به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان، زمانی‌که در کوچه پس‌کوچه‌های اطراف میدان نقش جهان قدم می‌زنی حس آرامش تا عمق جانت نفوذ می‌یابد، گویی خانه‌های قدیمی با تو حرف می‌زنند و قصه‌های سال‌های پیشین را برایت تعریف می‌کنند.
در تک تک قطعات پنجره‌های رنگی، حسی گرم به چشمانت تسلی می‌دهد و اگر شب نمی‌شد، تو می‌توانستی تا سال‌ها به نظاره‌اش بنشینی، اما آیا این زیبایی بافت تاریخی در همه جای اصفهان یافت می‌شود؟
ضرورت حفظ بافت تاریخی به حدی است که یزد، با حفظ آن به ثبت جهانی رسیده است؛ اگر امروز بافت تاریخی اصفهان نیز حفظ می‌شد، یحتمل اصفهان زیباتری را به جهان عرضه می‌کردیم.
فریدون الهیاری، مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان امروز درخصوص ضرورت حفظ بافت تاریخی اطراف مسجد جامع اصفهان برای ثبت جهانی آن، اظهار کرد: محور فرهنگی-تاریخی اصفهان، در دستور کار ثبت میراث جهانی داریم؛ امکان احیا وجود دارد ولی نیازمند یک عزم جدی و هماهنگی و همیاری عمومی است؛ فرهنگ‌سازی نیز نیاز است که مالکان این خانه‌ها، به احیا و مرمت آن‌ها ورود پیدا کنند.
احیا خانه‌های تاریخی نیازمند مشارکت مردم است
مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان افزود: کارهایی نیز در این زمینه انجام شده؛ ولی عمده فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم، نظارتی و کنترلی و تعریف حرائم و ضوابط است؛ ولی مداخلاتی که در گذشته در سطح بافت انجام شده، زیاد بوده و بخشی از بافت متروکه شده و برای احیا نیازمند برنامه‌ریزی اساسی در قالب طرح‌های بازآفرینی شهری و ایجاد زمینه‌ای برای مشارکت مردم در احیای خانه‌های تاریخی است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در شهر کاشان حرکتی عمومی خوبی اتفاق افتاده که باعث شده بافت تاریخی، احیا شود، در اصفهان کار، دیرهنگام شروع شده ولی طی سال‌های اخیر شاهد هتل‌ها، اقامتگا‌ها و خانه‌های تاریخی زیادی هستیم و در بحث بافت، اقدامات گسترده‌ای توسط میراث، شهرداری و دیگر دستگاه‌ها انجام شده ولی کافی نیست.
الهیاری درخصوص این‌که چه عاملی می‌تواند در حفظ بافت تاریخی یک محله موثر باشد، تصریح کرد: تغییر نگرش به توسعه میان مدیران و دست اندر کاران، فرهنگ‌سازی عمومی در جامعه و ارائه الگوهای مناسبی از احیای موفق بناهای تاریخی از عوامل مهم است.
امکان زیست در بافت تاریخی باید فراهم شود
مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان ادامه داد: برخی خانه‌های تاریخی احیاشده، شور و وجدی را ایجاد کردند که ما شاهد جذب سرمای‌گذاری‌های بسیاری در بافت تاریخی در جهت احیا هستیم و نگاه سرمایه‌گذاران بیشتر به توسعه زیرساخت‌های گردشگری یا کاربری‌هایی با جنبه‌های عمومی در خانه‌های تاریخی است که این امکان در بافت، کم‌تر به چشم می‌خورد و ما باید امکان زیست را در بافت تاریخی ایجاد کنیم.
وی با اشاره به این‌که شکاف‌های ایجادشده در اطراف بافت تاریخی مسجد جامع مربوط به گذشته است، گفت: باید دید برای احیای قسمت‌های باقی‌مانده چه برنامه‌ای وجود خواهد داشت؟ میراث فرهنگی به عنوان دستگاه متولی، باید حریم‌ها و ضوابط را تعیین کند و مطالعات روزانه داشته باشد ولی در بافت، باید نوع نگاه نسبت به بافت عوض شود.
الهیاری افزود: باید نوع نگاه مدیریتی نسبت به بافت، تغییر کند و امکان زیست در بافت، فراهم شود، یعنی شهروندان در بافت باید احساس کنند از همه امکانات زندگی مناسب برخوردارند و حتی نسبت به سایر مناطق شهر، دارای مزایایی هستند که الان در اصفهان اغلب این‌طور نیست و باعث می‌شود که افرادی که توانایی دارند بافت را ترک کنند و بافت به محلی متروک تبدیل شود.
خانه‌های تاریخی خالی برای مردم محله خطرآفرینی می‌کنند
مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به این‌که با افرادی که خانه‌های تاریخی را خراب می‌کنند، یگان حفاظت میراث برخورد می‌کند، خاطر نشان کرد: مکان‌هایی که متروک می‌شوند گاهی، مزاحمت‌هایی برای مردم ایجاد می‌کنند ولی اگر واجد ارزش فرهنگی تاریخی باشند، راه‌کارش تخریب نیست بلکه باید با راه‌های منطقی و مناسب برخورد کرد.
وی در ادامه توضیح داد: شهرداری یا هر ارگان دیگری که بخواهد در بافت تاریخی مداخله کند، از نظر قانونی باید از میراث فرهنگی استعلام کند و اگر مخاطراتی برای ساکنین محله داشته باشد، در درجه اول به مالکین و در صورت عدم جواب مالکین، شهرداری باید در جهت رفع خطر، اقدام کند.
مردم می‌توانند خانه‌های قدیمی خود را بخرند یا بفروشند
الهیاری درمورد نحوه خرید خانه‌های تاریخی توسط مردم، بیان کرد: سرمایه‌گذاران زیادی در این زمینه وارد شدند، مردم آن‌چه اطلاع دارند را به میراث فرهنگی منعکس می‌کنند، ما دفتری را برای خانه‌هایی که مردم می‌خواهند آن‌ها را عرضه بکنند و سرمایه‌گذاران مراجعه می‌کنند، افتتاح هتل‌های سنتی و کاروان‌سراهای متعدد، نشان‌دهنده این موضوع است.
مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به این موضوع که یکی از شاخص‌های احیای میراث فرهنگی در اصفهان، تبدیل کاروان‌سراها به کاربری‌های جدید است، توضیح داد: ما بیش از ۱۰ کاروان‌سرای در حال احیا داریم و چند کاروان‌سرای دیگر نیز به چرخه گردشگری اضافه شدند. ۹ کاروان‌سرا، کاندیدای ثبت در فهرست میراث جهانی هستند که به مدد فرهنگ‌سازی عمومی، مشارکت بخش خصوصی و اقدامات صورت‌گرفته، است.
وی در ادامه درخصوص نحوه خرید خانه‌های قدیمی اظهار کرد: در سایت اداره کل میراث، تعدادی از این خانه‌ها معرفی شده و اطلاعات خوبی در سازمان نوسازی به‌سازی شهرداری اصفهان، جمع‌آوری شده و دفتری داریم که افرادی که مایل به عرضه خانه‌های خود یا افراد متقاضی خانه‌ها، به آن مراجعه می‌کنند؛ خانه‌های مربوط به میراث نیز به بخش خصوصی واگذار و فراخوان آن به صورت سراسری اعلام می‌شود و به مزایده گذاشته می‌شود.
حفظ بافت تاریخی یک شهر، نه تنها از نظر تاریخی بلکه از نظر جامعه‌شناسی نیز می‌تواند حائز اهمیت باشد، کوچه‌ها، خیابان‌ها و گذرگاه‌هایی که بافت تاریخی را از بین می‌برند مردم یک بافت را از یکدیگر دور می‌کنند، مردمی که سالیان سال در کوچه‌های قدیمی با آن عطر و حال و هوا، عمر خود را سپری کرده‌اند اکنون خاطراتشان به آسفالت تبدیل شده است. این یک سرمایه بزرگ است که مردم آن محله خود در حفظ بافت تاریخی محله‌شان تلاش کنند آن هم در زمانه‌ای که کسی دلسوز مردم نیست!
هم‌چنین فریماه هوشیار،کارشناس ارشد مرمت بنا و بافت در گفت و گو با خبرنگار فارس در اصفهان درخصوص قابلیت ثبت جهانی شدن بافت تاریخی اطراف مسجد جامع، اظهار کرد: خانه‌های باارزش اطراف مسجد جامع، زیاد است اما بسیاری از آن‌ها تخریب شده‌اند، طبق گزارشی که خواندم یکی از خانه‌ها مدتی پیش توسط اهالی محل، تخریب شد و با وضعیت موجود، به دلیل ساخت و سازهای انجام‌شده، یک‌دست بودن بافت از بین رفته است.
بافت تاریخی اطراف مسجد جامع با وضعیت موجود قابلیت ثبت شدن جهانی را ندارد
کارشناس ارشد مرمت بنا و بافت افزود: به علاوه زیرگذری که در محل میدان عتیق ساخته شد سبب گسیختگی ارتباط شرق و غرب مغازه‌ها و بافت اطراف مسجد جامع و مکانی برای پارک کردن موتورها و ماشین‌ها که حتی یونسکو نیز همان زمان به دلیل عبور گذر ایراد گرفت.
وی در ادامه گفت: بافت اطراف مسجد جامع نیاز به ساماندهی دارد و مغازه‌ها و مشاغل زیاد و مزاحمی نیز وجود دارد، درواقع مخاطب بافت اطراف مسجد جامع، از اقشار متوسط و سطح پایین جامعه هستند و ساماندهی خوبی مثل منطقه جلفا در این محل انجام نشده و افراد در آن محل جز افراد فرهیخته و فرهنگی جامعه نیستند و انتظاری از آن‌ها نمی‌رود.
هوشیار با اشاره به میدان عتیق در نزدیکی مسجد جامع اظهار تأسف کرد: این میدان، سرشار از مشکل بوده و طرحی شکست‌خورده است و نصف بیشتر مغازه‌های آن خالی است؛ از جمله دلایل آن هم وجود ناامنی در آن مکان است و مرکز تجمع اتباع خارجی و مرکز دست‌فروشی است و وضعیت نابه هنجاری را ایجاد کرده است.
کارشناس ارشد مرمت بنا و بافت با اشاره به این‌که روند تخریب‌ها در این بافت زیاد است و ندانم‌کاری‌ها، دامن بافت جوباره را گرفته و کسی پاسخگو نیست و میراث و شهرداری تقصیرها را گردن هم می‌اندازند، توضیح داد: میدان عتیق با مجوز میراث فرهنگی ساخته شده؛ ولی اجرای آن با شهرداری و با سرعت انجام شده است، طرح فاقد مطالعات جامع و کامل بوده و قلب بافت تاریخی را به دلیل این‌که محل تجمع معتادان شده بود، تخریب کردند و میدان عتیق با ایرادات فراوانش ایجاد و اجرا شد، به گونه‌ای که قسمت‌هایی از آن با وجود این‌که به تازگی احداث شده، در معرض آسیب‌هایی چون رطوبت‌زدگی قرار گرفته است.
وی درخصوص ثبت جهانی شدن این محله بیان کرد: این‌جا نیاز به برنامه‌ریزی جامع و همکاری مردم محله دارد، چون در این محل با مهاجرت افراد بومی مواجهیم، بسیاری از ساکنین اولیه بافت، خانه‌های خود را رها کردند و افرادی با سطح مالی و فرهنگی پایین و اتباع خارجی، ساکن شدند که هیچ دغدغه‌ای نسبت به نگهداری این بافت ندارند.
حتی یک اصفهانی دلش نمی‌آید در اطراف مسجد جامع قدم بزند!
هوشیار ضمن ابراز تأسف از این‌که طرح‌های شهرداری اصفهان با دخالت در بافت‌های تاریخی به بهانه به‌سازی، منجر به ایجاد پارکینگ و پاساژهای تجاری و زشت کردن منظر این محله‌ها شده است، بیان کرد: گذر آقانجفی که به دستور شهرداری و مجوز میراث فرهنگی، قلب بافت تاریخی پشت مسجد شیخ لطف‌الله را شکافت و سپس به دستور شورای عالی معماری و شهرداری متوقف شد، اکنون به پارکینگی برای پارک اتومبیل تبدیل شده و نارضایتی ساکنان محل را به همراه داشته است مثل همان چیزی که در میدان عتیق اتفاق افتاده، هرج و مرج، سر و صدا، دود موتور و ... حتی قدم زدن را با مشکل رو به رو می‌کند، یک اصفهانی اگر کار ضروری در آن محل نداشته باشد، تمایلی برای رفتن به میدان عتیق ندارد، چه برسد به یک توریست خارجی و اگر یک برنامه‌ریزی جامع نباشد با وجود بازسازی چند خانه تاریخی، امکان ثبت جهانی این بافت وجود ندارد.
کارشناس ارشد مرمت بنا و بافت ضمن بیان این‌که این برنامه‌ریزی باید با همکاری شهرداری و میراث انجام شود، خاطرنشان کرد: مشکل این است که شهرداری مشاورین مشخصی دارد و به نظر ایشان اکتفا و طرح‌های حساسی در ناحیه تاریخی اجرا می‌کند، درصورتی که چنین طرح‌هایی باید فراخوان عمومی شود که بسیاری از افراد، متخصصین و اهالی محله بتوانند نظر خود را بدهند.
هوشیار درخصوص سازماندهی محله‌های بافت تاریخی، تصریح کرد: ایجاد بستر مناسب، مخاطب خود را به همراه دارد؛ یعنی اگر سازمان متولی تمهیداتی را بیاندیشد، مردم و سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری و احیا، ترغیب می‌شوند.
آگاه‌سازی مردم در حفظ بافت تاریخی مؤثر است
وی درخصوص این‌که کدام عامل در حفظ بافت تاریخی یک محله بیشترین تاثیر را دارد، خاطرنشان کرد: برای حفظ یک بافت تاریخی اول باید مردم را آگاه کرد که سرمایه عظیمی در اختیار آن‌ها است؛ بسیاری از مردم یزد، به صورت خودجوش و بدون دریافت مزدی اقدام به بازسازی بافت کردند، این کار در اصفهان انجام نشده و افزایش قیمت زمین در این کلان‌شهر و عدم توجیه افراد دارای خانه‌های ارزشمند تاریخی باعث تمایل صاحبان آن‌ها به فروش خانه‌هایشان شده است.
کارشناس ارشد مرمت بنا و بافت افزود: هم‌چنین شهرداری و میراث فرهنگی باید با کمک همدیگر برنامه‌ریزی کرده و در حل معضلات زندگی در بافت تاریخی که طبعا به علت ساختار خود مانند کوچه‌های تنگ و سختی خدمات‌دهی به بسیاری از نقاط، به مردم کمک کنند و بتوانند مشکلات مردم آن نواحی را حل کنند تا ساکنین بومی به ماندن ترغیب شوند.
وی در پایان گفت: در اطراف میدان نقش جهان و جلفا به دلیل این‌که بافت ارتقا پیدا کرده، مردم متوجه ارزش خانه‌های تاریخی خود شده‌اند میزان تخریب‌ها کاهش یافته، این وظیفه ارگان‌های متولی است که با هماهنگی هم طرح‌هایی مناسب که منافع مردم را در بر داشته باشد تهیه و اجرا کرده و باعث حفظ و ارتقای این سرمایه ملی و تاریخی شوند.
ما به عنوان یک شهروند می‌توانیم اطرافیانمان را برای حفظ این بناها و بافت ارزشمند آگاه کنیم، بناهایی که میراث چندین ساله یک ملت است، ارتقا بافت تاریخی، همکاری هرچه بیشتر شهرداری و میراث فرهنگی و حضور پررنگ‌تر مردم در این حوزه، می‌تواند اصفهانمان را به نصف جهانی باشکوه‌تر مبدل کند.
انتهای پیام/۶۳۱۱۳/ع۳۰
