در سیستم هیدرونیک از آب گرم برای گرمایش خانه استفاده می‌شود. گاهی ممکن است در عملکرد عادی این سیستم مشکلاتی رخ دهد. این مشکل می‌تواند در هر یک از قسمت‌های لوله‌ها، کانوکتور، رادیاتور و ... ایجاد شود. در این مطلب می‌خواهیم مشکلات رایج دیگ بخار را شرح داده روش‌های برطرف کردن آنها را توضیح دهیم تا بتوانید به‌راحتی به عیب یابی موتورخانه خود بپردازید.
دیگ بخار چگونه کار می‌کند؟
برای شروع عیب یابی موتورخانه باید بدانید دیگ بخار چگونه کار می‌کند. سیستم‌های هیدرونیک دیگ بخار امروزی را می‌توان نمونه پیشرفته دیگ بخار قدیمی دانست که از لوله‌هایی ساخته شده‌اند که آب گرم را از طریق رادیاتورهای فولادی منتقل می‌کنند. در این سیستم‌ها هنگامی که رادیاتور گرما را از آب گرم جذب می‌کند، آب خنک شده به دیگ بخار بر می‌گردد تا مجدداً گرم شود و چرخه گردش آب ادامه یابد. سیستم‌های دیگ بخار نیز به شیوه‌ای مشابه عمل می‌کنند، با این تفاوت که به جای گردش آب گرم در لوله‌ها، بخار آب گرم است که در گردش است.
اجزای دیگ بخار آب گرم
شناخت اجزای دیگ بخار آب گرم به عیب یابی موتورخانه کمک می‌کند. دیگ بخار کمی از کوره پیچیده‌تر است، زیرا قطعات، سوپاپ‌ها و کنترلر‌های بیشتری دارد. اجزای دیگ بخار آب گرم در یک سیستم هیدرونیک عبارت است از:
مجموعه منبع آب گرم از قطعات گوناگونی تشکیل شده است؛ از جمله:
آکوستات: ترموستاتی که دمای آب در دیگ بخار را تنظیم می‌کند.
شیر گاز و شعله‌ها: مجموعه احتراق که محفظه آب را گرم می‌کند.
فشارسنج/ دماسنج ترکیبی: فشار و دمای آب را کنترل می‌کند.
شیر تغذیه آب: وظیفه کنترل جریان آب به دیگ را بر عهده دارد.
شیر کاهش فشار: فشار و سطح مناسب آب را در حد بین 35 تا 44 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع حفظ می‌کند.
هواکش: هوای اضافی را از سیستم هیدرونیک خارج می‌کند.
شیر تخلیه فشار: یک شیر ایمنی که در صورت افزایش بیش از حد فشار درون دیگ، به‌طور خودکار باز می‌شود.
مخزن انبساط: به آب اجازه می‌دهد تا در صورت گرم شدن انبساط پیدا کند. دو نوع مخزن انبساط داریم: افقی (قدیمی‌تر، بزرگتر) و دیافراگمی (جدیدتر، کوچکتر).
شیر کنترل جریان: جریان آب داغ به سیستم را کنترل می‌کند.
مجموعه بازگشت آب گرم در دیگ بخار از قطعات گوناگونی تشکیل شده است؛ از جمله:
پمپ گردش: پمپ الکتریکی که آب را درون سیستم به گردش در می‌آورد.
شیر تخلیه: دریچه‌ای که برای تخلیه دیگ بخار باز می‌شود.
عیب یابی موتورخانه و دیگ بخار و روش تعمیر آن
در ادامه برخی مشکلات رایج دیگ بخار را بررسی کرده‌ایم. هر یک از این مشکلات خود علل چندگانه‌ای دارد که در ذیل هر مشکل بررسی شده‌اند.
1.دیگ بخار اصلاً گرما تولید نمی‌کند
از جمله مشکلات رایج دیگ بخار این است که مطلقاً گرما تولید نکند. اگر سیستم گرمایش دیگ بخار شما اصلاً گرما تولید نمی‌کند، موارد زیر را بررسی کنید:
دیگ بخار برق ندارد: ممکن است قطع‌کننده مدار یا فیوز خراب شده باشد. برای حل مشکل کلید قطع شده یا فیوز خراب را تعویض کنید.
سطح آب پایین است: آب دیگ بخار باید تا نیمه پر باشد. سیستم پرکننده اتوماتیک دیگ بخار، که توسط شیر کاهش فشار کنترل می‌شود، باید سطح مناسب آب را در فشار 12 تا 15 psi حفظ کند. اگر شیر کاهش فشار وجود نداشته باشد، با باز کردن شیر آب را به طور دستی تنظیم کنید تا فشار دیگ به 12 psi برسد.
بسته بودن شیر کنترل گاز: از باز بودن شیر اطمینان حاصل کنید.
خراب یا خاموش بودن شمعک: از سلامت و روشن بودن شمعک مطمئن شوید و در صورت خرابی آن را تعویض کنید.
مشکل در سیستم احتراق الکترونیکی: در دیگ‌هایی که شمعک ایستاده ندارند، ممکن است سیستم احتراق الکترونیکی با مشکل مواجه شود. این سیستم را عیب یابی کنید. در صورت نیاز از یک متخصص تعمیر و عیب یابی موتورخانه کمک بگیرید.
خراب بودن ترموستات: بررسی کنید که ترموستات در حالت گرمایی بوده و در دمای مناسبی تنظیم شده باشد. دمای ترموستات را کمی بالا و پایین کنید. اگر مشکل با این کار برطرف نشد، باید از یک تاسیساتی ماهر کمک بگیرید تا آن را تعمیر کند.
2.دیگ بخار گرمای ضعیفی تولید می‌کند
مشکل رایج دیگر در موتورخانه این است که دیگ گرمای کافی تولید نمی‌کند. در ادامه عللی که می‌توانند موجب بروز چنین پدیده‌ای شوند، معرفی شده‌اند:
سطح نامناسب آب: اگر تغییر در میزان گرمای تولیدی دیگ بخار به یک باره و ناگهانی باشد، نامناسب بودن سطح آب محتمل‌ترین علت در عیب یابی موتورخانه است. تریدیکاتور (فشارسنج/ دماسنج) را بررسی کنید. اگر فشار آب کمتر از 12 psi باشد، باید آب به سیستم اضافه شود. سیستم پر کن اتوماتیک دیگ بخار که توسط شیر کاهش فشار کنترل می‌شود، باید فشار آب را بین 12 تا 15 psi نگه دارد. اگر شیر کاهنده فشار وجود نداشته باشد یا خراب باشد، با باز کردن شیر تغذیه آب، دیگ را به‌صورت دستی تغذیه کنید تا فشار دیگ به 12 psi برسد.
تجمع رسوبات معدنی در دیگ بخار و مبدل حرارتی: اگر تغییر در میزان گرمای تولیدی دیگ بخار تدریجی باشد، این عامل محتمل است. دیگ را تمیز کنید یا با یک تعمیرکار حرفه‌ای موتورخانه تماس بگیرید.
وجود آب خیلی زیاد یا خیلی کم در مخزن انبساط: عدم وجود آب مناسب در مخزن از جمله مشکلات رایج دیگ بخار است که موجب تولید گرمای ناکافی در این سیستم می‌شود. مخزن باید به میزان مناسبی با هوا پر شود تا از جوشیدن جلوگیری شود.
3.وجود آب زیاد و هوای ناکافی در مخزن انبساط
این مسئله نیز یکی دیگر از مشکلات رایج موتورخانه است و به دلیل پر شدن نامناسب مخزن انبساط رخ می‌دهد. در سیستم‌های قدیمی، مخزن انبساط فولادی معمولاً در اتاق زیر شیروانی یا بین تیرچه‌های زیرزمین قرار می‌گرفت. در سیستم‌های جدید مخزن انبساط دیافراگمی به لوله دیگ بخار که در مجاورت دیگ قرار دارد، متصل می‌شود. مخزن انبساط باید به میزان مناسبی با هوا پر شود تا از جوشیدن آب و کمتر شدن فشار از 12 psi ممانعت به‌عمل آید.
4.نشت آب در اطراف دیگ بخار
یکی دیگر از مشکلات رایج دیگ بخار، نشت آب در اطراف آن است. ممکن است هر یک از عوامل زیر موجب بروز این مشکل شده باشد:
پمپ معیوب: معیوب بودن پمپ از جمله عواملی است که می‌تواند باعث نشت آب شود. این مورد یکی از مشکلات رایج دیگ بخار آب است و از طریق نشت آب در عملکرد طبیعی دیگ بخار اختلال ایجاد می‌کند. چک کردن صحت عملکرد پمپ یک کار تخصصی است و نیاز به استفاده از تجربیات یک تعمیرکار موتورخانه ماهر دارد. گاهی با تعویض مهر و موم پمپ مشکل برطرف خواهد شد.
نشتی شیر تخلیه فشار: این اتفاق در نتیجه پر شدن مخزن انبساط از آب رخ می‌دهد. در غیر این صورت ممکن است رسوب در اطراف دریچه وجود داشته و از بسته شدن آن جلوگیری کند. برای بررسی این موضوع دیگ را خاموش کرده و صبر کنید تا سرد شود. اهرم فشار دستی را بلند کنید و به مدت سه ثانیه آب موجود در مخزن را تخلیه کنید و اجازه دهید تا مجدداً به حالت بسته در بیاید. آب باید با شدت تخلیه شده و نسبتاً تمیز باشد. بعد از طی این مراحل اگر شیر کمی نشتی داشته باشد، احتمالا علت مشکل به وجود مقادیری از رسوب در آن باز می‌گردد. مجدداً شیر را باز کرده و برای بار دوم تخلیه انجام دهید.
خرابی شیر تخلیه فشار: در صورتی که آب اصلاً از شیر خارج نمی‌شود یا شیر بسته نمی‌شود، شیر تغذیه آب دیگ را بسته و شیر تخلیه فشار را عوض کنید.
نشتی اتصالات لوله آب: اگر آب از لوله نشت یا چکه می‌کند، منبع آن را پیدا کرده و اتصال محل نشت را تعمیر کنید. برای این کار باید منبع آب خانه را قطع کرده و سیستم دیگ بخار را تخلیه کنید.
5.عدم تولید گرما توسط برخی رادیاتورها
عدم تولید گرما توسط برخی رادیاتورهای دیگ بخار نیز یکی دیگر از مشکلات رایج موتورخانه است که منجر به عملکرد نامطلوب آن می‌شود. از جمله عللی که باعث بروز چنین مشکلی می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
محبوس شدن هوا در خطوط رادیاتور: با باز کردن شیری که در بالای رادیاتور قرار دارد، هوا را از رادیاتور خنک خارج کنید. در صورت خروج آب از رادیاتور شیر را ببندید.
خرابی Zone Valve: ممکن است خرابی این شیر موجب بروز مشکل در گرمایش برخی رادیاتورهای دیگ بخار شده باشد. لوله آب باید تا رسیدن به این شیر و بعد از آن گرم باشد. اگر شیر خراب باشد یا گیر کرده باشد، لوله تا رسیدن به شیر گرم است و کمی بعد از آن سرد می‌شود. اگر چنین وضعیتی پیش آمد، شیر معیوب را به کمک یک تعمیرکار ماهر موتورخانه تعویض کنید.
مشکل در پمپ سیرکولاتور: پمپ سیرکولاتور یکی از اجزای مهم دیگ بخار است و علت بسیاری از مشکلات رایج دیگ بخار به این قسمت مربوط می‌شود. گاهی در پمپ سیرکولاتور آب مشکلاتی به‌وجود می‌آید و موجب می‌شود تا رادیاتورها نتوانند گرما تولید کنند. برای عیب یابی موتورخانه خود وضعیت گردش را بررسی کنید و از صحت عملکرد آن مطمئن شوید. در صورت وجود مشکل از تعمیرکار موتورخانه بخواهید پمپ سیرکولاتور را تعویض کند.
6.پر سر و صدا بودن لوله‌ها
ایجاد سر و صدای زیاد توسط لوله‌ها نیز یکی دیگر از مشکلات رایج موتورخانه و دیگ بخار است. عوامل زیر ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند:
مشکل در سیرکولاتور: سیرکولاتور را چک کنید. پمپ و موتور توسط یک کوپلینگ فلزی به یکدیگر متصل شده‌اند و وقتی کوپلینگ در اثر مشکل در پمپ خراب می‌شود، هنگام کارکرد موتور، صدای بلندی ایجاد می‌کند. پمپ سیرکولاتور خراب باید توسط تکنسین تعویض شود.
محبوس شدن آب در خطوط برگشت: خطوط برگشت آب به سمت دیگ بخار را چک کنید و از عدم احتباس آب در آن اطمینان حاصل کنید. در صورت لزوم لوله را مجدداً تنظیم کنید. ممکن است نیاز باشد تا رادیاتور را نیز به‌گونه‌ای تنظیم کنید تا در جهت درستی قرار بگیرد.
هزینه‌های تعمیر دیگ بخار و موتورخانه
به‌طور کلی تأسیسات حرارتی در ساختمان‌ها از ارزش بالایی برخوردارند. در یک ساختمان چند طبقه هزینه تعمیر دیگ بخار بر مبنای تعداد واحدها مشخص می‌شود. ممکن است در نگاه اول هزینه سرویس و تعمیر موتورخانه به نظر زیاد برسد، اما با توجه به نقش و اهمیت آن نباید آن را نادیده گرفت. با عیب یابی موتورخانه و سرویس دوره‌ای آن می‌توان مشکلات را در مراحل اولیه شناسایی و از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
