مهمترین مطالبات از رئیس‌جمهور آینده در حوزه «نانوفناوری»/ سرکار: سند گسترش کاربرد فناوری نانو نیازمند توجه قوه مجریه است

گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس - شهین مردانی: شکوفایی ایران در حوزه‌های فناوری، حاصل اعتماد به جوانان با استعداد است و حالا ایران به جز محصولات مرسوم، فناوری‌هایی دارد که نه تنها تحریم بوده و بومی‌سازی شده‌اند، بلکه کشورهای مختلف متقاضی آنها هستند و بواسطه جوانان عرصه مرسوم صادرات ایران درحال تغییر  و قرار است محصولات مبتنی بر فناوری و دانش‌بنیان سبد جدید کشور برای عرصه در جایگاه بین‌المللی باشد؛ تقویت راه جدید و ادامه آن در مسیر شکوهمندی ایران نیاز به پیش‌زمینه‌هایی دارد که درباره آن با سعید سرکار، دبیر ستاد ویژه توسعه فناوری نانو  به گفت‌و‌گو نشستیم.

در این گفت وگو می خوانید:

* وظیفه نهادهای ذیربط برای هموار کردن مسیر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی

* اقتصاد مقاومتی و مرجعیت علمی مطالبات رهبری که بارها به آن تأکید کردند

* ستون اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش بنیان است 

* اقتصاد مقاومتی برمبنای توسعه فناوری و دانش بنیانی باید شکل بگیرد

* ضرورت سیاست و برنامه ریزی برای تقویت بنیه کشور در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان

* دولت آینده جوانان را به عنوان ثروت کشور به رسمیت بشناسد

* منشأ بی‌توجهی به توان داخلی عدم در دو عامل خودباوری و عدم خداباوری مسوولان خلاصه می‌شود

*  محصولات مبتنی بر فناوری یا دانش بنیان رویکرد جدید برای صادرات محصولات باشند

* مسئله علم و فناوری عرصه سیاسی نیست

* رئیس‌جمهور حمایت کند و برای پیشرفت بودجه مناسب در نظر بگیرند

* مهمترین عامل بازدارنده یا مانع، باور برخی از مسوولان است

* مشکل اصلی در بحث اقتصاد بخش‌های خصولتی هستند

 

فارس: نهادهای مختلف برای پیشرفت در عرصه نانو چه همکاری باید ترتیب دهند؟

سعید سرکار: مقام معظم رهبری همیشه اهداف را مشخص می‌کنند و به عبارتی قله را نشان می‌دهند، یعنی باید به این قله برسیم این که چگونه برسیم، در چه زمانی برسیم با چه توشه‌ای برسیم و چه برنامه‌هایی باید داشته باشیم وظیفه نهادهای ذیربط است که در این مسیر سیاست‌گذاری، برنامه ریزی، حمایت و موانع را برطرف کنند تا به آن قله برسیم.

دو مسئله مهمی که مقام معظم رهبری تاکید کردند و سالیان سال است که به عنوان مطالبات ایشان همچنان بوده یکی بحث اقتصاد مقاومتی و دومی بحث مرجعیت علمی است؛ برخی مواقع برای این اهدافی که مقام معظم رهبری تبیین و مشخص می‌کنند از سوی نهادهای ذیربط یا مسئولین واکنشی دیده نمی‌شود و به همین دلیل خود مقام معظم رهبری دوباره وارد عرصه می‌شوند، همان مطالبات را تکرار می‌کنند و حتی یک راهکار و آدرس‌هایی هم مطرح می‌کنند در آن حد که قله را نشان می‌دهند. باید همه حرکت کنیم، برنامه ریزی کنیم و مسیر را مشخص کنیم.

 

* ستون اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است 

 در سخنرانی‌هایی که مقام معظم رهبری داشته‌اند مطرح می‌کنند که ستون اقتصاد مقاومتی اقتصاد دانش بنیان است و اقتصاد مقاومتی برمبنای توسعه فناوری و دانش بنیانی باید شکل بگیرد؛ ایشان یک راه و علامت نشان می‌دهد و ما مجدد شاهد هیچ واکنشی نیستیم؛ این روند چند بار تکرار می‌شود و حتی نام سال جهش تولید انتخاب می‌شود، اما در نهایت هیچ واکنشی از سوی مسئولان دیده نمی‌شود. بعدا مقام معظم رهبری می‌فرمایند تولید، حمایت و مانع زدایی یعنی دوباره در آدرس یک مقدار ریزتر وارد می‌شوند یعنی اگر بخواهید تولید اتفاق بیفتد، باید حمایت باشد، باید رفع موانع بشود، موانعی که جلوی مسیر تولیدکننده‌ها است را باید برداریم.

 

فارس: تقویت بنیه کشور در زمین دانش بنیان با چه دستورالعملی اجرا می‌شود؟

سرکار: اگر می‌خواهیم کشورمان در مسیر اقتصاد دانش بنیان دارای بنیه خوبی شود باید سیاست و برنامه ریزی و حمایت و مانع زدایی بکنیم این مسائل ملزوماتش است؛ در بحث اقتصاد مقاومتی یک فرآیندی را باید برویم تا اقتصادمان مقاوم شود یعنی آن چرا که وابسته هستیم به عبارتی روی پای خودمان باشیم؛ گام بعد اقتصاد تهاجمی است یعنی ما در اثر اقتصاد مقاومتی به یک مصونیت رسیده و دیگر کسی نمی‌تواند به ما صدمه بزند، یعنی وابستگی که به کشورهای دیگر داشتیم و خودش منشا آسیب پذیری ما بود تمام شده و حالا کشورهای دیگر به ما وابسته هستند؛ آسیب پذیری در محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته است، داروهای پیشرفته، تجهیزات پزشکی پیشرفته،ماشین آلات صنعتی پیشرفته و غیره نقاط آسیب پذیری ماست که همه این‌ها دانش بنیان است.

 

سوال: راه‌حل موثر برای احقاق اقتصاد مقاومتی چیست؟

سرکار: اگر بخواهیم تحریم‌ها را بی اثر کنیم و اقتصاد مقاومتی را محقق کنیم نیاز داریم در عرصه دانش بنیان و توسعه فناوری سرمایه گذاری کنیم؛ اگر بخواهیم وارد عرصه اقتصاد تهاجمی شویم یعنی کشورهای دیگر به ما وابسته شوند محصولات وابسته به فناوری پیشرفته یا محصولات دانش بنیان است که تعداد کمی از کشورها می‌توانند تامین کنند و اینجا عرصه و منطقه قوت ماست. چون آن سرمایه اصلی را الان داریم؛ سرمایه اصلی در عرصه توسعه فناوری و تکنولوژی و محصول دانش بنیان و به تبع آن اقتصاد دانش بنیان نیروی انسانی متخصص و متبحر است که این ثروت عظیمی است که در کشورمان داریم.

* جمعیت جوان ثروت ایران/  دولت آینده جوانان را به رسمیت بشناسد 

 جمعیت جوان با استعداد و متخصص  ثروت عظیم ماست؛ این سرمایه الان رهاست برای اینکه این سرمایه توسط دولتمردان به رسمیت شناخته نشده و این نقطه ضعف است. یکی از مطالبات مان این است دولت آینده این سرمایه عظیم را به عنوان سرمایه اصلی و مهمترین سرمایه به رسمیت بشناسد؛ این یک ذخیره است می‌گوییم. این ذخایر بسیار فراتر از ذخایر معدنی یا نفت و گاز ارزش دارد؛ مهم این است که در این زمینه سرمایه گذاری شود  و آن را به بهره برداری برسانیم. همیشه این طور بوده که ما چند کیلومتر زمین را حفر می‌کنیم که ثروت استخراج کنیم و بعدا آنها را  با حقارت در بازار دنیا می‌فروشیم! چه ایرادی دارد یک صدم سرمایه گذاری در آن عرصه را روی مغزهای جوانان انجام دهیم و با افتخار وارد عرصه بازار جهانی شویم.

* وضعیت کنونی نتیجه عدم خودباوری و عدم خداباوری مسوولان است

تا به حال آنچه بوده کفران نعمت بوده، روی این ذخیره عظیم سرمایه گذاری و توجه نکردیم و دو عامل بزرگ منشا این بی توجهی بوده عدم خودباوری و عدم خداباوری؛ نه آقایان خود باور بودند نه خدا باور بودند که اگر این دو مولفه را داشتند این سرمایه عظیمی که در اختیارمان هست را به رسمیت می‌شناختند. این سرمایه برای دهه‌های متوالی باقی نمی‌ماند و من امیدوارم جمعیت ایران رو به افزایش برود؛  تولد زیاد شود و ما جمعیت کشورمان جمعیت جوانی بماند ولی آمارهای الان نشان می‌دهد جمعیت ایران به سمت پیری می‌رود دو سه دهه دیگر جامعه ما جامعه پیر خواهد بود؛ همان مشکلی که اروپا و ژاپن و سایر کشورها دارند ما نیز خواهیم داشت اگر امروز سرمایه گذاری کنیم و بنیه اقتصادی‌مان را یک اقتصاد دانش بنیان کنیم در آینده می‌توانیم ادامه حیات بدهیم ولی فکر نکنیم با محصولات مرسوم می‌توانیم زندگی کنیم.

 

 

* لزوم تغییر رویکرد در صادرات/ محصولات مبتنی بر فناوری یا دانش بنیان انتخاب‌های جدید برای صادرات

در حال حاضر صادرات ما گاز ، محصولات کشاورزی، پودر لباسشویی، ماکارانی، فرش و محصولات سنتی است؛ این محصولات که اکصرا به کشورهای همسایه صادر می‌شود طولانی‌مدت نخاوده بود و در چند سال آینده این محصولات در کشورهای متقاضی تولید می‌شود و صادرات ما در این عرصه به بن بست می‌رسد باید از حالا برنامه ریزی کنیم و شرایط صادرات‌مان را عوض کنیم و از محصولات مرسوم و سنتی به سمت محصولات مبتنی بر فناوری یا دانش بنیان با ارزش افزوده بالا برویم. کشورهای دیگر در این عرصه به راحتی نمی‌توانند ورود کنند؛ ما در کشورمان اثبات کردیم توانمندی داریم بو ا حداقل سرمایه گذاری دستاوردهای فوق العاده بزرگی داشتیم و این بزرگترین کفران نعمتی است که می‌شود. جامعه و تاریخ نخواهد بخشید آنهایی که امروز استعدادهای مملکت را زنده به گور می‌کنند.

* عملکرد مثبت و موفق معاونت علمی و فناوری در ۸ سال گذشته

 جوانان با استعداد  به عنوان ثروت کشور باید به رسمیت شناخته شوند و برای بهره‌برداری از دانش آنها باید سرمایه‌گذاری شود. این یک مطالبه کلی هست و ما باید خودمان را باور کنیم؛ ضمن اینکه ما الگوی موفقی بودیم. معاونت علمی و فناوری ۸ سال کارنامه موفقی توانسته ارائه کند با تمام محدودیت و کمبود بودجه‌ای که بوده کارنامه درخشانی دارد و اثبات کرده اگر اراده و سرمایه گذاری کنیم می‌توانیم کار کنیم؛ اگر حمایت و سرمایه گذاری بود ده‌ها برابر در 8 سال گذشته خروجی داشتیم. با این حال با بضاعت کم خروجی موفق داشتیم و اعتقاد دارم دولت بعد باید همین مسیر را ادامه بدهد و این الگو برنامه‌ها باید استمرار پیدا کند.

* مسئله علم و فناوری عرصه سیاسی نیست 

مسئله علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان یک مسئله برای هر مسلمانی است؛ برای هر کسی که ایران را دوست دارد و عشقشش این است کشور پیشرفت کند؛ دسته و جناح نمی‌شناسد بنابراین این عرصه هم عرصه سیاسی نیست. باید این سرمایه به رسمیت شناخته شود و با حمایت بیشتر حرکت مستمری شکل بگیرد. سیاست‌ها و برنامه‌ها دست متولیان است باید موانع را بردارند، حمایت‌های مادی و معنوی را اعمال کنند یک کارنامه درخشان از دولت خودشان ارائه دهند و  این موانع کلی است. اگر دولتی باشد در این زمینه‌ها توجه و سرمایه گذاری کند برنامه جامع آماده هست و می‌توان آن را ارائه داد بنابراین برنامه جامع هست انچه که مورد نیاز است حمایت و پشتیبانی دولت است. 

 

* مرجعیت علمی مطالبه مهمی که رهبری به آن تأکید دارند

مقام معظم رهبری چند سال است در مورد مرجعیت علمی صحبت کردند، اما نهادهای متولی هیچ سیاست و برنامه‌ای در راستای مرجعیت علمی ندارند و تا به حال چیزی در این زمینه ارائه نکرده‌اند؛تنها معاونت علمی یک برنامه‌ای برای سرآمدان علمی اجرا می‌کند آن هم در حد بضاعت خودش است، ولی بقیه نهادها در این راستا نه برنامه‌ای ندارند، نه سرمایه گذاری، نه بودجه نه سیاست گذاری و به طور کلی این مبحث رهاست و گله مندی من در این زمینه هاست که متاسفانه مغفول مانده است.

* رئیس‌جمهور حمایت کند و برای پیشرفت بودجه مناسب در نظر بگیرند

 در بحث نانو تکنولوژی انتظار نداریم که رئیس جمهور برنامه‌های کلی دهد ولی اگر بودجه مناسب را بدهند و حمایت لازم را کنند برنامه ریزی و سیاست گذاری در سطح خود معاونت علمی یا ستاد نانو می‌آید؛ از ما باید درباره  سیاست‌‌ها و برنامه‌هایمان بپرسند وما توضیح دهیم که ما این هدف را گذاشتیم تا ظرف ۴ سال آینده به آن برسیم اگر شما ملزوماتش را فراهم بکنید ما تعهد به دستیابی آن را می‌کنیم. به عنوان مثال ما یک هدفی گذاشته بودیم که بواسطه آن در سال ۱۴۰۴ به یک میلیارد دلار صادرات محصولات نانو برسیم. 

* ایران رتبه چهارم جهان در حوزه نانو تکنولوژی/ با حمایت دولت ظرفیت رسیدن به رتبه ۳ را داریم

 ما در رتبه علمی‌مان  چهارم دنیا هستیم؛ به جرات می‌توانم بگویم که ظرفیت این را که به رتبه سوم دنیا برسیم را داریم فقط باید حمایت باشد؛ ما در بحث تحول در صنایع‌مان با استفاده از نانو تکنولوژی می‌توانیم یک تحول بزرگی ایجاد کنیم؛ در رابطه با افزایش حجم تولید و همین طور ارتقای کیفیت محصولات نیز همین ظرفیت وجود دارد، اما وقتی منابع لازم را نداریم نمی‌توانیم تعامل را انجام بدهیم از فناوران حمایت کنیم و چالش‌های صنعت را سرمایه گذاری و برنامه ریزی کنیم و آنها را با تکنولوژی نانو برطرف کنیم. بنابراین ما می‌توانیم بگوییم این برنامه ۴ ساله ماست ولی ضمانت اجراییش برمی‌گردد به آن نیازهایی که ما داریم تا بتوانیم این برنامه را پیاده بکنیم.

 

* شکوفایی در صنعت و اقتصاد به شرط حمایت 

در صورت حمایت لازم ظرف ۴ سال  اول دولت آینده می‌توان در حدود ۵۰۰ الی ۶۰۰ چالش صنعت را به کمک نانو تکنولوژی حل کرد و کیفیت محصولات و بهره وری را ارتقا داد. از طرفی دیگر ظرف ۴ سال آینده می‌توان تعداد محصولات مبتنی بر نانو را که در حال حاضر حدود ۸۰۰ محصول است به ۲ هزار محصول رساند.

سرکار تأکید می‌کند که این اعداد و ارقام را حساب شده می‌گوید ولی به شرطی که حمایت لازم اعمال شود و منابع لازم در اختیار این ستاد مهم قرار بگیرد. از طرفی دیگر می‌توان صادرات را  به یک میلیارد دلار رساند؛ هر چند شوک وارد شده  و دو سه سال طلایی از دست رفته ولی باز می‌توان به آن ارقام نزدیک شد. حجم اقتصاد نانو تکنولوژی سال ۹۸، حدود ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده و در ۴ سال آینده می‌توان آن را به ۲۰۰ هزار میلیارد رساند ولی مستلزم حمایت‌های لازم است و اگر  به این قابلیت بی‌توجه باشیم این بزرگترین کفران نعمت است، این همه جوانان مستعد داشته باشیم رهایشان کنیم و از توانایی آنها استفاده نکنیم. کشورهای دیگر واقعا آرزوی این ظرفیت را در کشورشان دارند ما ذخیره و سرمایه اصلی را داریم ولی بی توجهیم؛ این مسائل هست که باید به آنها  توجه کنیم.

 

 

 

سوال: گلوه‌گاه‌های بر سر راه توسعه و تولید محصولات فناوری که باید برطرف شوند شامل چه مواردی است؟

*سرکار: یکی از گلوگاه‌هایی که داریم این است که برای محصولات جدید نیاز به بازارسازی هست؛ مثلا  گاهی محصول جدیدی وارد بازار می‌شود که کسی با آن آشنا نیست؛ اگر یکی در ایران تلویزیون تولید کند مردم می‌دانند این محصول چیست و چه کاربردی دارد و فقط دنبال بررسی کیفیت آن هستند، ولی یک جاهایی هست محصولات با کیفیت بالا یا محصولات جدید  وارد بازار می‌شود که ما با تدوین استانداردهای الزامی باید کشش بازار ایجاد کنیم. ما توقع داریم یک سری چیزها در  استانداردهای ملی ما ارتقا پیدا کند؛ ما بواسطه فناوری در حال حاضر مشغول تولید محصولات با کیفیت فوق العاده بالا هستیم ولی استانداردها برای ۲۰ سال پیش است؛ ما باید استانداردها را متناسب با فناوری و کیفیت محصولاتمان ارتقا بدهیم این خودش یک گلوگاه است. گلوگاه دیگر صدور مجوزهاست روی این سیستم وقتی می‌روی یک سری مجوزها فرایند بروکراسی دارد.

 

* ۷۰ درصد موانع، موانع ذهنی است؛ موانع باوری است

یک بحث دیگری هم هست: مهمترین عامل بازدارنده یا مانع، باور برخی از مسوولان است؛ من می‌گویم ۷۰ درصد موانع موانع ذهنی است؛ موانع باوری است. یعنی بهترین محصول را در ایران تولید کردی سرکار باز مسئول، وزیر، مدیرکل و مسئول شرکت دولتی دنبال این است که آن را از خارج بیاورد فکر می‌کند چون محصول ایرانی است کیفیت ندارد؛ این مانع در ذهنش است یک بخشیش این است که فساد وجود دارد اما من می‌گویم شاید ۲۰ ۳۰ درصد مربوط به فساد می‌شود و به دلیل سودجویی و روابط ناسالم مثلا یک راه‌هایی پیدا می‌کنند، یک بهانه‌هایی ایجاد می‌کنند که محصولی که داخل تولید می‌شود را از خارج وارد کنند، ولی ۷۰ درصدش موانع ذهنی است؛ عدم باورهاست، این‌ها باید برطرف شود.

 

* مشکل اصلی ما بخش خصولتی است

 ما با بخش خصوصی هیچ مشکلی نداریم مشکل اصلی ما بخش خصولتی است نه دولتی؛ برای مدیران بخش‌های خصولتی این مسئله که سود به جیب تولیدکننده داخل برود و  محصول ایرانی باشد هیچ اهمیتی ندارد. مشکل اصلی ما در بحث اقتصاد بخش‌های خصولتی هستند که نه  دنبال منافع شخصی‌شان هستندو نه از قوانین و مقررات و دستورالعمل‌ها و بخش نامه‌های دولتی تبعیت می‌کنند چون می‌گویند خصوصی هستم، هر وقت منافعشان ایجاب کنند خصوصی هستند و آن جایی که می‌خواهند از مزایای دولتی استفاده کنند دولتی می‌شوند؛ دو تا نقاب دارند تا بتوانند از بخش نامه‌ها و آیین نامه‌ها دستورالعمل‌ها و قوانین فرار کنند و بسته به موقعیتی که برای حفظ منافعشان لازم است تغییر شکل می‌دهند.

 

*  سند گسترش کاربرد فناوری نانو نیازمند توجه قوه مجریه است 
ما یک سندی در رابطه با نانو در دولت مصوب کردیم تحت‌عنوان «سند گسترش کاربرد فناوری نانو در افق ۱۴۰۴»؛  که قرار بوده هر ساله هم یک سری کارها را تقویت کنند و برای اجرایش بودجه بدهند نه بودجه را دادند نه دستگاه‌هایی که قرار بود پاسخگو باشند و از برنامه‌های ستاد نانو تبعیت کنند کاری کردند؛ این سند  همین طور مانده؛ سندی که کسی  به آن توجه نمی‌کند چه ارزشی دارد؟ هیچی. ما حتی پیگیری هم کردیم و با این وجود اتفاق خاصی نیفتاد. رئیس جمهور دولت بعدی می‌تواند این‌ها را جزو مطالباتش بگذارد و انجام بدهد.

انتهای پیام/