به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، برخی تغییرات در کتب درسی دانش‌آموزان از حذف تصویر کتاب قرآن در درس فارسی اول دبستان و حذف دختران از جلد کتاب ریاضی سوم دبستان، خبر ساز شد.
امروز حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با خبرنگاران نشستی برگزار کرد تا به سؤالات آنها درباره کتاب درسی از تولید تا توزیع، پاسخ دهد.
* تهیه راهنماهای برنامه تحولی در حوزه‌های تربیت و یادگیری تا پایان بهمن
ملکی با اشاره به اقدامات تحولی که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی انجام شده است، اظهار کرد: یک بخش فعالیت‌های ما، اقدامات تحولی است که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، انجام آن آغاز شده است و ادامه دارد. بخشی از آن به یک نقطه‌ای رسیده و بخشی هم در دست انجام است و ان‌شاءالله تا ماه‌های آینده به ثمر خواهد نشست.
وی با بیان اینکه موضوع تحول بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی انجام می‌گیرد، افزود: تلاش‌های خود را در این راستا قرار دادیم و تصورم این است که اگر در این زمینه توفیقات لازم را به دست آوریم و به وسیله تدوین برنامه مطلوب، دانش‌آموزان را تا حدی تحول یافته تربیت کنیم و به شهروندانی مؤمن، مبتکر و خلاق تبدیل کنیم، حداقل بخشی از وظایف خود را انجام دادیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: در این راستا، گروه‌های پژوهشی، برنامه‌ریزی درسی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری به طور جهادی مشغول برنامه‌ریزی هستند و برنامه‌ای که برای خودشان طراحی کردند این است که تا بهمن سال‌جاری، راهنماهای برنامه تحولی در حوزه‌های تربیت و یادگیری تهیه خواهد شد و بخش قابل توجهی از طراحی‌ها انجام گرفته است.
* ایجاد 4 دفتر جدید در ساختار سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی
وی اضافه کرد: برای تحول، ساختار سازمان پژوهش را تغییر دادیم که متناسب با نیازهای تحولی خود طراحی کردیم و در هیأت امنای سازمان که حکم قانونگذاری برای سازمان را دارد به تصویب رسیده است؛ بر این اساس دفتر توانمندسازی منابع انسانی، دفتر مطالعات راهبردی و امور بین الملل، دفتر توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و دفتر نظارت و ارزشیابی تأسیس شده است و در حال ساماندهی نیروی انسانی هستیم که در ساختار تشکیلاتی ما جایگزین شود.
معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه سومین اقدام‌مان، شناسایی و جذب نیروهای مؤمن، انقلابی، متفکر و خلاق به سازمان است، گفت: اعتقاد داریم که سازمان پژوهش با دگردیسی باید به حیات خود ادامه دهد و باید نیروهای جدید وارد کار شود البته نه اینکه نیروهای فعلی، ناکارآمد هستند بلکه برخی بازنشسته می‌شوند و همچنین اگر سازمان بخواهد متناسب با آرمان‌های تحولی پیش برود باید نیروهای مؤمن و انقلابی در آن وارد شوند.
* ورود معارف انقلاب اسلامی به 30 عنوان کتاب درسی
ملکی با بیان اینکه اقدام دیگر در راستای تحول، آموزش کارشناسان است و تاکنون ۶ کارگاه آموزشی مفید و مؤثر را با رویکردی با نام فطرت گرایی توحیدی بنا کردیم، اظهار کرد: اقدام دیگری که امسال انجام شده است، ورود معارف انقلاب اسلامی به کتاب‌های درسی است.
وی ادامه داد: برای اینکه شهروندان مؤمن و مبتکر با روحیه انقلابی در آینده داشته باشیم باید معارف انقلاب اسلامی در کتاب‌های درسی درج شود که معارف انقلاب اسلامی به محتوای قریب به ۳۰ عنوان کتاب درسی در بخش نظری و فنی و حرفه‌ای وارد شده و تدریس آنها آغاز شده است. به عنوان مثال معرفی پیشرفت‌ها در امور دفاعی و علمی و معرفی قهرمانان دینی و ملی از جمله شهید صیاد شیرازی، شهید تهرانی‌مقدم و شهید ابوالمهدی المهندس از جمله آنهاست.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: معرفی خیانت‌ها و جنایات آمریکا و جبهه استکبار در کتاب‌های درسی به صورت صریح و روشن، از دیگر اقداماتی است که انجام شد البته ظرافتی در کار بود که ما این مطالب را چگونه در پایه‌های مختلف مطرح کنیم و طبیعی است که از دانش روانشناسان و جامعه شناسان استفاده کردیم و در این خصوص قدم های موثری برداشته شد.
* امسال 992 عنوان کتاب درسی تولید شده است
معاون وزیر آموزش و پرورش به مسأله چاپ سپاری کتاب‌های درسی اشاره کرد و گفت: به طور طبیعی یکی از کار‌های اصلی و سنگین سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، مسأله آماده‌سازی و چاپ سپاری کتاب‌های درسی است که هر سال به طور طبیعی تکرار می‌شود.
وی ادامه داد: امسال ۹۹۲ عنوان کتاب درسی شامل ۵۱ عنوان در دوره ابتدایی، ۵۶ عنوان در دوره متوسطه اول، ۱۳۷ عنوان در دوره متوسطه دوم شاخه نظری، ۳۶۳ عنوان در دوره متوسطه شاخه فنی‌وحرفه‌ای، ۱۳۹ عنوان در دوره دوم متوسطه شاخه کاردانش و ۲۴۶ عنوان برای آموزش و پرورش استثنایی تولید شده است.
ملکی با بیان اینکه کتاب‌های درسی در تیراژ ۱۴ میلیون جلد چاپ شده است، اظهار کرد: یک چنین حجمی از کارها، فرایند تدوین، تولید و توزیع، ده‌ها مسأله و ضرورت را به دنبال دارد و کار بسیار پرحجم و ظریفی است که اگر دقت لازم به کار برده نشود، طبیعتاً این همه کار به موقع به سامان نمی‌رسد و البته ممکن است، اشتباهاتی هم رخ دهد و تصمیماتی گرفته شود که نباید اتخاذ شود؛ به عبارت دیگر کار عظیم و گسترده‌ای است و به رغم اینکه کارشناسان دقت نظر را در تمام مراحل دارند اما به دلیل حجم و گستردگی کار، امکان اشتباه هست.
* تغییرات قابل توجه در کتب مطالعات اجتماعی و علوم
معاون وزیر آموزش و پرورش درباره توزیع کتب درسی گفت: امسال ثبت‌نام کتاب درسی به صورت اینترنتی انجام شد و کتاب‌ها از استان به منطقه و از منطقه به مدارس ارسال شد؛ از حدود 4 سال قبل در یک درصدی این روش اجرا می‌شد که هم‌اکنون در تمام دوره‌ها اجرا می‌شود.
وی در خصوص عدم ثبت‌نام کتب درسی توسط برخی دانش‌آموزان، ادامه داد: به دلیل شرایط و اوضاع کرونایی، طبیعی است که بعضی از خانواده‌ها و دانش‌آموزان شاید نتوانستند به راحتی ثبت سفارش کنند اما عمده دانش‌آموزان ثبت سفارش کردند و رقم بسیار کمی مانده است و ان‌شاءالله شرایط به‌گونه‌ای باشد که هیچ دانش‌آموزی بدون کتاب درسی نماند.
ملکی با بیان اینکه آموزش‌ها به صورت حضوری و غیرحضوری در حال برگزاری است، افزود: برای بخش آموزش‌های غیرحضوری، تولیدات نو و جدیدی تولید شد و مجموعه راهنماهای آموزشی هم تولید شده است. علاوه بر آن هم مجموعه الگوهای تدریس موفق آماده شده است؛ کارگروهی را تشکیل دادیم تا تجارب و یافته‌های بین‌المللی را هم در اقدامات وارد کنیم.
وی به تغییرات در کتب درسی اشاره کرد و ادامه داد: برخی کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم، کتاب فارسی و زبان و ادبیات فارسی و آمادگی دفاعی و کتاب‌های علوم تجربی، تغییرات قابل توجهی در راستای کاربردی‌تر کردن محتواهای دروس انجام دادیم.
* سال آینده با طراحی بهتر و نگاه مطلوب‌تر اصلاحات کتب درسی را انجام می‌دهیم
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در واکنش به تغییرات کتاب‌های درسی فارسی اول دبستان و ریاضی سوم دبستان گفت: انتقاد به دو کتاب درسی باعث ایجاد یک فضا در شبکه‌های اجتماعی شد و برخی مواقع بسیار تند مطرح می‌شد؛ یک نکته را عرض کنم که فرایند چاپ‌سپاری به این شکل است که از چندین ماه قبل آغاز می‌شود یعنی ما از اکنون برای کتاب‌های سال 1400 شروع کردیم و کتاب‌ها در فرایند آماده‌سازی قرار گرفتند و اگر اینگونه عمل نکنیم در انتها با تأخیر در چاپ کتاب‌های درسی مواجه خواهیم شد.
ملکی با بیان اینکه اردیبهشت‌ماه فعالیتم را در سازمان به عنوان رئیس آغاز کردم، ادامه داد: در کتاب فارسی اول ابتدایی، محتوای این کتاب چه در قالب اشعار، قصه و تصویر نوعا در سطح اول ابتدایی به‌گونه‌ای بوده که قرآن به دانش‌آموزان معرفی شده است.
وی اضافه کرد: در یکی از نگاره‌ها، تصویر قرآن بالای یک میز و زیر میز تلویزیون قرار داشت. برخی کارشناسان بین خودشان گفت‌و‌گوهایی داشتند که جای قرآن مناسب نیست و این موضوع با قداست کتاب قرآن، سازگار نیست. در همین گفت‌وگوها به این جمع‌بندی رسیدند که کتاب قرآن را بردارند.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: این نگاه وجود داشته است که مبادا این تصور ایجاد شود که قرآن یک وسیله زینتی است و برای کتاب مقدس ما باید قداست آن حفظ شود. بنده این را تأیید نمی‌کنم و می‌توانستند تصمیم دیگری را بگیرند و نگاره دیگری را طراحی کنند.
ملکی افزود: این مورد را می‌توان پای اشتباهات و سهل‌انگاری گذاشت که برای سال تحصیلی آینده قطعا اصلاحات لازم را انجام خواهیم داد و سال آینده با طراحی بهتر و نگاه مطلوب‌تر، این کاستی را جبران میکنیم.
* تصویر دو دختر نباید برداشته می‌شد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره تغییر کتاب ریاضی سوم دبستان اظهار کرد: اولا استحضار داشته باشید موضع فکری بنده و سازمان پژوهش به هیچ عنوان کم بها دادن به نقش زن و دختران نیست. در نگاه دینی ما زن و مرد یکسان هستند.
وی با بیان اینکه قبل از بنده این موضوع به وقوع پیوسته است، گفت: در کنار کتاب ریاضی سوم، به صورت موازی کتاب‌های علوم، قرآن و ... است مثلا جلد کتاب علوم همه دختر هستند. چرا در اینجا مدافع مردان نگفتند چرا همه دختر هستند؟
ملکی تصریح کرد: در کتاب‌های درسی متعدد، تصاویر دختران و همچنین دختران و پسران وجود دارد. در این رویداد که اتفاق افتاد و از نظر بنده رویداد خوبی نیست و مذموم است و نباید اتفاق می‌افتاد، معتقدم این طرح را در کنار سایر طرح‌ها باید داوری کنیم البته ناگفته نماند که تصویر دو دختر نباید برداشته می‌شد ولی این اتفاق افتاده است اما چقدر مطلوب و زیبا بود که منتقدان همه جانبه‌گر و کل‌نگر باشند.
وی تصریح کرد: بنده اصل کار را نمی‌پسندم و متأثرم که باعث تأثیر روحی و روانی بخشی از جامعه شد و ما با اصلاح این کاستی‌ها تلاش می کنیم که از شرمندگی آنها در آییم.
* 40 درصد محتوای درسی در سال تحصیلی جدید تغییر کرده است
معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه تغییرات کتاب درسی بر اساس ارزشیابی‌هایی که هر ساله به عمل می‌آید، انجام می‌شود، گفت: برای امسال ۴۰ درصد محتوای درسی در ابعاد دروس مختلف تغییر کرده است البته تغییر کتاب‌های درسی هم غیر طبیعی نیست و به دلیل شرایط، اوضاع و احوال بر اساس تحولات و تغییرات در کتاب‌های درسی باید حاصل شود.
وی ادامه داد: البته تغییرات نباید به آن معنا باشد که کتاب‌های درسی، سرگردانی و بلاتکلیفی را به جامعه القا کند که این هم مطلوب نیست اما بر اساس ارزشیابی انجام می‌شود؛ در سطح بین‌المللی نیز تغییرات جزئی نوعاً هست و معمولاً یک عمر ۵ ساله کتاب های درسی دارند و ما هم بنا داریم به سمتی حرکت کنیم که برای سال‌های آتی، به پایداری کتاب های درسی اضافه کنیم.
ملکی تصریح کرد: برای سال تحصیلی 1401ـ1400، حدود 20 درصد از بسته‌های آموزشی بر مبنای برنامه تحولی تولید می‌شود.
* با اسناد سکولاریستی هیچ ارتباطی نداریم
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره سند 2030، اظهار کرد: موضع ما نسبت به سند 2030 این است که کاملا مخالفیم و اعتقاد داریم سکولاریستی است و با این اسناد سکولاریستی هیچ ارتباطی نداریم. ما خودمان سند تحول داریم و در این خصوص نیز موردی که در آموزش و پرورش شاهد باشم ندیدم.
وی در پاسخ به این پرسش که «آیا اجبار از سوی عوامل پنهان و بیرونی برای تغییرات در کتب درسی وجود دارد؟»، گفت: هیچ اجبار و عوامل پنهانی که موجب شود کارشناسان برای انجام یک کار و انتخاب معین، اجبار شوند، وجود ندارد؛ کارشناسان، سبک و سلیقه خود را دارند و اگر نظارت ضعیف باشد، ممکن است سبک و سلیقه خود را اعمال کنند.
ملکی ادامه داد: کارشناسانی که طراحی، تولید، تصویر و عکس کتاب درسی را انتخاب می‌کنند باید از چند بینش برخوردار باشند که شامل بینش اعتقادی و ارزشی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری و زیبا شناختی است؛ کارشناس کتاب درسی نباید فقط متخصص علمی و موضوعی کتاب درسی باشد بلکه باید بتواند همه جوانب را ببیند.
وی تصریح کرد: در هر کاری مربوط به انسان، احتمال قصور و کاستی وجود دارد و البته باید نظارت‌ها را تقویت کنیم و نظارت‌ها آگاهانه، هوشیارانه و با شاخص‌های معین باشد و در هر مرحله‌ای شاخص‌های معین داشته باشیم؛ ماجرای کتاب‌های فارسی اول و ریاضی سوم، ما را در این زمینه هوشیارتر کرد.
* تهیه محتوای مهدکودک و پیش‌دبستانی در سال آینده
معاون وزیر آموزش و پرورش در خصوص تهیه محتوای آموزشی برای مهد کودک و پیش دبستانی، گفت: قانون تهیه محتوای آموزشی برای مهد کودک و پیش‌دبستانی را به وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی سپرده است و مقام معظم رهبری در اجلاس آموزش و پرورش، این وزارتخانه را موظف کردند که در این خصوص اقدامات موثرتری را انجام دهد.
وی ادامه داد: گروه برنامه‌ریزی درسی دوره پیش دبستانی داریم که این گروه را فعال‌تر کردیم و قصد داریم از طریق این گروه برنامه‌ریزی گسترده ای را انجام دهیم؛ از موسسات، افراد و کارشناسانی که در جامعه وجود دارند در تولید محتوای پیش‌دبستان استفاده میکنیم و دعوت میکنیم که در تولید محتوا به ما کمک کنند؛ به احتمال زیاد سال ۱۴۰۰ چه برای مهدکودک و پیش دبستانی محتوای لازم را انجام خواهیم داد.
ملکی اضافه کرد: هرقدر سن یادگیرنده پایین‌تر باشد، ظرافت و حساسیت تولید محتوا بالاتر می رود. این امر مستلزم آن است که از کارشناسان قوی داشته باشیم و در دست اقدام است تا دوره‌های آموزشی را برگزار کنیم.
وی در ادامه درباره آموزش در شرایط کرونا گفت: راهنماهای آموزش در وضعیت های مختلف آماده و ابلاغ شد. درباره حجم مطالب درسی، بخشی از کتاب درسی را به عنوان خودخوان انتخاب کردیم ولی این کار مطلوب ما نیست. برای سال ۱۴۰۰ برنامه ریزی دقیق تری می کنیم و آماده خواهیم شد.
* ساماندهی کتب درسی دانش‌آموزان عشایری
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره مالکیت حقوقی و معنوی مولفان اظهار کرد: وقتی مؤلف کتاب درسی، کتابی را تألیف می کند مالکیت حقوقی و معنوی نسبت به کتاب ندارد و این در قرارداد ذکر شده است و سازمان پژوهش این حق را دارد متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و مصالح کشور در محتوای کتاب ها تغییراتی انجام دهد البته بهتر است که این کار با همفکری و تبادل نظر با مولفان انجام شود تا انتخاب بهتری صورت گیرد و گلایه و نارضایتی رخ ندهد، اما اگر به هر دلیلی مولف در دسترس نبود سازمان این حق را دارد که تغییر را انجام دهد.
وی در خصوص گلایه‌‌ها مبنی بر عدم ساماندهی کتب درسی دانش‌آموزان عشایری گفت: اقدامات موردی انجام دادیم اما اقدام اساسی انجام ندادیم؛ در مناطق دو زبانه و عشایری، امسال برایشان تکلیف اساسی از بعد محتوایی انجام خواهیم داد.
* کتاب درسی یک رسانه است و رسانه منهای تربیت، معنا و مفهوم پیدا نمی‌کند
ملکی با تأکید بر اینکه معتقدیم تربیت رجحان بر تعلیم دارد، اظهار کرد: کتاب درسی صرفا وسیله آموزش و مشتمل بر مجموعه ای از داده‌ها و اطلاعات نیست، بلکه کتاب درسی یک رسانه است و رسانه منهای تربیت، معنا و مفهوم پیدا نمی‌کند؛ کتاب درسی باید تربیت علمی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کند و ساحت‌های ششگانه سند تحول باید از همین طریق مورد توجه قرار بگیرد.
وی افزود: کتاب درسی مهم است اما نباید تنها ماده آموزشی باشد، به همین دلیل در حال حرکت به سمت بسته های یادگیری بر مبنای راهنماهای برنامه درسی هستیم. یکی از علائم جایگزینی بسته های تربیت و یادگیری به جای کتاب درسی همین است که فضای فراخی برای تربیت همه جانبه فراهم شود؛ کتاب درسی حذف نمی‌شود ولی سیطره هم نباید پیدا کند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره تغییرات در کتاب ریاضی مانند حذف انتگرال، گفت: گروه ریاضی بر اساس نیازسنجی خود، این کار را انجام داده بود و تغییرات در دو سال پیش انجام شده بود. توصیه شد گروه ریاضی، تغییرات خود را با اسناد تحولی تطبیق دهند و اگر تغییرات لازم است در آن مسیر، اعمال شود.
انتهای پیام/
