به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، رشد تورم در سال‌های گذشته به دلیل افزایش کسری بودجه و خلق نقدینگی در سیستم بانکی مشکلات بسیاری را برای دولت و مردم ایجاد کرده است.
بسیاری از کارشناسان برای حل این دو معضل راهکارهای فراوانی ارائه کرده اند، ولی مشکل کشور در حال حاضر در هر دو دلیل بیان شده، عدم وجود مدیریت توانمند عنوان می شود.
سجاد پادام، کارشناس مسائل اقتصاد ایران در همین زمینه معتقد است: بانک‌ها را باید نظارت پذیر، مدیریت و کنترل کنند. مسئله اصلی ما مدیریت نظام بانکی در کشور است. بیشتر از اینکه در این حوزه مسئله سیاسی و اقتصادی داشته باشیم، مسئله مدیریتی داریم. اینها اگر مدیریت شوند، می توان امیدوار بود که موضوع تورم در کشور نیز حل شود. به عبارت دیگر، در صورتی که مدیریت نظام بانکی قاعده مند شوند، مشکلات زیادی حل می شود. در ادامه گفت و گوی فارس با سید سجاد پادام را می‌خوانید:
فارس: به عنوان اولین سوال بفرمایید علل تورم در کشور ما چیست و چرا ما در اکثر سال ها تورم 2 رقمی را تجربه می‌کنیم؟
پادام: تورم در ایران چند منشا دارد. به صورت آکادمیک و دانشگاهی نظریه های متعددی در حوزه تورم وجود دارد. ما می‌دانیم یک تورم از سمت عرضه و یک تورم نیز از سمت تقاضا به وجود می‌آید. در مورد تورم طرف تقاضا باید بگوییم تورم از ناحیه کسری بودجه، خلق پول و نقدینگی توسط بانک ها، درامدهای نفتی که در حال حاضر زیاد مطرح نیست و انتظارات تورمی از جمله علل شکل گیری این تورم است. در بین این موارد که گفته شد، مهم تر از همه کسری بودجه و خلق نقدینگی توسط بانک‌ها است. اگر به عنوان دولت بخواهیم اولویت بندی کنیم باز هم باید به این تورم کسری بودجه و خلق نقدینگی توجه ویژه داشته باشیم.
* دولت فعلی برای جبران کسری بدترین راهکار را اجرا کرد
فارس: چه نوع رابطه ای بین تورم و کسری بودجه وجود دارد و از چه ناحیه ای بر یکدیگر اثر می‌گذارند؟
پادام: در حوزه کسری بودجه باید گفت ما باید بتوانیم هزینه های جاری خود را با درآمدهای جاری پوشش دهیم. یکی از هزینه های جاری که ماهیانه با آن مواجه هستیم و دولت دوازدهم نیز هر روز این هزینه را افزایش می دهد، بحث حقوق و دستمزد است که حدود ۴۵ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان به صورت ماهیانه هزینه برای دولت دارد. در صورتی که درآمدهای جاری ما که همان مالیات است، ماهیانه حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که می‌توانیم وصول کنیم. یعنی ما هر ماه برای جبران هزینه‌های جاری چیزی حدود ۲۵ هزار میلیارد تومان کسری داریم. اینها همان کسری بودجه‌ای است که دولت برای جبران آن از بدترین راهکار ممکن استفاده می‌کند. همه دولت‌های گذشته کسری بودجه را از محل پایه پولی تامین مالی کرده‌اند. این دولت نیز در استفاده از این راهکار مانند گذشتگان رفتار کرده است. این موضوع غیر از این است که ببینیم دولت می‌خواهد برنامه جدیدی برای ایجاد منابع جدید مالی داشته باشد یا نفتی بفروشد. در این زمینه باید بر اساس اصول بودجه‌ریزی حرف بزنیم. چون وقتی حرف از اصول بودجه ریزی می‌زنیم هزینه های جاری را باید درآمدهای جاری پوشش دهند. اما اگر دولت بتواند اوراق و نفت به فروش برساند، به جای اینکه پول این اقدام خود را به سمت تسویه طرح ها یا به سمت اتمام پروژه های عمرانی ببرد، معمولا تلاش می‌کند اول حقوق و دستمزد که همان هزینه های جاری هستند را پوشش دهد. در صورتی که فروش اوراق، نفت و دارایی های دولت کفاف این کسری بودجه را ندهد که در اکثر مواقع نمی‌دهد، بعد از این راهکار به سمت چاپ پول و افزایش پایه پولی می رود. این افزایش پایه پولی هم منجر به رشد بی رویه نقدینگی می‌شود که در نتیجه این رشد نقدینگی، تورم نیز رشد خواهد کرد. ارتباط کسری بودجه و تورم را می توان به صورت بیان کرد. در حال حاضر ما کسری بودجه زیادی داریم و در نتیجه در آینده تورم بالایی هم خواهیم داشت، ولی دلیل اصلی تورم در وضعیت فعلی کسری بودجه نیست.
* علت اصلی تورم در کشور خلق پول توسط بانک هاست
فارس: شما یکی از مهمترین دلایل افزایش تورم در سال‌های گذشته در کشور را چاپ پول جهت جبران کسری بودجه دانستید. ولی گفتید دلیل اصلی نیست. این دلیل اصلی چیست؟
پادام: دلیل اصلی به نظرم خلق پول و نقدینگی است که بانک ها این را انجام می‌دهند. ما تقریبا الان یک نظام بانکی بی حساب و کتاب که نظارتی هم بر آن وجود ندارد، داریم. در خصوص شیوه خلق نقدینگی هم باید بگویم که مثلا من بانکدار هستم و شما می خواهید از من وام بگیرید و شما تضمین کافی هم برای وام ندارید. ولی رفیق من و شرکت زیر مجموعه من هستید و من 500 میلیارد وام به شما می‌‌دهم، ولی شما تضمین‌تان 100 میلیون است. این وام را شما بر نمی گردانید. این عدم برگشت وام توسط من یک نقدینگی را خلق می کند و اعتباری به حساب شما منتقل کردم که به ازای آن ایجاد اعتبار باید برگشتن اقساط باشد. یعنی باید اعتبار را به صورت پول برگردانید تا نقدینگی خنثی شود. ولی چون از روز اول می دانید بر نمی‌گردانید و هم من می‌دانم نمی توانید برگردانید این نقدینگی امحا نشده و آثارش در جامعه بروز پیدا می کند. می توان گفت این که بانک های ما چنین امکانی دارند و بی حساب و کتاب و بی نظارت، این خلق نقدینگی و پول و در نهایت تورم را افزایش می دهند، بخش زیادی از تورم را تشکیل می‌دهد. در این زمینه اگر بخواهم با اعداد و ارقام صحبت کنم، باید بگویم اگر تورم نقطه به نقطه در یکسال اخیر حدود 50 درصد بوده است، چیزی حدود ۴۰ درصد آن ناشی از این رشد و ایجاد نقدینگی توسط سیستم بانکی بوده است.
* بانک مرکزی نظارت بر بانک ها را تقویت کند
فارس: در زمینه خلق پول و نقدینگی در بانک ها، دولت آینده چه راهکارهایی پیش روی خود می‌بیند که می‌تواند با اجرایی کردن آنها، این مشکل را حل کند؟
پادام: این مسئله اصلی کشور ما در حوزه تورم است و این موضوع نیز یک نظارت هدفمند در زمینه خلق نقدینگی توسط بانک‌ها می‌خواهد. اگر جای آقای رییسی باشم و مشاور اقتصادی ایشان باشم باید این مساله را در اولویت برنامه‌های خود می‌گذارم. بانک‌ها را باید نظارت پذیر، مدیریت و کنترل کنند. مسئله اصلی ما مدیریت نظام بانکی در کشور است. بیشتر از اینکه در این حوزه مسئله سیاسی و اقتصادی داشته باشیم، مسئله مدیریتی داریم. اینها اگر مدیریت شوند، می توان امیدوار بود که موضوع تورم در کشور نیز حل شود. به عبارت دیگر، در صورتی که مدیریت قاعده‌مند شوند، مشکلات زیادی حل می‌شود.
* دولت برای فروش اوراق جذابیت ایجاد کند
فارس: برای این مشکلاتی که گفتید چه راهکارهایی وجود دارد؟ برای حل این مشکل آیا می توان یک مدل راهکار کوتاه مدت و یک راهکار میان مدت بیان کرد؟
پادام: اگر بخواهیم راهکار کوتاه مدت ارائه کنیم، باید دو دسته باشد. یک دسته در خصوص کسری بودجه و دسته دوم در خصوص خلق نقدینگی توسط بانک ها. درباره کسری بودجه اگر بخواهیم راهکار کوتاه مدت بدهیم، باید فروش اوراق بدهی را باید جذاب تر کنیم و نرخ بهره را اگر امکان دارد بیشتر کنیم. با این راهکار، مشکلات را مقداری به آینده می فرستیم. در صورتی که از طریق فروش اوراق بتوانیم بخشی از مشکلات را به آینده منتقل کنیم، می توانیم برای انجام اصلاحات ساختاری و راهکارهای میان مدت و کوتاه مدت نیز اقدامات لازم را انجام دهیم. دولت آقای روحانی تلاش کرد، مشکلات را به آینده پاس دهد، ولی تلاش برای اصلاحات ساختاری نکرد. اگر در چهار سال گذشته می توانستیم همزمانی که مشکلات را به آینده پاس می‌دهیم اصلاحات ساختاری را رقم بزنیم، امروز اصلاحات انجام شده بود و کشور اوضاع بهتری داشت.
* دولت آینده اصلاحات ساختاری در زمینه اقتصاد انجام دهد
فارس: یعنی شما اعتقاد دارید باید مشکلات را به عقب بیاندازیم و خود را برای انجام اصلاحات اساسی در اقتصاد آماده کنیم؟ این اصلاح ساختاری چه پیش فرض هایی دارد؟
پادام: اگر آقای رییسی می‌خواهد مشکلات را به سمت آینده پاس دهد که این راهکار می تواند در کوتاه مدت با فروش اوراق رخ دهد، باید برای انجام اصلاحات ساختاری نیز برنامه داشته باشد. اصلاحات ساختاری پیش فرض هایی دارد. یکی از مواردی که باید حتما مورد توجه قرار گیرد این است که دولت باید فرض کند، ابتدا کشور را بدون فروش نفت باید اداره کند. اگر دولت آینده این مسئله را پیش قرارداد کشورداری و دولت داری قرار داد خود را ملزم می‌کند به انجام اصلاحات ساختاری. زمانی که بحث اصلاحات ساختاری می‌شود منظور اقدامات تقریبا میان مدتی است، اما در مورد اینکه ما بانک‌ها را و نقدینگی که بانک‌ها ایجاد می کنند را چطور مدیریت کنیم، به مسائل کوتاه مدت بر می گردد که جزیی از اصلاحات ساختاری قلمداد می‌شود. در زمینه راهکارهای میان مدت در خصوص خلق پول بانک ها باید اصلاح ساختار نظام بانکی را در کشور فعال کنیم.
* مدیریت بانک مرکزی باید اقتدار داشته باشد
فارس: مسئله مدیریت که شما گفتید، در زمینه بانک ها چگونه می تواند به ما در حل مسئله کمک کند؟
پادام: البته مدیریت مقتدر بانک مرکزی و مدیریتی که درک درستی نسبت به مسائل داشته باشد، می‌تواند کارساز باشد. دولت آینده در صورتی که انتخاب خوبی در بانک مرکزی داشته باشد، می‌توان امیدوار به مدیریت سیستم بانکی باشیم. افرادی داریم که سیستم‌های پولی جهانی را می‌شناسند و می‌دانند اقدامات لازم چیست و صورت حساب‌ها را می‌توانند تفکیک کنند و سرشان توسط بانک‌ها کلاه نرود. افرادی داریم که در بانک مرکزی بتوانند مفید باشد. به نظرم فرد مقتدر و کاربلد اگر در بانک مرکزی منصوب شود، اولین اقدام است. مسئله بعد این است که کسی که در بانک مرکزی منصوب می‌شود از اقتدار از سمت رییس جمهور برخوردار باشد که بتواند بانک‌ها را مدیریت و کنترل کند. الان مسئولین بانک سرمایه چرا همه بازداشت شده اند. مسئولان بانک سرمایه مدلشان همین بود. آقای ایکس رفته بود ۸۰۰ میلیارد وام گرفته بود و تضمین ضعیف داده بود و پول‌ها را خارج از کشور تبدیل به دارایی کرد و الان در کشور هیچ دارایی ندارد و مسئولین بانک سرمایه و او هم الان زندانند. بعد از آن بانک سرمایه تا مدتی از نظر پرداخت تسهیلات ممنوع شده بود. تسهیلاتی نمی‌داد. هم مدیرانش متخلف شناخته شده بودند و هم یک سری بدهکار بانکی از آن شناسایی شده بود. رییس مقتدر بانک مرکزی می‌تواند یک سری محدودیت اعمال کند. در صورتی که این خلق نقدینگی توسط بانک مرکزی کنترل شود می توان امیدوار بود که تورم نیز از این محل مدیریت شود.
* دولت از نقدینگی 3600 هزار میلیارد تومانی استفاده نکرد
فارس: نقدینگی ایجاد شده در کشور و در ماه های آینده نیز با دست و دل بازی های سازمان برنامه بیشتر هم خواهد شد. برای آن باید چه کرد؟
پادام: مسئله بعد این است که اگر نقدینگی قرار است افزایش پیدا کند، باید خیری به جامعه برساند. اگر می‌خواهید نقدینگی را ایجاد کنید، باید حتما به ازای آن کاری برای جامعه نیز انجام شود. رشد نقدینگی در حال حاضر حدود ۴۰ درصد بوده است. یعنی از حدود 2500 هزار میلیارد تومان پارسال به 3600 هزار میلیارد تومان رسیده است. ما به ازای این افزایش نقدینگی برای جامعه چه بوده است؟ هیچ دستاوردی نداشته و در سایه عدم مدیریت، فقط تورم عایدی مردم بوده است. همین هیچ را می‌شد مدیریت کرد و اگر دولت مدیریت می‌کرد که تبدیل به مسکن شود، بسیاری از مشکلات را می توانست حل کند. مثلا همین نقدینگی برای پیمانکاران حوزه مسکن می‌رفت و به آنها تسهیلات داده می‌شد الان هم تورم داشتیم، هم مسکن داشتیم. نه مانند الان که تورم را داریم، ولی مسکنی وجود ندارد. راهکارهای کوتاه مدتی مدیریتی هستند. هم در بودجه و هم در نظام بانکی تحولات مدیریتی لازم داریم. راهکارهی میان مدتی هم به اصلاحات ساختاری بر می‌گردد. در حوزه بودجه و نظام مالیاتی و بانک و کسب و کار باید همه این اصلاحات ساختاری رقم بخورد که در این شش ماه و یک سالی که از اوراق می‌خواهیم تنفس بگیریم و با آن کشور را اداره کنیم، کشور را به بهترین شکل مدیریت کنیم. ما هنوز فروش نفت داریم. این طور نیست که فروش نفتمان صفر باشد. درآمد مالیاتی هم که 50 درصد هزینه های جاری ما را تامین می‌کنند. با همه این اوضاعی که در کشور داریم می توانیم هم اقدامات کوتاه مدت داشته باشیم و هم باید خود را برای اصلاحات ساختاری آماده کنیم. ولی اگر قرار باشد، این یک سال بشود دو سال، کشور با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. زیرا باید مطالبات را پس بدهیم. هم مطالباتی که دولت دوازدهم ایجاد کرده و هم مطالباتی که دولت آینده ایجاد خواهد کرد. در کنار اصل بدهی باید سود آن را نیز برگردانیم. به همین دلی در آن موقع هزینه‌های چند برابر می شود. به عنوان همسان سازی‌هایی که دولت فعلی در روزهای آخر خود در حال اجراست کشور را با یک بهمن از هزینه‌ها مواجه خواهد کرد. به نظرم دولت آینده یک سال وقت دارد تا در این یک سال هم راهکارهای کوتاه مدت را اجرایی کند و هم اصلاحات ساختاری را انجام دهد. به نظر من دیگر مردم توان و تحمل تورم بیشتر از این را ندارند.
انتهای پیام/ب
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
