به گزارش خبرگزاری فارس از لارستان، بار دیگر رایحه دلنواز رمضان بر جان دل به مشام می رسد، آن ماه سراسر نور، رحمت و مغفرتی که چه برای نیکوکاران و چه عصیان گران درگاهش ملجأ و مأوا است، همه چشم امید دوخته اند بر الطاف واسعه آن حی لا یزال الهی که در خوان گسترده کریمانه اش به فیوضاتی برسند برای آن روز وانفسا!
دلهایی که در گذر لحظه های این زمین خاکی اسیر مطامع دنیوی گشته و زنگار بسته اند چشم دوخته اند به فرازهای «یا علی یا عظیم» ای که در عظمت و برتری نتوان شبه تو را یافت؛ خلصنا من النار نجاتمان ده از آن آتش سوزان.
همه چشم به راه بودند تا اینک که به ماه میهمانی پروردگار رسیده اند، ماهی که سحرگاهانش سرِّ عبادت است و شبانگاهانش افطار از رزق معبود، اما بارالها کام دلمان رزق معنوی می طلبد تا لب به افطار بگشاییم، رزقی از جنس خط مهر و گذشت بر سیاهه جرم هایمان.
شور پیشواز رمضان در لارستان خاستگاه حکومت اسلامی
در ماه مبارک رمضان، مردمان هر شهر و دیار ایران با هر آیین و رسمی به پیشواز میهمانی خداوند می روند آیین هایی که نسل به نسل صیانت شده است تا اکنون در هزاره سوم عصری عجین شده با فناوری، الفتی از جان با سرمنزل مقصود پیدا کند.
رمضان در لارستان پیوند خورده با آداب و رسومی به قدمت سالیان دور است،شهرستانی که رنگین کمان اقوام و مذاهب مختلف شیعه و اهل سنت است و وصفشان در همدلی و وحدت زبانزد گشته است با آدب و رسومی که در گذر زمان هنوز هم ردی از آن باقی است بندگی معبود را به جا می آورند.
در لارستان به عنوان خاستگاه حکومت اسلامی، ماه رمضان ارزش و جایگاه والایی دارد ماهی که در آن تلألو نور امید و بخشندگی در رخ مردم نمایان است و با رسم هایی کهن به استقبال میهمانی خداوند می روند، این ماه که بهار قرآن نامیده می شود و مردم برای زدودن زنگار گناه و کینه و حسد از دل به پا می خیزند، غبار می زدایند و رخت نو می پوشند.
صمد کامجو محقق و پژوهشگر لارستانی در گفتگو با خبرنگار فارس از آیین و رسوم ویژه ماه مبارک رمضان در لارستان چنین می گوید: بسیاری از مردم لارستان مدت ها قبل از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان روزه می گیرند و به پیشواز این ماه می روند این روزه در ایام خاصی در ماه های رجب و شعبان گرفته می شود، در استقبال از ماه مبارک رمضان در بین لارستانی ها می توان به نظافت خانه و کاشانه، اماکن مقدس و مساجد اشاره کرد.
رصد هلال ماه و آغاز روزه داری
کامجو در خصوص آیین رصد هلال ماه رمضان در لارستان اظهار داشت: هلال بینی در میان مردم مؤمن لارستان یکی از دیگر رسوم زیبای ماه رمضان است، در آن دورانی که تکنولوژی مرزهای شکوفایی اش را طی نکرده بود و حتی در همین دورانی که به عصر تکنولوژی معروف است، روزه داران لارستانی برای رؤیت هلال ماه رمضان به پشت بام ها وجاهای بلند مثل تپه ها می می روند و سعی در دیدن هلال می کنند.
رؤیت هلال ماه معمولأ توسط دو فرد بالغ و عادل صورت می گرفت، بعد از رؤیت هلال بلافاصله در مسجد با صدای بلند اعلام می کردند که باید برای سحر برخیزند وسحری بخورند و نیت روزه را فراموش نکنند.
همسایه داری رسمی نهادینه در رمضان های لارستان
این پژوهشگر لارستانی بیان داشت: همسایه داری فرهنگی غنی و ارزشمند در ایران است که اگرچه در سایه عادت به زندگی های ماشینی و آپارتمانی کمی از ترویج این سبک کم شده، اما ماه رمضان در لارستان یک فرصت ویژه برای ترویج همسایه داری است، حکایت این رسم به سالیانی بازمی گردد که در آن از کوک های ساعت و موبایل خبری نبود اما دلهای مردم به هم وصل و برای هم می تپید مردمانی که در سحرهای ماه رمضان از روی حرکت ماه و ستارگان و یا بانگ سحرگاهی خروس ها به سر سحر پی می برند و با کوبیدن در همسایه شان آنها را هم با خبر می کردند.
کامجو افزود: یک رسم زیبای دیگر که در لارستان وجود داشته و دارد، شب زنده داری در ماه های مبارک رمضان و مناجات خوانی است و این یعنی همان درک ویژه عظمت و اهمیت لحظه به لحظه ماه رمضان، ماهی که بندگان به حبل الهی تسمک می جویند تا عاقبتی نیک برای خویش رقم زنند.
وی ادامه داد: در همان روزگارانی که نقل نبود تکنولوژی اش گذشت، تشخیص زمان افطار برای مردم باز هم سخت بود چون از رادیو و تلویزیون خبری نبود، آن روزها مردم برای اینکه به زمان افطار پی ببرند، امام جماعت هر محله ای به همراه جمعیتی از مردم جلوی مسجد جمع می شدند با نگاه کردن به غروب آفتاب و سرخی بعد از غروب و کمی بعد از آن زمان افطار را تشخیص می دادند و ومؤذن به بالای پشت بام مسجد می رفت و با طنین انداز کردن گلبانگ الله اکبر نوید فرا رسیدن وقت افطار را می داد.
افطار با شیر و خرما به یاد شهیدان کربلا
افطارهای ماه رمضان برای روزه داران از آن لحظات دلچسبی است که کام خود را می گشایند و مهمان خوان گسترده الهی می شوند، آن روزگارانی که در سفره های افطار رنگ صفا و صمیمیت بیش از هرچیز دیگر نمایان بود نوستالژی محبوب همه ماست.
صمد کامجو آیین افطار در لارستان را چنین توصیف کرد: در لارستان افطار کردن با شیر و خرما به یاد شهیدان کربلا آیینی ست سراسر شور و معنویت،سرزمین نخل و آفتاب که مهد خرماهای دستچین شده جنوب است در افطارهای ماه رمضان بر سفره هر روزه داری ظرفی از این خرما جا خوش کرده است.
روزه داری و ماه رمضان فرصتی برای درک حال فقیران و نیازمندان است، حالا در لارستان مانند اکثر نقاط این مرز و بوم مردم در هنگام افطار با بردن افطاری برای نیازمندان همدلی شان را به منصه ظهور می رسانند.
کامجو از پایبندی مردم این خطه به حضور در مساجد سخن گفت و عنوان داشت: در لارستان هنگامه ماه رمضان، مساجد به عنوان خانه های خدا مملو از جمعیت است، مردمی که به خواندن نمازهای پنجگانه شان در مساجد اهمیت می دهند و اوقات نماز را صف به صف و دوشادوش یکدیگر به جماعت در مسجد می خوانند، تلاوت و جزء خوانی قرآن جزئی از اعمال روزانه مردم این شهرستان است که با حضور در امامزاده ها، مساجد و حسینیه ها کلام های وحی الهی را بر زبان و دل جاری و ساری می کنند.
روزه سر گُنجُشکو،مهمانی خدا برای کودکان
ماه رمضان برای همه مسلمانان پر از شور و نشاط معنوی است،اما این احساس فقط مختص بزرگترها نیست کودکان هم با شنیدن ماه رمضان و روزه داری بسیار اشتیاق دارند تا مانند بزرگترها روزه بگیرند.
کامجو می گوید: «روزه سرگنجشکو» نام روزه مخصوص بچه‌ها در لارستان است، بچه‌هایی که به سن تکلیف نرسیده‌اند اما دوست دارند شبیه بزرگترهایشان در ماه رمضان رفتار کنند، در این نوع روزه (نصف روز) دختر خانم ها وآقا پسرها که به سن بلوغ نرسیده اند بعد از سحری تا قبل از اذان ظهر از خوردن و آشامیدن و اعمالی که سبب باطل شدن روزه می شود پرهیز می کنند.
حلواهای مقراضی و یغدر تا نان لیتک و گَپُک غذاهای لذیذ محلی لارستان در ماه رمضان
هنگام ماه رمضان که می شود علاوه بر اینکه بعضی خوراکی ها و شیرینی ها مانند آش، حلیم و زولبیا بامیه بساطشان رونق می گیرد در لارستان انواع حلواها، غذاها و نان های محلی خوشمزه مهمان سفره لارستانی هاست، غذاهایی که عمدتأ در خانه و به دست زنان و دختران تهیه می شود شامل انواع حلواهای محلی از قبیل مقراضی، یغدر، حلوای آرد برنج و.. شیرینی های دیگر مثل زولبیا، بامیه، نان فرنگی، رَنگینک و غذاهایی مانند شیر برنج و نان های محلی مثل نان تَپ تَپی، شُل شُلو، بالاتُوه، لیتَک، گَپُک و… است.
رمضو اُنده تا پشت کَلَک،جواب یا ثواب؟کامجو یکی دیگر از مراسمات مخصوص به لارستان در ماه رمضان، مراسم «رمضونی» می داند و بیان می کند: این مراسم توسط پسران و دختران ۷ تا ۱۵ سال بیشتر صورت می گرفت که بعد از نماز مغرب و عشا و در سه شب قدر بیشتر انجام می شد به این صورت که معمولا خود را زیر پوشش چادر پنهان می کردند و به در منازل می رفتند و تقاضای شیرینی می کردند تا کام خود را شیرین کنند، این سرگرمی یا به صورت انفرادی و اکثریت به صورت دسته جمعی صورت می گرفت.
در مراسم رمضونی شعرهای زیبایی هم می خواندند مثلا یک نمونه از این شعرها اینطور است: رمضو اومد و مهمانیش کنم / گاو و گوساله به قربانیش کنم / رَمَضُو اُنده تا پشتِ کَلَک / مَه طمَع کارِم یَک گُلُ ی تَرَک / آی رَمَضُو یارب، یارب رَمَضُو.جواب یا ثواب ؟
بعد از خواندن این اشعار از طرف صاحب خانه یک صدا می آمد یا می گفت ثواب یا جواب، اگر جواب اشعار کلمه ثواب بود یعنی صبر کنید و تقاضای شما قبول شده و شیرینی یا مواد خوراکی به شما داده می شود.
بچه ها به پاس تشکر از این صاحب خانه این شعر را به صورت گروهی می خواندند:در این خانه حوضِ پُرِ گلاب / صاحب این خانه رفته کربلا / آی رمضو یارب یارب رمضو و شیرینی ها را بین خودشان تقسیم می کردند.
اگر جواب منفی بود برای صاحب خانه این اشعار را می خواندند و می رفتند و بعضا دربشان را می زدند و فرار می کردند، در این خانه چار تا میخ زده / چَشُ لُی بی بی گُربه خِنج زده.
لیالی قدر در لارستان شبی موسوم به انت الغوث
شب های قدر در لارستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است که از قدیم الایام برای گرامیداشت آن دسته ای از اعمال مذهبی و رسومی که نسل به نسل منتقل شده است را انجام می دهند، این آیین بزرگ از غسل کردن شروع و با حضور در مساجد و نماز خواندن، سخنرانی و تلاوت قرآن کریم و دعای جوشن کبیر وصغیر و منیر و… ادامه پیدا می کند.
مردم لارستان به این شب به اصطلاح انت الغوث می گویند و در روزگاران قدیم برای اینکه بچه ها سرگرم شوند و با سکوت توجه به دعاها حاصل شود، مادران به بچه هایشان یک بند باریکی را می دادند و هر آیه که تمام می شد یک گره به بند می زدند در مجموع صد گره می خورد و فردای آن شب در مدرسه و یا در کوچه به دست یا گردن می انداختند تا دعایشان مستجاب شود.
در پایان شب قدر نیز مراسم قرآن به سر توسط روحانی محل یا بزرگ مسجد انجام می شود و قرآن ها را روی سر گذاشته و از خداوند متعال می خواهند به حق ۱۴ معصوم، رحمت و مغفرت نصیبشان کند که سرنوشت یک ساله آنها به نحو عالی رقم خورد و در پایان غذایی را که از طرف مردم خیر پخته شده است میان مردم توزیع می کنند.
مراسم سینه زنی در شام شهادت امیر مومنان علی (ع) از دیگر رسوم مردم لارستان در شب های قدر بوده و هست، در سالهایی که ماه رمضان با هوای سرد زمستان تلاقی داشته باشد این مراسم صبح ها و نزدیک ظهر انجام می شود و در تابستان نیز برای در امان ماندن از گرمای جنوب مراسم سینه زنی شب ها انجام می شود.
کله پاچه خوردن در شب ۲۷ ماه رمضان
لارستانی ها معتقد هستند که قاتل حضرت علی (ع) ابن ملجم مرادی در این شب به قتل رسیده است به همین منظور این شب با اعضای خانواده در هنگام افطار کله پاچه می خورند و البته یک دلیل دیگری نیز وجود دارد که با خوردن غذای کله و پاچه که معمولا چرب می باشد معده خود را برای بعد از ماه مبارک رمضان آماده می کردند.
آمادگی برای عید فطر
لارستانی ها سه روز مانده به عید فطر، خانه و مساجد را آب و جارو می کردند و در بعد ازظهر روز آخر ماه مبارک رمضان مردم به پشت بام ها و یا تپه ها می رفتند و تلاش میکردند که هلال ماه شوال را ببینند، در این رسم هم باید دو نفر آدم بالغ و عاقل و عادل هلال ماه را رؤیت می کردند و به نزد بزرگ و روحانی شهر می رفتند و به او اطلاع می دادند و ایشان عید را تایید می کردند.
حوالی سحر جارچی به روی قلعه اژدها پیکر می رفت و تعدادی از مردم هم در کوچه ها جمع می شدند تا این نوید را به مردم بدهند که فردا عید است.
الصوات الصوات ایها المومنون الصوات، ندای نماز عید فطر
جارچی ها با صدا زدن این جملات مردم را به نماز عید دعوت می کردند معمولا نماز در لَرد مصلا (جنب باغ ملی کنونی در شهر قدیم ) و بعدها در مسجد آقا و مسجد جمعه به امامت حضرت آیت الله العظمی سید عبدالمحمد آیت اللهی(ره) و حضرت آیت الله العظمی سید علی اصغر موسوی لاری (ره) برگزار می شد و در سال های اخیر نماز عید به امامت حضرت آیت الله العظمی آیت اللهی(ره) و دانشمند معظم آیت الله نسابه در حسینیه اعظم و مسجد های شهر برگزار می شد.
فطریه دادن که یک عمل مذهبی است و به آن سفارش شده است در آیین مردم لارستان بدین شکل بود که مقدار سر فطر را قبل از اینکه نماز عید بخوانند برای فقیران کنار می گذاشتند و البته خمس آن را هم فراموش نمی کردند، میزان فطریه نیز بستگی به این داشت که در طول سال بیشتر قوت غالب نان بوده یا برنج که بر اساس آن حساب می کردند.
اعمال بعد از نماز عید،صله رحم و زیارت قبور
کامجو محقق لارستانی می گوید: بعد از خواندن نماز عید که به صورت جماعت برگزار می شد به خانه بر می گشتیم اولین چیزی که ننه (مادر) به ما می داد نون (نان) خشکوی مئوه راغنی شده بود خوردن این نوع نان هم دلیل بهداشتی داشت.
مردم به دیدار پدر و مادر و بزرگان شهر و اقوام و عیادت از بیماران می رفتند و از همدیگر حلالیت می طلبیدند، بچه ها نیز با لباس تمیز و نو به خانه های بزرگ فامیل می رفتند و عیدی دریافت می کردند.
تعدادی از مردم هم به زیارت قبور شهدا وفامیل ها رفته وفاتحه می خواندند، همدردی و سر زدن به خانواده هایی که در آن ماه رمضان عزیزی از دست داده بودند و به اصطلاح اولین عید فطر بدون یکی از اعضای خانواده شان بود از رسوم لارستانی ها بوده که برای تسلیت به خانه های بازماندگان می رفتند.
گزارش از: سیاوش ستاری
انتهای پیام/د/ی
