به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، قدیمی‌ترین چاقوی به دست آمده از مجموعه‌ی مردان نمکی در معدن نمک چهرآباد استان زنجان است که متعلق به ۱۸ قرن پیش است، این چاقو دارای دسته‌ای از شاخ بز و طول آن ۱۱ سانتی‌متر است که با استفاده از دو میخ پرچ به تیغه‌ای متصل شده که طول تیغه ۸.۵ سانی‌متر اندازه‌گیری شده است.
استان زنجان به عنوان یکی از مناطقی که نقش بسزایی در جنگ‌های مختلف ایران داشته، در حوزه ساخت انواع سلاح از قدمت بالایی برخوردار است و صنعت چاقوسازی در این خطه وامدار سلاح سازی مردمان در زمان‌های دور بوده است، این صنعت دومین صنعت ارز آور در حوزه صنایع‌دستی به شمار می‌رود.
چاقوسازی، از نمونه صنایع تاریخی است که به رغم واردات حجم قابل توجهی از نمونه‌های خارجی، به مدد تلاش استادکاران، حفظ شده است.
برند چاقوی زنجان در کشور زبانزد است و با توجه به کیفیتی که این صنعت دارد، طرفداران بسیاری در کشور دارد، اما شیوع ویروس کرونا موجب ضرر بسیاری شده است و به همین خاطر نه تنها فعالان عرصه چاقو بلکه همه صنعتگران و هنرمندان عرصه صنایع دستی، از بابت کرونا بسیار متضرر شدند.
به طوری که به دلیل محدودیت‌های کرونایی و تعطیلی‌های موجود، صنعتگران و هنرمندان این رشته در طی این یک سال و خرده گذشته اگر کار و فعالیت هم داشتند، متاسفانه نمی‌توانستند صنایع دستی تولیدی خود را چنان که باید و شاید بفروشند و بازار فروش آنها بسیار کساد بوده است.
از طرف دیگر گرانی مواد اولیه تولیدی نیز موجب شده تا صنعتگران این رشته با مشکل دیگری در این زمینه رو به رو شوند، چرا که با افزایش قیمت دلار قیمت مواد اولیه تولید نیز بالا می‌رفت، ضمن اینکه همه مواد اولیه مورد نیاز در داخل کشور قابل تولید است و وابسته به قیمت دلار نیست.
شیوع ویروس کرونا موجب ضرر بسیاری به این حرفه شده است که مسؤولان و هنرمندان چاقوسازی درباره مشکلات دوران کرونا توضیحاتی دادند.
فارس: چند رشته صنایع دستی در زنجان فعال است؟
الناز خدایی‌فرد، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان: ببینید در حال حاضر ۵۵ رشته صنایع‌دستی در استان وجود دارد که و جوانان در هر یک از رشته‌های مورد علاقه خود می‌توانند با کسب آموزش‌های لازم وارد فضای کسب و کار با کمترین سرمایه‌گذاری شوند.
از این تعداد صنایع دستی فعال و زنده زنجان چاقو، ملیله، فرش بید گینه، مسگری، چاروق دوزی، حکاکی روی مس، گیوه بافی از اصلی‌ترین صنایع دستی به شمار می‌روند.
بیشترین صادرات زنجان در حوزه صنایع دستی به کدام مقاصد است؟
تنوع تولید محصول در این عرصه، موجب ورود مسؤولان صنایع دستی برای ثبت نام زنجان به عنوان پایتخت صنایع دستی فلزی کشور و در نهایت جهان شده است.
از صنایع‌دستی زنجان چاقو و گیوه بیشتر به عراق، زیورآلات سنتی به کشورهای جنوب خلیج‌فارس، محصولات چرم به کشور ترکیه و ملیله نیز به برخی از کشورهای اروپایی صادر می‌شود که در این میان بیشترین صادرات به کشور عراق است.
با توجه به شیوع کرونا وضعیت هنرمندان صنایع دستی در زنجان چطور است؟
شیوع کرونا تاثیر منفی در درآمد صنعتگران داشته است اما تعداد هنرمندان صنایع دستی در زنجان طی سال‌ها اخیر ۲ برابر شده است. تا این حد که در تولید صنایع دستی فلزی و از نظر تعداد و کیفیت فروشگاههای این صنعت، جزو استان های تراز اول کشور به شمار می رود.
یعنی فروش آنلاین و فروش مجازی موثر بوده است؟
بله قطعا، در سال‌های اخیر مراکز و فروشگاههای صنایع دستی در زنجان بیش از ۴ برابر شده است و این استان با وجود قابلیت‌ها و ظرفیت‌های قابل توجهی که در حوزه تولید صنایع دستی دارد، فاقد بازارچه‌های دائمی محصولات این حوزه بود که با پیگیری‌های انجام شده سال گذشته ۲ باب از این نوع بازارچه‌ها در استان ایجاد و راه‌اندازی شد.
همچنین با رونق در تولید صنایع دستی در استان زنجان، شمار مراکز عرضه و فروشگاههای محصولات صنایع دستی از ۸۰ باب فروشگاه در سال ۹۲ به ۴۸۰ باب تا پایان سال گذشته رسید.
کریم شعبانی هنرمند زنجانی که متولد ۱۳۴۰ در زنجان، یکی از بنیانگذاران ساخت چاقوهای هنری در زنجان و دارنده نشان درجه یک هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (معادل مدرک دکتری) است، از 14 سالگی وارد این حرفه شده است نیز توضیحاتی درباره مشکلات این حرفه ارائه کرد.
فارس: خودتان را معرفی کنید و بفرمایید از چند سالگی به این حرفه مشغول هستید؟
کریم شعبانی هستم، و از پنج سالگی از طریق پدرم وارد این صنعت شدم و نزد اساتیدی چون علی حسین حاتمی و ایوب رستمی این حرفه را آموختم.
چاقوسازی یکی از صنایع‌دستی بومی استان زنجان است و به خاطر اینکه این حرفه در آن سال‌ها رونق بیشتری داشت، از سن ۱۴ سالگی به عنوان یک چاقو ساز حرفه‌ای وارد بازار کار شده است و ۵۵ سال است که چاقو می‌سازم.
در مورد صنعت چاقوسازی توضیح می‌فرمایید؟
چاقوسازی یکی از صنایع‌دستی بومی استان زنجان است که با استفاده از استیل، فولاد، استیل فولاد، آهن، برنج، شاخ گوزن، شاخ گاو، استخوان گاو و... در انواع مختلف بزرگ و کوچک ساخته و پرداخته می‌شوند.
ظرافت چاقوی زنجان به‌علت استفاده از مصالح مرغوب و همچنین شکیل بودن از نظر تناسب منطقی در ابعاد تیغه، دسته و غلاف آن است که همگی نشانه زبردستی و تبحر استادان چاقوساز زنجانی است.
نحوه فعالیت شما چطور است؟
با توجه به علاقه‌ای که من به این حرفه دارم، از ۸ صبح تا ۱۰ شب کار می‌کنم و خوشبختانه درآمد این کار هم خوب است. در طول این سالیان چاقوها در ابعاد و انواع مختلفی ساخته‌ام، که قیمت آنها متفاوت بوده و حتی قیمت برخی از آنها به ۱۰۰ میلیون ریال هم رسیده است.
در این مدت شاگرد هم داشتید؟
بله در این مدت فعالیت شاگردان بسیاری داشتم و بسیاری از آنها استادکار هم هستند، که تعداد آنها شاید به ۳۵ نفر هم برسد.
کسی از خانواده شما به این صنعت مشغول است؟
بله از افرادی که به آنها آموزش داده‌ام، ۴ نفر از آنها برادرانم هستند که همگی استادکار هستند و در حال حاضر در شهر زنجان فعالیت می‌کنند. برادرانم هم همچون بنده در بازار به صورت حرفه‌ای فعالیت دارند و خوشبختانه از اساتید این حوزه هستند.
در مورد ساخته‌های خود و قیمت آنها بفرمایید؟
انواع چاقوهای چند تیغه با دسته‌های مختلف (شاخ گوزن، استخوان، و صدف)، قلمتراش، چاقوهای شکاری، ست چندکاره مسافرتی است که اخیرا هم قفل‌های سنتی ساخته‌ام و با ترکیب آن با چاقو آثار بسیار زیبا و نفیسی را ارائه می‌کنم.
بله ببینید، قبلا هم عرض کردم، برخی از چاقوها نیازمند ظرافت بیشتری در ساخت است و قاعدتا قیمت آن گران خواهد بود و این یک موضوع تعریف شده در صنعت است.
به نظر شما الان در چاقوسازی برند هستید؟
ببینید من بیشتر از ۴۰ سال است که در این حرفه مشغول هستم و کارهای بسیاری ساخته‌ام، اما از لحاظ برندینگ به این شکل است که چاقوها را به نام زنجان روانه بازار می‌کنم.
چه نوع چاقوهایی بیشتر مشتری دارد؟
ببینید مشتری داشتن یا نداشتن چاقو بستگی به نوع آن دارد و تجربه من در این مدت نشان داده که هر چاقویی مشتری خاص خود را دارد.
در واقع اینطور بگویم که مشتریان بر اساس نیازشان چاقو را خریداری می‌کنند، یا برخی هم برای هدیه یا سوغاتی خرید دارند که قضیه آن متفاوت است.
و بیشتر مشتریان شما چه کسانی هستند؟
مشتری‌هایم بیشتر خانم‌ها و آقایان جوان هستند که برای تزئین، هدیه و استفاده از آن در آشپزخانه خرید می‌کنند.
در مورد مشکلاتتان هم می‌فرمایید؟
ببینید صنعت چاقوسازی هم مثل سایر هنرها و صنایع مشکلات خاص خودش را دارد و در حال حاضر یکی از مهمترین مشکلات ما بحث کروناست.
به طوری که به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی و تعطیلی‌های موجود صنعتگران و هنرمندان این رشته در طی این یک سال و خرده‌ای که گذشته اگر فعالیت هم داشته‌ند، متاسفانه نمی‌توانستند صنایع دستی تولیدی خود را چنان که باید و شاید بفروشند و بازار فروش آنها بسیار کساد بود.
استاد حیدر زنجانی یکی دیگر از پیشکسوتان صنعت چاقو سازی زنجان نیز درباره فعالیت خود در این صنعت گفت: ساخت چاقو برای من تاریخ طولانی دارد و شاید 65 سال است که در این حرفه مشغول هستم.
از چند سالگی چاقوسازی را آغاز کردید؟
از پنج سالگی وارد این کار شدم با اینکه چاقوسازی را در سن کم و در کودکی همراه با ادامه تحصیل آموخته‌ام، اما علاقه وافرم به این صنعت بر سختی‌هایش غلبه کرده است و با وجود تمام پستی و بلندی‌های این مسیر را تحمل کردم، به مدت ۶۴سال است که به صورت تمام وقت به چاقو سازی مشغولم.
چرا چاقوی زنجان معروف است؟
شهرت زنجان به دلیل ساخت انواع چاقو از جمله قمه و شمشیر است، این صنعت نسل به نسل انتقال یافته تا به ما رسیده است. در واقع با توجه به نیاز مردم در طی زندگی ساخت شمشیر به ساخت انواع چاقو تبدیل شده و تغییر شکل داده و اینک تقاضای بازار، چاقو است.
غیر از چاقو چه تولیداتی دارید؟
من به تمام شیوه‌ها و مهارت‌های چاقو سازی مسلط هستم، اما امروزه بیشتر تمرکز خودم را روی ساخت انواع قلم تراش گذاشتم، قلمتراش‌ها را می‌توان به یک تیغه، دو، سه و چهار تیغه دسته‌بندی کرد که دارای دسته و تیغه، ولی بدون ضامن هستند. تیغه قلم تراش‌هایی که من می‌سازم از جنس فولاد مخصوص و دسته آنها از شاخ گوزن و در برخی موارد صدف است.
آیا آثار شما دارای نشان ملی هستند؟
بله در سال ۹۸ برای قلمتراش سه تیغه‌ام نشان ملی دریافت کردم، دلیل موفقیت و شهرت من در این حرفه، ارائه کار باکیفیت است که مشتری‌ها را راضی نگه می‌دارد. قلمتراش باید تیزی لازم را برای کار خطاطان حرفه‌ای داشته باشد. حرارت دادن دقیق و آبکاری باید به گونه‌ای باشد که کیفیت کار را بالا ببرد.
شیوه ساخت قلمتراش هایتان به چه نحوی است؟
با توجه به سلیقه و سفارش متقاضیان، قلمتراش را در ابعاد و تیغه‌های متفاوت تهیه می‌کنم که برخی از آنها از جنبه کلکسیونی و نمایشی برخوردارند ولی اکثرا جنبه کاربردی و مصرفی دارند.
آیا در بخش آموزش هم فعالیت دارید؟
بله، چند نفر از تا استادکاران چاقوسازی که در حال حاضر در شهر زنجان فعالیت می‌کنند، مهارت‌های کاری خود را نزد من کسب کرده‌اند و اکنون در بازار زنجان فعالیت دارند.
انتهای پیام/73005/م
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
