مروری بر گزارش 2021 شاخص نوآوری جهانی (GII)

دکتر میرسامان پیشوائی

چهاردهمین گزارش شاخص‌های نوآوری جهانی برای علاقه‌مندان حوزه‌ی نوآوری منتشر شد. این گزارش ظرفیت و عملکرد نوآوری 132 اقتصاد جهانی را در دو حوزه‌ی ورودی و خروجی نظام نوآوری مورد ارزیابی قرار داده و سپس میانگین موزون امتیازات کسب شده را به عنوان امتیاز کل کسب شده برای هر کشور به عنوان شاخص نوآوری جهانی لحاظ می‌کند. گزارش شاخص‌های نوآوری جهانی امسال متاثر از بحران کووید-19 تدوین شده است.

شاخص نوآوری جهانی از هفت رکن تشکیل شده است که دو رکن سهم خروجی‌های نوآورانه و پنج رکن برای ورودی‌های نوآورانه است که ورودی‌ها بیانگر توانایی اقتصاد یک کشور در انجام فعالیت‌های نوآورانه می‌باشد. پنج معیار ورودی 1. ساختار نهادی 2. سرمایه‌ی انسانی و تحقیقات 3. زیرساخت 4. پیچیدگی بازار و 5. پیچیدگی کسب و کار بوده و دو معیار خروجی شامل 6. خروجی‌های دانشی و فناورانه و 7. خروجی‌های خلاقانه است.

در این گزارش که جمعیتی بالغ بر 90 درصد جمعیت جهان را مورد مطالعه قرار می‌دهد، سوئیس همانند چند سال گذشته رتبه نخست را کسب کرده و دو کشور سوئد و آمریکا از عنوان دومی و سومی خود دفاع کرده‌اند. کشور هلند با یک پله تنزل دیگر، جایگاه خود را به کره جنوبی داده و در رتبه‌ی ششم قرار گرفته است. بنابراین بر خلاف روند سال‌های گذشته اولین کشور آسیایی این لیست کره جنوبی با رتبه پنجم و بعد از آن سنگاپور با همان رتبه‌ی هشتم در سال‌های 2019 و 2020 میلادی است.

کشور عزیز ما ،ایران، پس از تنزل چند پله‌ای سال گذشته و قرارگیری در رتبه 67، برای اولین بار در جایگاه شصتم دنیا ایستاد. همچنین ایران همانند سال گذشته بعد از هند به عنوان دومین رهبر نوآوری در بین کشورهای جنوب و مرکز آسیا شناخته شده است. مقایسه‌ی هفت معیار ورودی و خروجی کشورمان در مقایسه با سال گذشته نشان می‌دهد که هر دو دست خروجی ما پیشرفت چند پله‌ای را تجربه کرده‌اند. در معیارهای ورودی نیز غیر از پیچیدگی بازار که رشد 26 پله‌ای داشته، بقیه‌ی معیارها تنزل یک تا 4 پله‌ای را به خود دیده‌اند. بر خلاف سال گذشته که شاخص پیچیدگی کسب و کار رشد یک پله‌ای را تجربه کرده بود، امسال سه پله تنزل داشته و همانطور که پیشتر اشاره گردید، خروجی‌های دانشی و فناورانه و نیز شاخص پیچیدگی بازار که هر دو سال گذشته حداقل 5 پله افول داشتند، امسال رشد چشم‌نوازی را نشان می‌دهند. به طور مثال خروجی‌های دانشی و فناورانه به جایگاه 46 ام خود در سال 2019 بازگشته و پیچیدگی بازار هجده پله حتی نسبت به سال 2019 بهتر شده است.

سال گذشته سرمایه‌های انسانی و تحقیقات کشورمان به عنوان بهترین معیار ما بین ۷ معیار با رتبه ۴۶ بود؛ اما، بر اساس گزارش سال 2021، هر دو معیار خروجی با رتبه 46 در جهان، بهترین رتبه‌های ما در بین 7 معیار بوده و پس از آن‌ها سرمایه‌های انسانی و تحقیقات با رتبه 49 در بین کشورهای دنیا به عنوان بهترین معیار بین معیارهای ورودی محسوب می‌گردد. بدترین معیار نیز از حیث رتبی همانند سال‌های گذشته معیار نهادی متاثر از محیط سیاسی، قانون‌گذاری و محیط کسب و کار است. البته شایان ذکر است که پایه و اساس قانون گذاری در ایران با مدل مطلوب ارزیابی‌های جهانی تفاوت داشته و رتبه پایین کشور در این معیار دور از انتظار نیست.

شایان ذکر است، در سال‌های پیش (ماقبل از 2016) ایران همواره رتبه بهتری در ورودی نسبت به خروجی کسب می‌کرد و در آن زمان بسیاری از محققان علت این امر را کارایی پایین نوآوری در ایران تصور می‌کردند. لکن نگارنده این سطور در آن هنگام در کنار فرضیه فوق، تأخیر کسب خروجی نسبت به زمان تزریق ورودی بیشتر را به عنوان علت مهم‌تر مطرح می‌کرد. اکنون و با گذشت زمان می‌توان مشاهده کرد که میوه تزریق ورودی در گذشته اکنون به بار نشسته است و خروجی مطلوبی در عملکرد نوآوری ایران حاصل شده است. اما همچنان نگرانی عمده که می‌توانند نتایج سال‌های آتی را تحت تأثیر قرار دهد وضعیت نامطلوب رتبه ورودی نوآوری ایران می‌باشد.

در خصوص رتبه‌بندی درآمدی کشور ما در کنار کشورهایی چون مالزی، ترکیه، چین و روسیه در زمره‌ی کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا شناخته می‌شود.

هر چند بسیاری از محققین درباره‌ی کیفیت و دقت داده‌های مورد استفاده در این گزارش همچون سایر گزارش‌های بین‌المللی تشکیک می‌کنند؛ اما، با در نظر گرفتن خطای موجود در هر تحقیق علمی، باز هم نتایج این تحقیق، لایق توجه و تامل است.

گزارش را می توانید از اینجا دریافت کنید.

انتهای پیام/

از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.