به گزارش خبرگزاری فارس از گرگان، در هفته جاری طبق اخبار دریافتی دکتر رئیسی رئیس جمهور به همراه اعضای هیات دولت به استان گلستان سفر خواهد کرد، این سفر فرصت خوبی خواهد بود تا ظرفیت و توانمندی‌های نخبگان استان برای پیشرفت کشور به اطلاع بالاترین مقام اجرایی نظام رسانده شود.
بسیاری از نخبگان با درک صحیح از مشکلات جامعه، طرح‌های راهبردی خوبی برای حل آن ارائه می‌دهند که با حمایت جدی ضمن بالا رفتن روحیه خودباوری باعث خواهد شد که جوانان و دانشمندان نسبت به ارائه طرح‌های موثرتر تشویق شوند.
برخی از طرح‌های نخبگان در مناطق مختلف آنقدر برای مشکلات کشور راهگشا است که با پشتیبانی ضمن عدم وابستگی به خارج، صرفه‌جویی بی‌سابقه ارزی به همراه خواهد داشت.
هم اکنون با توجه به وابستگی کشور به واردات نهادهای مختلف دامی سالانه چندین هزار میلیارد تومان به شکل ارزی صرف خرید و ورود ذرت، کنجاله و سویا برای مصرف دام و طیور می‌شود در حالی که یک نخبه گلستانی با ارائه طرحی در تولیدی رقم جدید «باقلا» که امکان کشت در بیش از ۱۰ استان از جمله خوزستان، سیستان و بلوچستان، لرستان دارد چنانچه تنها ۵۰۰ هزار هکتار کشت شود باتوجه به میانگین تولید سه تن در هکتار جلو واردات یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن گرفته خواهد شد.
برای واردات هر تن کنجاله سویا ۵۲۰ دلار ارز از کشور خارج می‌شود در سفر آینده دکتر رئیسی رئیس جمهور و اعضای هیات دولت به استان گلستان که وزیر جهادکشاورزی نیز همراهی خواهد بود با حمایت از این طرح و دستور ویژه در قرار گرفتن این نوع باقلا برای تامین نهاده‌های دامی در الگوی کشور از خروج میلیارد تومان ارز برای واردات این محصول جلوگیری خواهد شد.
برای تولید سالانه ۲ هزار و ۶۰۰ هزار تن گوشت‌مرغ در حدود ۴ هزار و ۲۵۰ هزار تن دانه ذرت و ۲ هزار و ۲۰۰ هزار تن کنجاله سویا در واحدهای مرغی به مصرف می‌رسد که عمدتا از طریق واردات و با استفاده از ارز ترجیحی تأمین می‌شود.
این حجم چشمگیر از واردات افزون بر هزینه‌های ارزی قابل توجه، آثار و تبعات دیگری از جمله وابستگی در تامین خوراک و جیره غذایی، تهدید امنیت غذایی و افزایش هزینه تولید را نیز در پی‌دارد، راهبرد توسعه کشت ذرت و سویا به علت تابستانه بودن و محدودیت منابع آبی کشور دشوار و عملا امکان‌پذیر نیست، به منظور کاهش سطح وابستگی به واردات نهاده‌های دامی و حرکت به سمت خوداتکایی، توجه به استفاده از اقلام جایگزین حائز اهمیت است.
فاطمه شیخ نخبه گلستانی
فاطمه شیخ با مدرک دکترا از دانشگاه تربیت مدرس تهران با ۱۷ سال سابقه عضو هیات علمی که در حال حاضر در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان مشغول فعالیت است توانسته در زمینه به نژادی حبوبات، سبزی و صیفی‌جات به ویژه باقلا، یک رقم گیاه باقلا را تولید کند که بهترین و کامل‌کننده پروتئین مصرفی دام و طیور بوده و می‌تواند در کاهش میزان واردات کشور نسبت به نهاده‌های دامی تاثیر بسزایی داشته باشد.
خبرنگار خبرگزاری فارس گفت‌وگویی با این بانوی نخبه گلستانی انجام داده که با هم می‌خوانیم:
فارس: در ابتدا خودتان را به طور کامل معرفی کنید؟
شیخ: متولد سال ۵۸ در تهران هستم. دارای مدرک لیسانس کشاورزی از دانشگاه علوم طبیعی و کشاورزی گرگان، کارشناس ارشد دانشگاه دولتی تبریز و دکترا تربیت مدرس از دانشگاه تهران و ۱۷ سال سابقه عضویت در هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی دارم و هم اکنون نیز در این مرکز مشغول فعالیت هستم.
تاکنون چهار کتاب، ۲۸ طرح تحقیقاتی و ۴۴ مقاله داخلی و خارجی در حوزه فعالیتم تالیف و نوشتم.
با توجه به تولید سه رقم باقلا (فیض، شادان و مهتا) به عنوان جایگزین مناسب در جیره غذایی طیور در سال‌های گذشته از طرف وزیران جهاد کشاورزی وقت و معاون و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی کشور همچنین امسال در سوم بهمن ماه نیز از طرف وزیر جهاد کشاورزی به عنوان بانوی‌نخبه تجلیل شدم.
فارس: در زمینه فعالیت‌های کاری خود در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی بیشتر توضیح دهید؟
شیخ: در کنار فعالیت‌های روتین در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، چند سالی است که در زمینه حبوبات به ویژه گیاه باقلا در حوزه به‌نژادی فعالیت دارم، لازم به ذکر است بنده لیدر (مجری مسوول) برنامه‌های تحقیقاتی باقلا در کشور هستم.
در زمان شروع فعالیت تنها هشت ژنوتیپ و توده بومی باقلا داشتیم که عملکرد، صفات ویژه و کارایی خوبی نداشتند.
ولی در حال حاضر پس از انجام چندین سال کار پژوهشی و اصلاحی روی این گیاه کلکسیون باقلا با دارا بودن بیش از ۴۸۰ ژنوتیپ و رقم را جمع‌آوری، تکثیر و احیاء کرده‌ام.
این کلکسیون منبع ارزشمند ژن‌های مقاومت به بیماری و تنش خشکی گرما ماندایی و سرما است که در جایگاه خود بسیار ارزشمند است.
کلکسیون ارقام باقلا
* کاهش سطح وابستگی به واردات نهاده‌های دامی و حرکت به سمت خوداتکایی
فارس: در مورد گیاه باقلا و ارقام تولید شده توسط شما توضیحاتی دهید؟
شیخ: باقلا گیاهی با عملکرد بالا و دامنه سازگاری وسیع بوده که دامنه کشت این گیاه در جهان از حدود ۹ درجه شمالی تا بیش از ۴۰ درجه شمالی و از سواحل تا ارتفاعات ۲ هزار متر از سطح دریا امتداد دارد.
در حال حاضر از باقلا در جیره جوجه‌های گوشتی در کشورهای اروپایی و کانادا استفاده می‌شود که به عنوان یک منبع جایگزین مورد توجه واقع شده است.
گیاه باقلا یکی از بهترین گیاهان در جایگزینی کنجاله سویا و دانه ذرت است.
یکی از مشکلات مرسوم در ارقام قدیمی باقلا برای تغذیه طیور وجود «تانن» بالا در ترکیب دانه بوده که سبب محدودیت در مصرف آن می‌شود، برای غلبه بر این محدودیت، پس از چندین سال کار پژوهشی، رقم جدید «مهتا» با هدف استفاده در تغذیه دام، طیور و آبزیان، توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی معرفی شد.
این رقم به عنوان یک گزینه مناسب در ترکیب جیره غذایی دام، طیور و آبزیان می‌تواند تحول اساسی در مدیریت و اقتصاد صنعت طیور کشور ایفا کند.
* تحقق کشاورزی پایدار، کاهش مصرف کودهای شیمیایی، اصلاح ساختمان خاک و شکستن چرخه بیماری‌های غلات از محاسن توسعه کشت باقلا است
می‌توان از دو رقم باقلا (مهتا و شادان) بدون افت عملکرد و اثر سوء، تا ۳۰ درصد در جیره طیور استفاده کرد، علاوه بر این توسعه کشت و تولید این محصول نقش مهمی در تحقق کشاورزی پایدار، کاهش مصرف کودهای شیمیایی، اصلاح ساختمان خاک و شکستن چرخه بیماری‌های غلات دارد.
رقم «برکت» نخستین رقم باقلا در کشور در سال ۱۳۶۴ ثبت و معرفی شد و پس از گذشت ۳۲ سال ارقام «فیض» و «شادان» در سال ۹۶ معرفی شدند. پایداری، عملکرد بالا، شاخص برداشت بالا، زودرسی، تعداد دانه در غلاف زیاد و مقاومت به بیماری‌ها از مزایای رقم دانه درشت «فیض» نسبت به رقم «برکت» است.
رقم «فیض» مناسب تازه خوری و کشت در مناطق معتدل و نیمه معتدل کشور است.
رقم «شادان» مناسب مصرف به طور لپه سبز بوده و با توجه به خصوصیات برجسته رقم «شادان» مانند پتانسیل عملکرد زیاد، دامنه سازگاری وسیع، مقاومت به بیماری‌ها و قابلیت برداشت مکانیزه می‌تواند در گروه ارقام دو منظوره باقلا قرار گیرد.
از سال ۱۳۸۹ تلاش برای اصلاح ارقام بدون «تانن» باقلا توسط گروه به‌نژادی باقلا کشور با بررسی کلکسیون‌ها و تلاقی منابع ژنتیکی بدون تانن با ارقام سازگار با شرایط اقلیمی کشور، قابل برداشت مکانیزه و مقاوم به بیماری آغاز شد.
پس از ارزیابی‌های متعدد، در سال ۹۷ رقم «مهتا» نخستین رقم کم «تانن» و دو منظوره باقلا کشور به منظور افزایش کیفیت، امنیت غذایی و رفع بخشی از مشکلات تولید باقلا معرفی شد.
فقدان «تانن»، عملکرد زیاد، قابلیت برداشت مکانیزه در راستای کاهش هزینه‌های تولید و مقاومت به بیماری لکه شکلاتی مهمترین خصوصیات این رقم است.
رقم «مهتا» نسبت به ارقام «فیض» و «شادان» و «برکت» از لحاظ درصد پروتئین، طعم یکنواختی پخت برتر بوده و نتایج بررسی‌های اولیه تجزیه کیفی این رقم در تغذیه دام نشان داد که در مقایسه با ارقام برکت، شادان و فیض بیشترین بیومس، درصد پروتئین خام، ماده خشک قابل هضم و خاکستر را دارا است.
رقم «شادان» نیز با توجه به دامنه سازگاری وسیع، تولید علوفه و درصد پروتئین زیاد مناسب مصارف سیلویی برای تعلیف دام است.
فاطمه شیخ نخبه گلستانی
فارس: ارقام تولید شده توسط شما چه تاثیری در کاهش واردات نهاده‌های دامی خواهد داشت؟
شیخ: میزان نهاده‌هایی که برای جیره غذایی دام و طیور و آبزیان در کشور مصرف می‌شود حدود ۷۸ میلیون تن است که از منابع مختلف داخلی و خارجی تامین می‌شود که حدود ۹۰ درصد آن وارداتی است. راهبرد توسعه کشت ذرت و سویا به علت تابستانه بودن و محدودیت منابع آبی دشوار و عملا امکان‌پذیر نیست.
اخیرا استفاده از منابع پروتئینی و انرژی جدید که بتوانند جایگزین مناسبی برای کنجاله سویا و دانه ذرت باشد در تمام دنیا مورد توجه قرار گرفته و تلاش‌های زیادی برای کاهش تقاضا برای مصرف کنجاله سویا و دانه ذرت شده است.
با توجه به نیاز حدود ۷ میلیون تن کنجاله سویا و دانه ذرت، برای کاهش وابستگی و جایگزینی حداقل ۲۰ درصد از نیاز کل کشور با دانه باقلا کم تانن، به ۱/۴ میلیون تن دانه باقلا نیاز خواهد بود که با تحقق استفاده از کل این مقدار، مصرف کنجاله سویا و دانه ذرت به ترتیب در حدود ۸۵۰ هزار تن و ۵۵۰ هزار تن کاهش خواهد یافت که در حال حاضر هسته‌های اولیه بذری این رقم (مهتا) نیز تولید شده است.
* استفاده از دانه باقلا در مرکز جوجه‌های گوشتی نشان داد علاوه بر تنوع‌بخشی به جیره، منجر به افزایش عملکرد و کیفیت لاشه و کاهش بیماری‌ها خواهد شد
فارس: آیا این جیره بر روی طیور آزمایش شده و نتایج تحقیقات چه بوده است؟
شیخ: بله.نتایج تحقیقات انجام شده و استفاده از سطوح مختلف رقم «مهتا» در سطح دو فارم تجاری جوجه‌های گوشتی استان گلستان توسط دکتر کاظم یوسفی متخصص تغذیه طیور و همکار محقق مرکز تحقیقات گلستان نشان داد که استفاده از دانه باقلا علاوه بر تنوع‌بخشی به جیره، منجر به افزایش عملکرد و کیفیت لاشه و کاهش بیماری‌ها خواهدشد.
بنابراین می‌توان دانه این دو رقم باقلا (مهتا و شادان) را بدون افت عملکرد و اثر سوء تا ۳۰ درصد در جیره طیور استفاده کرده و قابلیت انبارداری بیشتر دانه باقلا نسبت به کنجاله سویا و دانه ذرت در بحث امنیت غذایی حائز اهمیت است.
فارس: برای تعیین برش استانی و امکان‌سنجی کشت این ارقام چه تحقیقاتی انجام گرفته است؟
شیخ: در راستای برش استانی امکان‌سنجی کشت باقلا رقم «مهتا» این رقم در بیش از ۱۰ استان خوزستان، سیستان و بلوچستان، لرستان، رقم‌های اصلاحی باقلا به منظور ارتقاء عملکرد کیفی و کمی ارقام بدون تانن ادامه دارد.
در حال حاضر ۳۵ ژنوتیپ امیدبخش کم تانن و بدون تانن حاصل تلاقی ارقام Triple white quality و ارقام سازگار با اقلیم‌های مختلف کشور در نسل‌های F5 و F6 در دست بررسی است.
استفاده از رقم «شادان» به عنوان دومین رقم دو منظوره باقلا در جیره طیور در حال ارزیابی بوده و براساس نتایج بررسی‌های اولیه این رقم از باقلا را نیز می‌توان تا ۲۰ درصد در جیره طیور جایگزین کنجاله سویا و دانه ذرت کرد.
لازم است بررسی‌های دقیق تر از لحاظ استفاده از این رقم در تغذیه طیور و خوراک دام انجام شود.
* کاهش وابستگی و طرح جایگزینی حداقل ۲۰ درصد از نیاز کل کشور برای تامین جیره طیور
فارس: چه پیشنهادی برای تکثیر این ارقام تولید شده دارید؟
شیخ: با توجه به نیاز حدود ۷ میلیون تن کنجاله سویا و دانه ذرت در بخش تامین جیره طیور، برای کاهش وابستگی و جایگزینی حداقل ۲۰ درصد از نیاز کل کشور با دانه باقلا کم تانن به ۱/۴ میلیون تن دانه باقلا نیاز است.
با تحقق استفاده از کل این مقدار، مصرف کنجاله سویا و دانه ذرت به ترتیب به ۸۵۰ و۵۵۰ هزار تن کاهش خواهد یافت.
کشت باقلا در ۵۶۰ هزار هکتار مزرعه تولیدی با میانگین تولید دانه ۲ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار دانه خشک این نیاز را تامین می‌کند.
با داشتن ۲۸ هزار و ۸۰۰ تن بذر گواهی شده، نیاز بذری مزارع تولید دانه باقلا کشور تامین خواهد شد.
برای تولید ۳۹ هزار و ۲۰۰ تن بذر گواهی شده به ۱۵ هزار و ۶۸۰ هکتار مزرعه تولید بذر گواهی شده نیاز بوده و دانه تولیدی حاصل از بذر گواهی شده برای تولید دانه در اختیار تولیدکنندگان قرار خواهد گرفت که با توجه به نیاز بذری در طبقات مختلف تکثیر بذر آغاز شده است.
فارس: در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید؟
شیخ: جا دارد از حمایت‌های مدیران پرتلاش و آگاه، رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان، دکتر نجفیان رئیس موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، دکتر فرجی رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، دکتر فیض‌بخش رئیس ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم.
انتهای پیام/۲۳۰۷/س
