«حسین اسوبعلی اف» کارشناس مسائل منطقه در یادداشتی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس قرار داد، به بررسی نتایج سفر دوره‌ای «مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی پرداخته است.
در این یادداشت آمده است: در حال حاضر ترکیه تلاش‌هایی برای تقویت جایگاه خود در آسیای مرکزی دنبال می‌کند و به طور فعال با کشورهای منطقه طیف وسیعی از روابط دوجانبه و چندجانبه را مورد بررسی و تبادل نظر قرار داده است.
البته این موضوع با ضرورت دستیابی به سطح قبلی نشست‌های به اصطلاح «زنده» که به دلیل همه گیری کرونا وقفه طولانی مواجه شده بود و همچنین برنامه‌های کشورهای عضو «شورای ترک» که در آن ترکیه نقش کلیدی ایفا می‌کند، ارتباط دارد.
در همین راستا چاووش اوغلو در 5-9 مارس از سه کشور ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان بازدید کرد.
به صورت طبیعی ارائه جزئیات دیدار و مذاکرات چاووش اوغلو با مقامات کشورهای یادشده، به میزان آزادی فضای رسانه‌ای آنها بستگی دارد.
به این دلیل در خبر و گزارش‌های رسانه‌های ترکمنستان جزئیات زیادی مشاهده نمی‌شود. فقط گفته شده است که وزیر امور خارجه ترکیه با «قربانقلی بردی محمداف» رئیس جمهور ترکمنستان و «رشید مردوف» وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرده است که در چارچوب آن موضوع «مشارکت سیاسی و دیپلماتیک در سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی» به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
همچنین آمده است که چاووش اوغلو «از موضع فعال ترکمنستان در توسعه گفت‌وگوهای مسالمت آمیز بین کشورها و ملت‌ها» قدردانی کرده و «از آمادگی طرف ترکیه برای اقدام در زمینه گسترش دهلیزهای حمل و نقلی، ترانزیتی و انرژی در جهت همگرایی اقتصادی منطقه» خبر داد. در این راستا به پروژه «دهلیز لاجورد» به عنوان یکی از نمونه‌های بارز همکاری اشاره شده است.
به نوبه خود رسانه‌های ترکیه تصویر کامل‌تری از این سفر ارائه دادند. از جمله گزارش شده است که طرفین برای برگزاری اجلاس دو جانبه ترکمنستان - ترکیه در ژوئن و ژوئیه سال 2021 به توافق رسیده و همچنین در اجلاس سه جانبه ترکیه - آذربایجان - ترکمنستان گفتوگو و تبادل نظر کردند. علاوه بر آن، چاووش اوغلو دعوت نامه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه به بردی محمداف جهت شرکت در اجلاس شورای همکاری کشورهای ترک زبان که در اواخر ماه مارس در قزاقستان برگزار خواهد شد، تقدیم کرده است.
لازم به ذکر است که ترکمنستان عضو شورای همکاری کشورهای ترک زبان نیست ولی در بررسی موضوعات مربوط به حوزه‌های مشترک فرهنگی، تاریخی و آموزشی این سازمان شرکت می‌کند. این موضوع به سیاست بی‌طرفی «عشق آباد» ارتباط دارد و این کشور تمایلی به پذیرش تعهدات چند جانبه در سایر زمینه‌ها ندارد.
با این وجود، جلب ترکمنستان به همکاری‌های جمعی در قالب شورای کشورهای ترک زبان و همچنین تعاملات دوجانبه و سه جانبه (به همراه آذربایجان) برای ترکیه بسیار مهم است. در این رابطه، منابع انرژی ترکمنستان و همچنین سایر پروژه‌های حمل و نقلی از طریق دریای خزر مورد توجه ویژه ترکیه قرار دارد.
سفر چاووش اوغلو به «تاشکند» که در 6 مارس انجام شد، همراه با نتایج مشخص تری بود. وی به همراه «عبدالعزیز کامل اف» همتای ازبک خود در نشست شورای همکاری‌های استراتژیک سطح عالی ازبکستان و ترکیه و همچنین جلسه گروه برنامه ریزی استراتژیک شرکت کرد که در چارچوب آن «برنامه همکاری‌های میان وزارتخانه‌های امور خارجه ازبکستان و ترکیه برای سال‌های 2022-2023» و «تفاهم نامه در زمینه ارائه خدمات ترجمه در قلمرو ترکیه» به امضا رسید.
موضوع دیگر مورد بحث، برگزاری دومین اجلاس ازبکستان و ترکیه در چارچوب سفر آتی اردوغان رئیس جمهور ترکیه و بررسی توافق نامه‌های دوجانبه بود که قرار است ضمن اجلاس دوم به امضا برسد. علاوه بر آن چاووش اوغلو از تمایل ترکیه برای امضای توافق نامه «تجارت ترجیحی» با ازبکستان به منظور افزایش تعاملات تجاری و همچنین آغاز مذاکرات درباره «موافقت نامه جامع در مورد تجارت آزاد» خبر داد.
همچنین وزیر امور خارجه ترکیه گفت که کشورش قصد دارد روابط خود با کشورهای آسیای مرکزی را در زمینه‌های حمل و نقل، صنایع نظامی و دفاعی، امنیتی، آموزشی و فرهنگی تقویت کند.
چاووش اوغلو در بخش پایانی بازدید خود از ازبکستان در مراسم افتتاح سرکنسولگری کشورش در «سمرقند» شرکت کرد و اظهار داشت که این اقدام منجر به فعال شدن همکاری‌های بین دو کشور خواهد شد.
در مورد نشست شورای همکاری کشورهای ترک زبان که در 24-31 مارس در قزاقستان برگزار خواهد شد، باید گفت که به احتمال بسیار موضوع تغییر نام شورا به «سازمان کشورهای ترک» بررسی خواهد شد. این ابتکار در هفتمین نشست این شورا در «باکو» از سوی «نورسلطان نظربایف» نخستین رئیس جمهور قزاقستان مطرح شده بود.
علاوه بر آن، در نشست قریب الوقوع این شورا همچنین موضوعات مربوط به پروژه‌های حمل و نقلی، تجاری، امنیت و احتمالاً همکاری‌های نظامی و سیاسی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.
به طور معلوم ازبکستان همیشه نسبت به موضوع همگرایی و همچنین همکاری‌های سیاسی و نظامی در آسیای مرکزی دارای موضع خاصی است. در زمان ریاست جمهوری «اسلام کریم‌اف» بین ازبکستان و ترکیه اختلافاتی از جمله در رابطه به همگرایی در چارچوب «دنیای ترک» وجود داشت. بنابراین این چاووش اوغلو ضمن حضور در تاشکند سعی کرد تا در آستانه نشست قریب الوقوع شورای همکاری‌های ترک زبان موفق به جلب حمایت ازبکستان از ابتکارات خود در چارچوب این سازمان شود.
سفر وزیر امور خارجه ترکیه به قرقیزستان به لحاظ پوشش رسانه‌ای فضای بازتری داشت. در مذاکرات چاووش اوغلو با «سادیر جباراف» رئیس جمهور و «روسلان قزاق بایف» وزیر امور خارجه قرقیزستان موضوعات مربوط به همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در زمینه‌های حمل و نقل، تجاری، زیربنایی، آموزشی و فرهنگی و همچنین نشست شورای همکاری کشورهای ترک زبان در قزاقستان مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
تنها مورد استثنایی در مذاکرات وزیر امور خارجه ترکیه با مقامات عالی قرقیزستان بحث در مورد مسائل امنیتی فعالیت‌های سازمان گولن (که در ترکیه سازمان تروریستی شناخته شده است) بود که ضمن بررسی آن، چاووش اوغلو به خطر این سازمان برای ترکیه و قرقیزستان اشاره و ابراز امیدواری کرد که کشورها به زودی از شر چنین «سازمان‌های تروریستی و شبکه‌های جنایی» نجات یابند.
در این رابطه چاووش اوغلو گفت که در آینده نزدیک صندوق دولتی «معارف» ترکیه در قرقیزستان اقدام به ایجاد مدارس و مهد کودک‌هایی با استانداردهای بالای آموزشی خواهد کرد.
طرفین همچنین درباره برگزاری پنجمین نشست شورای عالی همکاری‌های استراتژیک قرقیزستان و ترکیه که قرار است ضمن سفر رئیس جمهور قرقیزستان به «آنکارا» دایر شود، گفتوگو کردند.
در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که هرچند سفر وزیر امور خارجه ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی نتایج متفاوتی داشت، اما هدف واحد تقویت نقش «آنکارا» در منطقه در سطح دوجانبه، چندجانبه و به عنوان بخشی از استراتژی جهانی ترکیه را دنبال کرد.
تلاش‌های ترکیه برای ایفای نقش ویژه طولانی مدت در منطقه بسیار واضح است؛ این منطقه اکنون محل تمرکز منافع قدرت‌های بزرگ جهانی است که به دنبال تحقق پروژه‌های کلان خود در زمینه‌های حمل و نقل و ارتباطات، منابع انرژی، روابط سیاسی و نظامی هستند.
برای ترکیه که قصد دارد نقش مهمی در روابط بین الملل ایفا کند و آرزوی شناخته شدن به عنوان یک قدرت جهانی در آینده را در سر می‌پرورد؛ آسیای مرکزی، قفقاز جنوبی، خاورمیانه و مدیترانه به عنوان ابزار اصلی دستیابی به بلندپروازی‌های آن در سطح سیاست‌های جهانی تلقی می‌شود.
انتهای پیام/ح
