خبرگزاری فارس ـ اراک؛ از اواخر دهه 40 اراک ازجمله شهرهایی بود که محمدرضا شاه روی آن سرمایه‌گذاری زیادی کرد، بعد از سفری که برای اصلاحات ارضی به اراک آمد، شاه دو بار دیگر در سال 1351 و 1356 به این شهر سفر کرد. او هم برای صنعتی شدن اراک تلاش زیادی کرد و هم برای رواج فرهنگ غربی برای مقابله با فرهنگ اسلامی ـ ایرانی.
شاید برای مقابله با شهر مذهبی قم لازم بود تا در اراک این کارها صورت بگیرد، ساخت شهر صنعتی، سکونت مستشاران آمریکایی و روسی، ساخت سه سینمای دیگر در دهه پنجاه علی‌رغم وجود دو سینما، ساخت باشگاه و کلوپ برای برپایی جشن‌های مختلط ازجمله این کارها بود.
در مقابل این فعالیت‌های ضدفرهنگی هسته‌های مردمی در شکل گرفتند که از نقش آنها در انقلاب نمی‌توان چشم پوشی کرد، این هسته‌‌ها در قالب جلسات خانگی قرآن یا مراسم‌های مذهبی و دعوت از روحانیون، نسلی انقلابی پرورش دادند، آنچه پیش رو دارید معرفی بخشی از این هسته‌های مردمی اراک است، هرچند تعداد جلسات آن دوران بیش از این است.
جلسه قرآنی
تاجایی که در حافظه تاریخی مردم شهر یاری می‌کند، این گونه جلسات در اراک دارای سابقه نزدیک به یک قرن است، هر محله مختص به خود جلسه‌ای برای آموزش و تفسیر قرآن داشت، معروف‌ترین جلسه قرآنی که بین اهالی شهر شناخته شده است مربوط به مرحوم محمدحسن نهرمیانی است.
جلسات وی که تا سالها بعد از انقلاب هم ادامه داشت، پیش از انقلاب بیشتر در مقبره آقانورالدین عراقی برگزار می‌شد، علاوه بر ایشان اساتیدی چون محمدقربان مهدیسلطانی در محلۀ سبحانی، استاد ملبوبی در محله مولوی، استاد زمردی در مسجد منق‌آباد و استاد مروجی در محله حصار به برگزاری جلسات خانگی قرآن می‌پرداختند.
علاوه‌بر جلساتی که مختص آموزش و قرائت قرآن بود، علما نیز در مساجد به تفسیر قرآن می‌پرداختند، آیت‌الله محمد امامی‌نجفی‌خوانساری در مسجد آاکبر، آیت‌الله سیدعلی میریحیی در مسجد شیخ ابوالحسن، حجت الاسلام محمدحسین احمدی گلپایگانی در مسجد حاج تقی‌خان، آیت‌الله سید نورالدین میرمهدی در مسجد آقاسلطان، حجت الاسلام سید محمد میری در مسجد امام حسین(ع)، حاج آقای معنوی در مسجد شمس، حاج ابراهیم مصلحی در مسجد انصار راه‌آهن و شیخ احمد نصیرالاسلامی در مسجد الرحمن ازجمله کسانی بودند که به تفسیر و آموزش قرآن می‌پرداختند.
انجمن نیکوکاری
به دنبال سفر آیت‌الله مکارم به اراک در سال 1349 و پیشنهاد وی، انجمن نیکوکاری در اراک تشکیل شد. محمد محمدی‌رفیع، غلامحسین کاکایی، ابراهیم حسینجانی، خلیل‌الله شاه‌کرمی و مهدی اتحاد از جمله اعضای انجمن نیکوکاری بودند کار اصلی اعضای این انجمن رسیدگی به محرومان بود؛ ولی در کنار آن به فعالیت‌های مذهبی نیز می‌پرداختند.
دعوت سخنرانان معروفی چون شیخ احمد کافی، آیت الله خزعلی، آیت الله جنتی و ...، آوردن طلاب دارالتبلیغ قم برای برگزاری کلاس در مساجد و جلسات دعای ندبه از جمله فعالیت‌های انجمن بود، علاوه بر این برخی از اعضای آن نقش فعالی در مبارزه با بهائیت اراک داشتند.
جلسه با طعم فتورمان
جلسات مذکور بیشتر مورد استقبال قشر سنتی بود؛ اما در این بین افراد خوش‌فکری هم بودند که جلساتشان مورد استقبال قشر جوان و نوجوان جامعه بود.
عباس هزاوه‌ای در منزلش واقع در خیابان مولوی جلسات آموزش قرآنی داشت که بیشتر مخاطبانش دانش‌آموزان دبیرستانی بودند، او در این جلسه با همراهی شهید تقی مهدیسلطانی و اسماعیل فدایی، فتورمان می‌ساخت و برای مهمانان پخش می‌کرد.
فتورمان شامل نمایش عکس‌هایی از یک داستان مصور بر روی پرده بود که همراهش صوت داستان پخش می‌شد. جذابیت این نوع کار فرهنگی برای نوجوانان آن دوره زیاد بود، به طوری که باعث شد تا علاوه بر حضور پویا در این جلسات، مفاهیم چون جوانمردی و دینداری و مبارزه با اعتیاد و ربا و ... بر آنها اثر داشته باشد.
شهید مهدی سلطانی علاوه بر این جلسه، در محله سبحانی هم حضور فعالی داشت، او در مسجد حاج تقی تقوی پایه‌گذار هسته‌ای فرهنگی شد که تا دهه‌ها بعد منشأ اثر بود.
هیئت و حسینیه عشاق
در اوایل دهه پنجاه، ولی‌الله احمدی جلسه‌ای را پایه‌گذاری کرد که بعدها به نام هیئت عشاق الحسین(ع) معروف شد، او که به عام ولی معروف است همراه با شهید ابوالقاسم ناصری تمام تلاش‌شان را برای هدایت بچه‌های 8-12 ساله آن دوران گذاشتند.
تأسیس کتابخانه و تشکیل گروه سرود و تئاتر از جمله کارهایی بود که برای بچه‌ها صورت می‌گرفت، حاج‌آقا رحمان کیشانی، امام جماعت مسجد محمودیه هم به بچه‌های هیئت قرآن یاد می‌داد، حاصل تشکیل هیئت عشاق شد تربیت جمع 200 نفری از بچه‌های محله راهزان که هم در انقلاب و هم در دفاع مقدس نقش فعالی داشتند.
علاوه براین شهید مصطفی حقشناس حسینیه‌ای با همین نامِ عشاق‌الحسین(ع) در شهرصنعتی راه انداخت. حقشناس مدیر خانه‌سازی سکایی بود و با این کار سعی داشت تا با فضای غربی حاکم بر شهرک مقابله کند، او با دعوت از روحانیون و برگزاری جلسات مختلف توانست نیروهای کارگری آن محدوده را ساماندهی کند.
در بحبوحه انقلاب هم محلی که به عنوان کاباره برای شهرک در حال ساخت بود را گرفت و تبدیل به محلی برای کارهای فرهنگی و انقلابی کرد.
سال‌های منتهی به انقلاب
در اواسط دهه 50، فعالیت‌های هسته‌های انقلابی در اراک بیشتر شد، بخشی از این فعالیت‌ها ناشی از حضور شخصیت‌هایی چون حجت‌الاسلام سید مجتبی میرجعفری و آیت‌الله علی‌اصغر قاضی‌زاده در مسجد آخوند و مدرسه و مسجد حاج محمدابراهیم بود.
حضور آنان باعث شد تا جلسات این مساجد و جلسات خانگی رونق بگیرد و به حق نقش مهم و اساسی در انقلاب اراک داشتند.
با دعوت از استاد محمد آل‌اسحاق و طرح مسائل مهم و کاربردی توسط او باعث شد تا قشر انقلابی وارد برهه جدیدی بشود، وی عصرهای جمعه در مسجد حاج محمدابراهیم جلسه داشتند تشکیل گروهی با عنوان واحد سمعی بصری مسجد که به اجرای تئاتر می‌پرداختند حاصل آن دوران است.
علاوه بر این او در جلسات خانگی منازل کارگران ماشین‌سازی و منزل افرادی چون نصرت‌الله حاج‌محمدحسینی و حاج محمد رودی و ... حضور فعالی داشت، در کنار این جلسات، از جلسات زنان در اراک نمی‌توان چشم پوشی کرد. خانم مرضیه محسنی‌نیا معروف به سخنور جلساتی در منزل حاج محمدحسینی و حاج منصوری برگزار می‌کرد که در راستای معرفی نهضت امام خمینی به بانوان بود.
در بحبوحه انقلاب مرکز اصلی هماهنگی تظاهرات و پخش اعلامیه و فعالیت‌های اساسی منزل حاج‌آقا میرجعفری و آیت‌الله قاضی‌زاده بود، از دیگر منازلی که در آن برهه فعالیت‌هایی در آنها صورت می‌گرفت و لازم است تا نامی از آنها برده شود می‌توان به منازل سعیدرضا منتظران، جعفر صوفیان، غلامرضا مالک، رحیم اسدی، پورملایری و ... اشاره کرد.
***********
گزارش از محمود خدابخشی
***********
انتهای پیام/م
