منصوره ایران نژاد
شوک گذار: سال های آغاز معلمی
معلم شدن تجربه گذار از آموزش پیش از خدمت به حرفه معلمی است.
معلم شدن تجربه گذار از آموزش پیش از خدمت به حرفه معلمی است. این گذار موجب تغییر نقش و حرکت معرفت شناسانه از آگاهی در باب تدریس به واسطه مطالعه رسمی به آگاهی از چگونه تدریس کردن در مواجهه با چالش های روزانه مدرسه و کلاس درس می شود. در این باره محققان به مسائل حادی اشاره می کنند که معلمان بعد از اتمام آموزش پیش از خدمت، تجربه می کنند، پدیده ای که از آن تحت عنوان «شوک گذار»، «شوک عملی»، «تجربه غرقشدن و شناکردن» نام می برند. این تعابیر، به خوبی ویژگی سالهای نخستین معلمی را نشان می دهد؛ زیرا بیشترین فشار و سختی که معلمان در طول زندگی حرفه ای خود تحمل می کنند، در سالهای آغاز کارشان است. از یک سو شدت فشار ناشی از مواجه شدن با پدیده های رایج در دنیای معلمی و مسائل و مشکلاتی
محققان به مسائل حادی اشاره می کنند که معلمان بعد از اتمام آموزش پیش از خدمت، تجربه می کنند، پدیده ای که از آن تحت عنوان «شوک گذار»، «شوک عملی»، «تجربه غرقشدن و شناکردن» نام می برند.
که نومعلمان به طور ویژه تجربه می کنند، ممکن است تدریس را برای نومعلم به امری هولناک و تجربه بی کس و تنهایی تبدیل نموده و به غرق شدن معلم در مشکلات ختم شود. در نتیجه وی پس از تلاش و کشمکش بسیار، اغلب اعتماد به نفس و توان خود را در برابر موقعیت های تنش زا از دست داده و دچار ناکامی و سرخوردگی می شود.
ازدیگرسو، هر نومعلمی، برای نجات از موقعیت های سخت و به اصطلاح «شناکردن» از میان امواج مشکلات در تلاش است. او در سالهای اول شغلش دائما از خود می پرسد شغلش را چگونه دنبال کند تا بتواند در انجام دادن وظیفه اش موفق شود؛ او دغدغه های متعددی دارد که معمولا با بی صبری آمیخته به نگرانی به دنبال رفع آنهاست. از این رو، این دوره، به عنوان چالش انگیزترین، هیجان انگیزترین و آسیب زننده ترین دوره برای نومعلمان شناخته می شود.
این دوره، به عنوان چالش انگیزترین، هیجان انگیزترین و آسیب زننده ترین دوره برای نومعلمان شناخته می شود.
گرچه بخشی از چالش ها ممکن است به خاطر کاستی های آموزش پیش ازخدمت باشد، اما بسیاری از محققان معتقدند که موضوعاتی وجود دارد که قبل از پذیرش مسئولیت به عنوان یک معلم، نمی توان به طور کامل بر آن مسلط شد. به عبارت دیگر،
آموزش پیش ازخدمت، نومعلمان را با واقعیت پیچیده ای که در سال های نخست تدریس با آن مواجهند، آماده نمی کند.
آموزش پیش ازخدمت، نومعلمان را با واقعیت پیچیده ای که در سالهای نخست تدریس با آن مواجهند، آماده نمی کند. حتی برنامه پیش ازخدمت کاملاً سازمان یافته نیز نمی تواند سبب جبران برنامه آغازخدمت منظم در مراحل اولیه سازگاری نومعلمان با تمام خواسته های حرفه خود شود. چرا که موقعیتهای واقعی عمل دارای تفاوتهایی بارز با آنچه در نظریهها مطرح می‌شود، است و بکاربستن شایستگی کسب شده از تحصیل دانشگاهی در محیط واقعی مدرسه، فعالیتی اجتهادی و موقعیت محور است.
بکاربستن شایستگی کسب شده از تحصیل دانشگاهی در محیط واقعی مدرسه، فعالیتی اجتهادی و موقعیت محور است.
چالش های نومعلمان
کنکاش در تجربه نومعلمان، حکایت از این دارد که نومعلمان در سالهای نخست خدمت با چالش های متعددی نظیر چالش های فردی، چالش های حرفه ای، چالش های اجتماعی و حتی خانوادگی مواجهند. چالشهای فردی نومعلمان شامل تنش و اضطراب در اوایل خدمت و احساس رهاشدگی و بی کسی است. از سوی دیگر، فقدان حمایت عاطفی و حرف های مدیر و همکاران با تجربه نیز بر شدت چالش های فردی نومعلم می افزاید. چالش های حرفه ای نومعلمان شامل ناتوانی مدیریت و کنترل کلاس درس با جمعیت زیاد و شاگردان، تسلط ناکافی بر محتوای دروس و روش تدریس مؤثر، آشنایی ناکافی بر ارزشیابی و بازخورد شاگردان، چگونگی رفع مشکلات شاگردان، پذیرفته نشدن توسط اولیا به خاطر سن و تجربه کم است. چالش های اجتماعی نومعلمان نیز شامل ناآشنایی با مدرسه، ناآشنایی با رویه های مدرسه، ناآشنایی با نحوه مشارکت در طرح های پژوهشی است. علاوه بر این، بسیاری از نومعلمان به دلیل عدم تعادل میان کار و خانواده دچار مشکلات خانوادگی نیز می شوند.
نومعلمان در سالهای نخست خدمت با چالش های متعددی نظیر چالش های فردی، چالش های حرفهای، چالش های اجتماعی و حتی خانوادگی مواجهند.
اهمیت برنامه های حمایت حرفهای از نومعلمان
سوابق پژوهشی نشان می دهد که ادبیات مربوط به برنامه های حمایتی نومعلمان ریشه در دهه 1950 و 1960 در ایالات متحده دارد، که تحصیلات اجباری و استانداردهای حرفه ای معلمان در دوره پس از جنگ مورد سؤال قرار گرفته است. ابا این حال، آغازخدمت نومعلمان از ابتدای دهه 1980 و 1990 در متون تخصصی مورد توجه جدی قرار گرفته است و محققان فراوانی به توصیف تجربیات گذار از دانشجوبودن به معلم شدن پرداختند و بر اهمیت برنامه هایی برای حمایت از نومعلمان تأکید نمودند.
با وجود پیشینه «آغازخدمت نومعلمان»، در مورد اصطلاح و تعریف خاص برنامه آغازخدمت هنوز ابهام وجود دارد و درک مشترکی از برنامه آغازخدمت یا برنامه های حمایتی برای نومعلمان وجود ندارد. با این حال، به زعم OECD برنامه های آغازخدمت فرآیندی است که برای حمایت اولیه نومعلمان طراحی شده است و ممکن است به صورت برنامه های رسمی و یا غیررسمی و فعالیتهای جداگانه برای حمایت از نومعلمان تنظیم شود، اما این فرآیند و فعالیت ها باید به عنوان بخشی از یادگیری حرفه ای مداوم معلمان طراحی شود.
برنامه های آغازخدمت فرآیندی است که برای حمایت اولیه نومعلمان طراحی شده است و ممکن است به صورت برنامه های رسمی و یا غیررسمی و فعالیتهای جداگانه برای حمایت از نومعلمان تنظیم شود.
نتایج پژوهش ها نشان می دهد که؛ حمایت از «برنامههای آغازخدمت نومعلمان» به دلیل تسهیل «گذار از دانشجو معلمی» و ورود به عرصه «معلمی»، کاهش فرسودگی نومعلمان، و رفع موانعی که بسیاری از نومعلمان در سالهای ورود به معلمی با آن روبرویند در سطح بین المللی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است و در اکثر کشورهای پیشرفته، آغازخدمت معلمان به عنوان یک دوره مجزا همانند دوره پیش از خدمت و ضمن خدمت شناخته شده است و بخش رسمی و پایانی برنامه تربیت معلم می باشد و در این دوره تلاش
برنامه های آغازخدمت به دلیل تسهیل «گذار از دانشجو معلمی» و ورود به عرصه «معلمی»، کاهش فرسودگی نومعلمان، و رفع چالش های سالهای آغازمعلمی حائز اهمیت می باشد.
می شود که قابلیت های حرفه ای در بعد هنری و یا از نوع هنری مورد توجه و تأکید قرار می گیرد، از این باب که برای نخستین بار مسئولیت اصلی تدریس بر عهده نومعلم گذاشته شده و او باید ظرفیت ها و قابلیت های کسب شده در مرحله پیشین را در حین عمل تدریس بکار بندد و تلاش می شود که خلائی اساسی که در برنامه های جاری تربیت معلم شناسایی شده برطرف شود و در نتیجه نومعلمان پدیده شوک گذار را که قبل از این اشاره شد، تا حدودی با موفقیت پشت سر می گذارند.
غفلت از این مؤلفه خسارت های زیادی را در شکل فرسایش شغلی و خروج زودهنگام از حرفه معلمی به بار می آورد. با خروج زود هنگام معلم از چرخه تعلیم و تربیت، گوئی تمام سرمایه گذاری ها به باد داده شده و فنا می شود.
در حالی که در ایران آموزش های آغازخدمت به شکل طبیعی به آموزش های ضمن خدمت که آن هم در آموزش و پرورش سامان می یابد وصل می شود. غفلت از این مؤلفه که به دلیل ماهیت ضمن خدمتی قائل شدن برای آن از دستور کار تربیت معلم پیش از خدمت خارج می ماند خسارت های زیادی را در شکل فرسایش شغلی و خروج زودهنگام از حرفه معلمی به بار می آورد. با خروج زود هنگام معلم از چرخه تعلیم و تربیت، گوئی تمام سرمایه گذاری ها به باد داده شده و فنا می شود.
انتهای پیام/
از شما صاحبنظر گرامی در حوزه تعلیم و تربیت هم دعوت می کنیم، از نویسندگان، ممیزان و اعضای هیئت تحریریه پنجره تربیت باشید. برای ارسال مطالب و عضویت در هیئت تحریریه، از طریق ایمیل FarsPanjarehTarbiat@gmail.com مکاتبه فرمائید.
