است.

*توجه و آموزش به تربیت رسانه‌ای

صمدی تأکید کرد: نکته قابل توجه ما اگر در فضای رسانه‌ای کشور بیاییم تربیت رسانه‌ای را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ جدی بگیریم در کنار سایر حوزه‌ها که با مشکل مواجه بودیم و الان در حوزه‌های اقتصادی با این مواجه هستیم و نیازمند اندیشه کارآفرینی و خلاقیت نوآوری در جامعه گسترده شود  و حتی در حوزه‌های مرتبط هم در کشور وجود داشت بیاید و تغییر پیدا کند البته در اقتصاد هم با سواد مالی و اقتصادی هم مواجه هستیم، اما اگر به شکل تربیت اقتصادی باشد که در سطح غرب با آن مواجه هستیم و شما را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ با شرایطی مواجه و آماده می‌کنند و مهارت و آموزش‌هایی می‌دهند که می‌توانسید ارزش‌آفرینی کنید و این حدود را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در حوزه سواد رسانه‌ای هم که می‌توانیم تعمیم دهیم حوزه تربیت رسانه هم بتوانیم اضافه کنیم و این فضا نیازمند یک ظرفیت جدی است و لذا در این فضا اگر بخواهیم وارد شویم نیازمند آدم‌هایی هستیم که بتوانند نقش مربی جدی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ وارد کنند و به مربی‌های تربیتی نیاز داریم تا بتوانند مرجع فکری و راهنمای فکری ودر حوضه انتخاب های  رسانه‌ها و متن باشند.

*چگونه این امر تربیت رسانه را رقم بزنیم؟

مدرس دانشگاه افزود: ما نیاز داریم تا یک امر تربیتی در رسانه  رقم بزنیم که الزام آن ما عرصه را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در حوزه فرهنگی طوری طراحی کنیم که مربی‌های تربیتی در حوزه رسانه به نحوی باشند که هم افراد بتوانند دسترسی داشته باشند و فقط مخصوص کودکان و نوجوانان و جوانان نیست. حتی بزرگسالان هم نحوه مواجه و شناخت را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به دست آورند.

پژوهشگر فرهنگ رسانه در ادامه تاکید کرد: وقتی بحث از تربیت رسانه‌ای می‌شود و مربی رسانه‌ای باید در پیش بگیرد و ترکیبی از مدل‌های رفتاری مختلف است و بخشی الزام‌آور است و بخشی آگاهی‌بخشی و راهنما و مسیر انتخاب باید ایجاد شود و این ها در سطح موضوعات و مشکل مختلف کاملا متفاوت است و وقتی صحبت از الزام کنیم دچار خدشه می‌شود.

* ارتباط جوانان و سواد رسانه

وی افزود: درباره جوانان و مردم ما میزان سواد رسانه‌ای است که چقدر زیاد است یا نیست من نمی‌خواهم ارزیابی کنم چون نیاز به بررسی دارد ولی نحوه حضور و کنش‌گری مردم در فضای جامعه درواقع نشان می‌دهد  و فضاسازی و یک جنگ شناختی که تمام عیار رسانه‌ها علیه ایران به وجود آورده‌اند و شرایط جامعه با تمام سختی‌ها همچنان شرایط جامعه پایدار است و ناپایداری در ذهن مردم می‌بینیم و بخشی هم به شکل اعتراضات و آشوب ها می‌بینیم اما کلیت جامعه آن آرامش را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دارد نشان می‌دهد ظرفیت‌های خوبی برای رشد و توسعه و تربیت رسانه در جامعه ما وجود دارد و این می‌تواند مقداری متعالی شود .

صمدی ادامه داد: با مواجه با این شرایط ۲ سیاست داریم یکی سیاست راهبرد شرایط و رسانه‌ها که باید ساختار و برنامه‌ریزی را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ نازل به این موضوع قرار دهند تا اخبار و حقایق به درستی برای مردم قرار داده شود.و از گسترش اخبار جعلی و چیزی که باعث آشفتگی و حال بد مردم شود خودداری می‌کند. حالا یک  جریان، جریانی است که ما در جامعه در مقابل اخبار جعلی و فیک نیوز ها داریم که باید تدبیر شود و باید از طریق ساختار رسانه‌های ما مدنظر قرار بگیرد و خودش باعث افزایش اعتماد می‌شود و رسانه‌ها باید مردم را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ از اخبار فیک و جعلی دور کنند و از طریق گفتن حقایق از وقایع و رویدادها اتفاق می‌افتند.

صمدی افزود: راهبرد دوم، ناظر است به مردم که بخشی جوانان و نوجوانان هستند که پیچیدگی خاص خودش را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دارد و اینکه مردم باید در شرایطی قرار بگیرند که حقایق را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تشخیص دهند و مسیر خودشان را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ معلوم کنند و اعتبارسنجی کنند و باید در دوره‌های سنی مختلف آموزش داده شود که به چه صورت تصمیم گیرد و مهارت باید طرح‌ریزی شود و در لایه‌های مختلف آموزشی و پژوهشی قرار بگیرد و قدرت در بخش های مختلف جامعه باید قرار بگیرد و لایه دوم نسبت به تربیت رسانه‌‌ای است و مربی که دائم کنار شماست و شما یک جایی باید مصرف رسانه‌ای را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ قطع بکنید. وقتی متوجه می‌شوید رسانه‌ای مثل اینترنشنال را  نباید به این رسانه گوش دهید و بحثی است که برمی‌گردد به مخاطب رسانه و مخاطب رسانه نباید سراغ  چنین چیزی برود و وقتی فردی یا رسانه‌ای نادرست دارد این مهارت باید به وجود آید و درونی‌شده باشد که آن را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دنبال نکنید و اگر درونی شدن به وجود نیاید دائم در معرض اخبار نادرست قرار دهید. دائم شما در معرض اضطراب و ناامنی هستید و صدمات جدی به روح جامعه وارد می‌کند و نکته این است که ناظر بر ۲ بخش رسانه و مخاطب است باید توجه کند.

پایان پیام/