گروه خانواده؛ نعیمه جاویدی: ما آزرده‌خاطریم از امواج منفی اخبار ناخوشایند کرونایی. چه بخواهیم، چه نخواهیم دسترسی ما به تلفن همراه، رسانه‌ها، تلویزیون و افزایش حضور اجتماعی هرکدام از ما، زمینه تبادل اخبار کرونایی را به سهولت هموار و فراهم کرده و گاه می‌گوییم که کاش هموار نکرده بود! موقع خوردن ناهار یا شام این ویروس نحس، شیوه‌های درمان آن یا اینکه تا چند سال دیگر باید سایه شوم آن را بر سر زندگی‌هایمان تحمل کنیم، مرور می‌شود. کرونا حتی به خواب‌های ما هم راه پیدا کرده است وقتی خواب می‌بینیم در جایی شلوغ هستیم، با کسی دست می‌دهیم یا در جمعی ماسک به صورت نداریم، مشوش از خواب می‌پریم! این یعنی اعصاب و روان ما تاوان اخبار منفی کرونایی را پس می‌دهد. با این اوصاف آموختن آموزه هایی که چتر حفاظت از ما در برابر باران چه بسا «اسیدی» اخبار منفی کرونایی، حال بد و تهدید سلامت ما باشد. به عبارت بهتر راهکارهایی که به واسطه آن بتوانیم سلامتی مان را برداریم و از مهلکه تهید سلامت روان فرار کنیم از نان شب واجب تر است.
عبور از یک تندباد!
پژوهش‌های «هاروارد بیزینس» در قالب نظرسنجی و ارائه پرسشنامه میان هزار خواننده این مجله، نتیجه جالبی داشته است. طبق این تحقیق، سلامتی 85 درصد از افراد بعد از شیوع کرونا کاهش پیدا کرده و آسیب‌دیده. در این بین، سلامت ذهن و روح آنها با آماری 50 درصدی به مراتب وضع نامناسب‌تری دارد. به طور کلی خانواده‌ها در زمینه کرونا به 3 دسته تقسیم می‌شوند. خانواده مبتلا به کرونا، نزدیکان کرونایی و بدونِ یا دور از کرونا. اوضاع سلامت در خانواده‌های مبتلا به کرونا، چیزی شبیه عبور از یک تندباد یا طوفان است. یک مقطع پرفشار، حساس و آسیب‌رسان به سلامت روان خانواده را تجربه می‌کنند. به خصوص اگر خانواده‌ای بوده باشند که انکار و ناباوری نسبت به ماهیت و وجود این ویروس داشتند و حالا به آن مبتلا شده و ناگهان باید با آن دست و پنجه نرم کنند. به تعبیر بهتر، ناگهان خود را در برابر یک موضوع جدی می‌بینند که انکارش می کردند. به طور کلی آنچه این خانواده‌ها تجربه می‌کنند را می‌توان در این جملات خلاصه کرد. کسالت جسم، ترس از کشندگی بیماری، عوارض آتی آن، اینکه کدام برنده میدان می‌شود کرونا یا آنها؟ دلتنگی برای اقوام و نگرانی از اینکه آیا عامل ابتلای آنها بوده‌اند یا نه؟ در این مرحله، بهترین راه برای عبور موفق سلامتی ما علاوه بر مراقبت‌های پزشکی و درمانی، دور ماندن و دور ریختن افکار منفی است.
یک واسطه مطمئن
کارشناسان و روان‌شناسان برای خانواده‌های مبتلا به کرونا در مواجهه با این بیماری، راهکارهایی دارند که چکیده و خلاصه آن را می‌توان این‌طور مرور کرد. داشتن استرس تا حدی طبیعی است. به هر حال ما در نبرد با ویروسی هستیم که این روزها به اخبار اول جهان تبدیل شده، آنچه ما را می‌ترساند چهره مرموز و تغییرات رام‌نشدنی این ویروس چموش است. حالا یک پرسش از خودمان، این ویروس روزهای اول ناشناخته‌تر بود یا الان؟ امروز پس از گذشت یک سالی از شیوع کرونا، اطلاعات پزشکی درباره آن بیشتر شده، راه‌های درمانی موفق و واکشن‌های متعددی در جهان ساخته شده است. بنابراین حالا که شناخت و شیوه‌های بیشتری درباره درمان کرونا و مقابله با آن وجود دارد، می‌توانیم برای شکست آن امیدوارتر باشیم. وحشت و فشار روانی عارض شده بر سلامت روان خانواده را کنترل کنیم. به این موضوع دقیق نگاه کنیم؛ ممکن است بعد از بهبود با عوارضی روبه‌رو شویم اما دقت کنیم؛ «ممکن است» اما اگر به این تنش‌های روحی خودمان مسلط نشویم «حتماً» آسیب بیشتری می‌بینیم. استرس و ترس، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند در چنین شرایطی ما آسیب‌پذیرتر هستیم. اگر نگران عزیزانمان هستیم هم راهکار ساده‌ای وجود دارد به جای خودخوری از طریق یک واسطه مطمئن که تنش‌ها را به ما منتقل نکند به افرادی که اخیراً با آنها در تماس بوده‌ایم، اطلاع دهیم تا برای تست و مراقبت پزشکی لازم اقدام کنند. عذاب وجدان یا درگیری با تنش‌های کاذب، حوزه سلامت روح و روان است.
کنکاش ممنوع!
اگر جزو خانواده گروه دوم هستیم و عزیزان ما به کرونا مبتلا شده‌اند چه رفتارهایی باید داشته باشیم تا بتوانیم آرامش روحی خودمان و آنها را تضمین کنیم؟ قدم اول، کنکاش یا مذمت نکنیم که چرا بی‌مبالاتی کرده و مبتلا شده‌اند؟ شاید ابتلای آنها به دلیل بی‌توجهی کس دیگری باشد و آنها رعایت می‌کرده‌اند. بنابراین این فایده‌ای که ندارد، حاشیه‌ساز است و حاشیه توان افراد را از بین می‌برد و می‌کاهد. به جای این کارها، همراهشان باشیم. فهرست خریدهایشان را تهیه کنیم و انجام دهیم. در صورت توان مالی آب سیب، آب هویج، مواد مغذی سالم مانند سوپ و آش برای آنها تهیه کنیم. زمینه تماس تصویری آنها با عزیزانشان را فراهم کنیم. اگر در روزهای گذشته با آنها ارتباط یا رفت‌وآمد داشته‌ایم حتماً به پزشک مراجعه کنیم تا اقدام لازم برای سنجش سلامت و احتیاط‌های رفت‌وآمد با دیگران را انجام دهیم. در این مدت فایل‌های موسیقی، پادکست، تصاویر، فیلم و کتاب صوتی خوب برای مبتلایان ارسال کنیم تا شرایط مبارزه با کرونا و قرنطینه را بهتر تجربه کنند. برای استرس خودمان هم انجام کارهایی مثل نقاشی‌های آماده، کار هنری و رسیدگی به امور خیر آرامش خوبی به دنبال دارد.
مراقبت بهداشتی دقیق
اگر از گروه خانواده سوم هستیم، مسئولیت مهمی در این چرخه داریم، اول اینکه مراقبت کنیم تا مبتلا و باری بر دوش کادر درمان نشویم. به خصوص این روزها که واهمه آغاز موج چهارم کرونا و ابتلای مردم به کرونای جهش‌یافته انگلیسی وجود دارد. بهترین و مفیدترین کار ما همین مراقبت‌های سه‌گانه است؛ فاصله اجتماعی کافی، استفاده از ماسک و شست‌وشوی دست‌ها. همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه سالم، خواب کافی و دوری از مواردی مانند استرس و عصبانیت که سیستم ایمنی ما را به مراتب ضعیف و ما را آسیب‌پذیر می‌کند. در واقع آنچه از دست ما برمی‌آید همین است. اگر در خانواده عضوی کم‌توجه به این اصول داریم به جای گلایه و اجبار از اهرم «عاطفه» و اطلاع‌رسانی استفاده کنیم. با رفتار خودمان مشوق او باشیم. رعایت‌های ما باید منطقی و مفید باشد نه وسواس‌گونه که او را دلزده و زمینه تنش و آسیب سلامت روان و سیستم ایمنی در بدن را بیشتر فراهم کند. از سویی همین وسواس، موریانه‌ای بر پیکر سلامت ذهن ماست و ما را آسیب‌پذیر می‌کند. استمرار منطقی ما در رعایت اصول بهداشتی، بقیه اعضای خانواده را همراه می‌کند.
انتخاب اطلاعات خوب
مرحله بعد که مرحله مهمی برای همه خانواده‌هاست، مدیریت اطلاعات و اخبار ورودی خانه و خانواده است. این وظیفه لزوماً بر دوش والدین نیست. در هر خانواده معمولاً یک عضو مطلع‌تر از بقیه که نگاه کامل‌تری به اخبار دارد، هست. فردی که «سواد رسانه‌ای» بالاتری دارد یا به تجربه تا حدی دریافته کدام اخبار «جعلی»، «اغراق» یا «ناقص» است، می‌توان کمک‌کار باشد. میزان اخبار ورودی مهم است. ما قرار نیست مخاطب همه اخبار باشیم. دانستن خبری درباره اینکه کرونا چند جهش یا «موتاسیون» داشته یا تردید دانشمندان درباره اینکه کرونا تا 3 سال دیگر، ماست یا 7 سال، چه دردی از ما دوا می‌کند؟ غیر از این است که اگر قرار باشد به پایان برسد یا ادامه داشته باشد، روال زندگی آن را به اطلاع ما خواهد رساند؟ لازم نیست همه رسانه‌ها را دنبال کنیم. خواندن اخبار کرونایی یک رسانه معتبر کافی است. روزمان را با خبرهای کرونایی آغاز نکنیم یا شب را با این خبرها به پایان نرسانیم، انرژی یک روز ما یا خواب شبانه ما به راحتی از بین می‌رود. میانه روز یک مرور 5 تا 10 دقیقه‌ای در این باره کافی است حتماً «اخبار خوب»، «مثبت» و «سازنده» را بیشتر بخوانیم و بازنشر کنیم تا بار منفی اخبار کرونا روی ذهن ما و دیگران کم و سلامت روان‌مان بهتر حفظ شود.
هشدار این علائم
یک سال از کرونا گذشته است. در این مدت به دلیل مواجهه ما با یک پدیده سلامت، روان‌شناختی و اجتماعی این احتمال وجود دارد که دچار عوارض روحی ناشی از اخبار بد کرونا شده باشیم. «انزوا»، «کم‌حرفی افراطی»، «پرگویی افراطی بدون سابقه قبلی»، «پرخوری عصبی»، «خواب ناکافی»، «خواب کاذب»، «پریشانی در خواب یا بیداری»، «هجوم افکار منفی»، افت ناگهانی قند و فشارخون، یا افزایش آن، «ترس بی‌مورد» یا «گریه‌های غیرقابل کنترل»، «پرخاشگری» و به طور کلی تغییرات نامطلوب مشهود فرد در مقایسه با قبل از کرونا این ها نشانه‌های جدی تأثیر کرونا بر سلامت روان ما و خانواده است. حالا چه باید کرد؟ قدم اول؛ مدیریت اخبار ورودی خانواده مشکلات و آسیب‌ها را کنترل و به مرور کمرنگ می‌کند. قدم دوم؛ دوری از افراد منفی‌باف و منفی‌بین. برای مثال افرادی که مدام می‌گویند: «همین‌طور پیش برود، قحطی می‌شود» یا ... یادمان باشد ترس از چیزی بدتر از خود آن و به اصطلاح «ترس، برادر مرگ است» تصور قحطی وحشتناک‌تر از خود آن است. قدم سوم؛ دیدن و امیدواری به بارقه‌های امید هرچه پیش می‌رویم درست است که کرونا جهش‌های بیشتری داشته اما هویت این ویروس منحوس بیشتر برای ما رو شده. شیوه‌های درمان و واکسن‌های مختلفی ساخته شده که ما را به غلبه بر این ویروس عالم‌گیر، امیدوارتر می‌کند. چرا آرامش خودمان و دیگران را که به اندازه همان واکسن «کیمیا» و «غنیمت» است به چالش بکشیم؟به قول قدما «غم فردا را فردا باید خورد.» «پناه عاطفی» هم باشیم. انرژی مثبت را به یکدیگر به خصوص افرادی از کرونا آسیب جسمی، روحی یا مالی خورده‌اند، هدیه بدهیم. شعاری و ناکارآمد نه! در حد توان قدمی برایشان برداریم تا حس کنند تنها نیستند. درباره احوال ناخوش روحی‌مان با افراد مثبت و مؤثر حرف بزنیم. دنبال راهکارهای آرامش‌بخش باشیم. در کلاس آموزشی آنلاین شرکت کنیم. مشتاق به یادگیری با پیگیری علایق به تعویق افتاده‌مان باشیم. «اکونومیست» در مقاله‌ای درباره جهان در 2019 نوشته، نیمی از جهان آنلاین می‌شود. نقطه‌ای از دید تکنولوژی پنهان نخواهد ماند. این یعنی والدین قسمتی برای تربیت فرزند سالم و موفق در جهان آنلاین نباید از قافله عقب بمانند. سواد و دانش حضور در فضای مجازی و مواجهه با اخبار رسانه‌ها را باید آموخت.
زنگ هشدار 57 میلیونی
«ایسپا» دفتر مطالعات اجتماعی ـ فرهنگی شهرداری تهران، در پژوهشی به شیوه تماس تلفنی با شهروندان تهرانی به نتیجه جالبی رسیده است.69/4 درصد شهروندان تهرانی با ساکنان ساختمانی که در آن سکونت دارند در حد سلام کردن معاشرت دارند. این تحقیق آنان 1399 انجام شده، حالا که کرونا ما را از مسافرت، دورهمی و مهمانی‌های خانوادگی و فامیلی محروم کرده، همسایه‌ها می‌توانند بهترین حامی عاطفی هم باشند، پشت‌بام، حیاط یا پارکینگ «باز ساختمان می‌تواند فضای مناسبی برای دیدار، تعامل یا پیک‌نیک اختصاصی و خانواده باری فرار و نجات از کسالت روحی ناشی از کرونا و خانه‌نشینی باشد.
ایران طبق تحقیقات انجام شده در سال‌های 2019، 2020 با 57 میلیون کاربر فعال، جزو 20 کشور پرکاربر اینترنت در جهان است. رتبه‌های اول تا سوم به چین، هند و آمریکا اختصاص دارد. حالا این آمار را جور دیگری بخوانیم؛ این آمار یعنی از هر خانواده ایرانی دست‌کم یک و واقع‌بینانه‌تر چند عضو در این فضا و مجاورت اخبار کرونایی قرار دارد. تلاش برای برداشتن گامهای سلامت روان با این اوصاف، پیشنهاد نیست که ضرورت است.
/پایان پیام
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
