پروفسور احسان کامرانی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هرمزگان و از چهره‌های برجسته علمی حوزه جنوب کشور که دارای دو دکترای تخصصی شیلات و حقوق دریا است در گفت‌وگویی با خبرنگار فارس در بندرعباس به بیان مولفه‌های علمی تحقق شعار سال با عنوان «جهش تولید» پرداخت که می‌تواند محورها و معیارهای شاخص و ضرورت‌ها در این بخش را بیش از پیش روشن کرده و به پیشبرد آن کمک شایانی کند.
مشروح بخش اول این گفت‌وگو که مرتبط با نقش محوری دانشگاه‌ها در فرآیند جهش تولید و راهکارهای رشد فعالیت‌های دانش‌بنیان در فضای اقتصادی کشور و هرمزگان است، از نظرتان می‌گذرد.
فارس: از منظر علمی وضعیت کشورمان برای شکل‌دهی به یک حرکت اساسی در مسیر جهش تولید را چگونه ارزیابی می‌کنید و نقش دانشگاه‌ها در این حوزه چیست؟
در کشور ما که دارای بیش از یک درصد از کل منابع طبیعی و ذخایر معدنی دنیا و همین طور جمعیت جوان، خلاق و پویای مهیای نقش‌آفرینی در مسؤولیت‌های مختلف است، هر دو مولفه لازم و زیربنایی برای تحقق جهش تولید مهیا است. یعنی ما هم از لحاظ منابع و هم لحاظ نیروی انسانی در شرایط ایده‌آلی قرار داریم که تحقق جهش تولید در بستر آن فراهم می‌آید. از سوی دیگر ما قشر جوان تحصیل‌کرده‌ای در کشورمان داریم که در سطوح مختلف کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا فارغ‌التحصیل شده‌اند و استعدادهای فوق‌العاده‌ای دارند که می‌توانند مسؤولیت‌های بزرگی را بر دوش بگیرند. مهم‌ترین مسأله آن است که این ظرفیت‌ها را در کشورمان بهینه کنیم.
فارس: در استان هرمزگان هم شرایط مشابهی حاکم است...
بله؛ ما در هرمزگان در ابعاد مختلفی کم‌نظیر هستیم. ما 43 درصد از سهم ساحل کل ایران را در شمال و جنوب کشورمان داریم که یک فرصت فوق‌العاده‌ای است که هزاران بستر بزرگ تولید و اشتغال در آن وجود دارد. هرمزگان در حوزه منابع طبیعی، کشاورزی، محیط زیست، صنعت، حمل و نقل، خدمات یکی از استان‌های با فرصت‌های بکر است که شاید در مجموع 20 درصد از این ظرفیت‌ها را هم به فعلیت نرسانده‌ایم. ما استانی هستیم که هر 4 نوع حمل و نقل هوایی، زمینی، ریلی و دریایی را داریم. در کشاورزی بهترین استان برای کشت خارج از فصل هستیم. در حوزه تولید مرکبات، خرما و صیفی‌جات حرف اول را در کشور می‌زنیم. بزرگ‌ترین بنادر مسافری و تجاری را در هرمزگان داریم و تنوع مسائل اقتصادی در هرمزگان به قدری گسترده است که تمرکز و برنامه‌ریزی در هر کدام از این بخش‌ها می‌تواند بستری برای جهشی بزرگ باشد.
از طرفی وقتی سخن از جهش در بخش‌های مختلف در استان‌مان می‌کنیم، این جهش با انبوهی از فرصت‌های اشتغال‌زا همراه خواهد بود که می‌تواند افق بسیار روشنی را پیش روی نسل امروز و آینده استان ما قرار دهد.
فارس: در حوزه اقتصاد دریامحور اشکال جهش تولید را چگونه می‌توان پیگیری کرد؟ ما یکی از استان‌های ساحلی کشور هستیم که بسیاری از اندیشمندان حوزه اقتصادی بر این امر صحه می‌گذارند ما در زمینه دریا ورود کمتری داشته‌ایم و نتوانسته‌ایم از فرصت دریا استفاده خوبی ببریم.
ما در حوزه دریا در استان هرمزگان کمتر ورود کرده‌ایم. به طور کلی چون در حوزه مسائل کلان سیاسی و مدیریتی در کشورمان بیشتر تمرکزگرا بوده‌ایم، توجه کمتری به دریا و سرمایه‌گذاری در استان‌های ساحلی برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های دریا در اقتصاد ملی‌مان داشته‌ایم. این توجهی طی یک دهه اخیر و خصوصا در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم، متأثر از هوشمندی رهبر معظم انقلاب اسلامی در جهت دادن به مسیر مدیریتی کشور به مقوله دریا و سواحل بوده است. شاید اگر بخواهیم در معیار عددی نسبت به میزان بهره‌مندی‌مان از نعمت دریا را بسنجیم باید بگوییم که حدود 20 درصد از ظرفیت‌هایمان را در حوزه دریا به فعل رسانده‌ایم و هنوز تا 80 درصد باقی تلاشی جهادی لازم است.
همین موضوع دریا و استفاده از ظرفیت‌های مختلف آن در مسیر جهش تولید در حوزه‌های گوناگون می‌تواند رسالت ما ساحل‌نشینان و مراکز علمی و صنعتی و مدیریتی استان‌های ساحلی باشد.
در کشوری مانند نروژ که یک کشور ساحلی است، تنوع و دامنه گسترده بهره‌گیری از ساحل و دریا در زمینه‌های مختلف به اندازه‌ای است که اکنون بیش از 80 درصد ظرفیت‌هایشان را مشغول کرده‌اند و تنها 20 درصد آنهم در حوزه «های‌تک» و دانش‌های روز مرتبط با بهره‌مندی از سواحل برایشان باقی مانده است. در انگلستان و کره‌جنوبی، سنگاپور و ... خیلی از ظرفیت دریایی خودشان بهره گرفته‌اند و به نوعی اقتصادهای آن از مواهب دریایی‌شان بهره‌مند است اما سهم دریا و اقتصاد دریامحور در اقتصاد ملی ما بسیار محدود است.
فارس: حجم سالانه اقتصاد مرتبط با دریا در کشورهای مختلف جهان چقدر است؟ آیا عدد دقیقی در دست هست؟
این عدد در کشورهای مختلف متعدد و بسته به میزان برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری آنها در بخش‌های دریایی متنوع است. اما مثلا در یک شاخص «گردشگری دریایی» در طول یک سال ارزش گردش مالی در این بخش از 165 میلیارد دلار در سال نیز فراتر رفته است و کشورهای مختلف فقط در بخش گردشگری مرتبط با دریا توانسته‌اند منابع مالی عظیمی بدست بیاورند که آن را صرف توسعه خودشان در دیگر بخش‌ها کنند.
یا در بحث امنیت غذایی نباید فقط نگاه ما به صید ماهی باشد. برخی کشورها در این زمینه به قدری پیش رفته‌اند که اکنون با کمبود فضا و محدودیت سواحل مواجه شده‌اند. تولید بسیاری از محصولات مرتبط با دریا نظیر جلبک، صدف، خیار دریایی و ... و بکارگیری آن در دیگر صنایع از جمله صنایع دارویی، صنایع بهداشتی و آرایشی و ... اکنون در برخی کشورها به میزان باورنکردنی پیش رفته و آنها در حوزه دانش تکنولوژیک مرتبط با دریا در حال تلاش و کار هستند.
فارس: در این زمینه به تقویت ظرفیت‌های علمی در کشورمان و بخصوص در استان‌های ساحلی نیاز داریم؟
دقیقا همین طور است. ما برای رونق دادن به برخی از عرصه‌های مرتبط با دریا به دانش آن نیاز داریم و فرآیند بومی‌سازی دانش مرتبط با این بخش به تلاش دانشگاه‌ها و تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان در استان‌های ساحلی از جمله استان هرمزگان نیاز دارد. جهت‌گیری علمی مراکز دانشگاهی استان‌های ساحلی در این زمینه اهمیت فراوانی دارد.
فارس: در مجموعه دانشگاه آزاد هرمزگان چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته و با توجه به این که حضرتعالی چندماهی است که مسؤولیت ریاست بر این دانشگاه را عهده‌دا هستید، چه برنامه‌هایی در این باره دارید؟
ما در دانشگاه آزاد جهت‌گیری خودمان را به سمت و سوی تولید نیروی انسانی متخصص و کارآمد قرار داده‌ایم. تولید تکنولوژی از بستر نیروی متخصص و کارآمد شکل می‌گیرد و ایجاد «سراهای نوآوری» در دانشگاه آزاد با مشارکت دانشجویان فارغ‌التحصیل در رشته‌های مختلف یکی از این اقدامات است که با جدیت در حال پیگیری است. ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان مرتبط با حوزه‌های مورد نیاز در استان یکی از اولویت‌های دانشگاه آزاد است که بتواند به جهش تولید و پیشبرد تولید در فاز علمی آن کمک کند.
مأموریت اول دانشگاه‌ها تولید نیروی متخصص و کارآمد برای جهش تولید است و ما در برخی از حوزه‌های صنعتی به کمک تولید در استان رفته‌ایم و پیوندهای خودمان را با صنعت تقویت کرده‌ایم.
فارس: بصورت مصداقی می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد؟
ما در دانشگاه آزاد هرمزگان، جمعی از مدیران کلان صنایع غرب استان و غرب بندرعباس را در نشست‌های مختلفی میزبانی کرده‌ایم و نیازهای آنان در حوزه‌های علمی را احصاء و ظرفیت‌های دانشگاه در این زمینه را برای آنها به طور دقیق تبیین کرده‌ایم. حتی برخی از صنایع درخواست داشتند که اساتید ما در ساختار مدیریتی آنان قرار بگیرند. ظرفیت نخبگی دانشگاه باید در خدمت صنعت در استان قرار بگیرد و کسب مشاوره از چهره‌های علمی در استان به یک حرکت جریان‌داری تبدیل شود که بتواند رابطه میان صنعت و دانشگاه را تقویت کند.
ما اکنون در حال همکاری علمی با پالایشگاه‌های استان، صنایع فولادی و آلومنیومی هستیم و گروه‌های علمی ما در ارتباط با این صنایع هستند. در حوزه کشاورزی و شیلات هم کارهای خیلی خوبی در دانشگاه آزاد هرمزگان آغاز کرده‌ایم که می‌تواند دستاوردهای بسیار ارزنده‌ای در آینده نزدیک به دنبال داشته باشد و هم وابستگی ما را به خارج از کشور کمتر می‌کند و هم سبب رشد برخی دیگر بخش‌ها خواهد شد.
فارس: هیأتی اندیشه‌ورز نیز در دانشگاه آزاد دارید. کار مشخص این هیأت اندیشه‌ورز چیست؟ آیا مرتبط با فرآیند تولید علم برای صنعت و دیگر بخش‌ها است؟
بله؛ هیأت اندیشه‌ورز در دانشگاه آزاد یک حرکت کلی در سراسر کشور است که از مجموعه‌ای از اساتید رشته‌های مختلف و به ریاست رئیس هر دانشگاه در استانها تشکیل شده است. این جمع یک جمع نخبگی دانشگاهی است و یکی از کارکردهای مهم آن نیز پرداختن به موضوعات مورد دغدغه در استان است. اساتید صاحب فکر در حوزه‌های مختلف موضوعات روز را در سطوح مختلف بین المللی، ملی و استانی تحلیل و ارزیابی می‌کننند و خروجی این جلسات با دعوت از مدیران کلان استان در اختیار آنان برای کمک به انجام هرچه بهتر مسؤولیت‌شان و تدوین راهبرد محلی برای حل مشکلات منطقه‌ای قرار می‌گیرد.
این هیأت 10 تا 12 نفر است اما می‌تواند بیشتر نیز باشد و چهره‌های عضو، مشخصا باید صاحب فکر و تخصص ویژه‌ای باشد که لزوما حضورشان در یک کرسی علمی در دانشگاه آزاد ملاک نیست بلکه می‌توانند از خارج از دانشگاه آزاد باشند اما به ما در پیشبرد این حرکت در قالب طرح مشخصی در استان کمک کنند.
فارس: سراهای نوآوری که در دانشگاه شکل گرفته است تاکنون چه دستاوردهایی به دنبال داشته؟
سراهای نوآوری مراکزی هستند که در حوزه فناوری فعال هستند. تولید فناوری و تکنولوژی در دستور کار این سراها است. سه سرای نوآوری که تاکنون در دانشگاه آزاد هرمزگان تشکیل شده است، متمرکز بر سه موضوع مهم و مورد نیاز صنایع استان هستند. یکی بر موضوع شناورهای دریایی و تولید سوخت‌های هیبریدی برای کشتی‌ها و دیگری بر بحث امنیت غذایی و شیلات متمرکز شده است. در حال کار روی سراهای نوآوری جدیدی هستیم که روی بذرهای مناطق گرمسیری کار می‌کنند و با همکاری دانشگاه آزاد اصفهان توانسته‌ایم به توفیقات بسیار خوبی در مزرعه 3 هکتاری دانشگاه آزاد در رودان دست پیدا کنیم که موفقیتی در سطح ملی بود.
ما اگر بتوانیم در این زمینه گام‌های تکمیلی‌مان را برداریم، کشور را در زمینه تولید برخی بذرها بخصوص برای مناطق گرمسیری خودکفا خواهیم کرد که هم از خروج ارز جلوگیری کنیم و هم جلوی وضعیت انحصاری عرضه این بذرها توسط برخی کشورهای خاص را بگیریم.
فارس: هرمزگان به لحاظ نیروی پزشکی و زیرساخت‌های درمانی در مضیقه است و این در حالی است که تنها یک دانشگاه علوم پزشکی دارد. برخی استان‌های همجوار ما دو تا سه دانشگاه علوم پزشکی دارند و با سرعت و شمار بیشتری در حال تولید نیروی متخصص در این زمینه هستند. شما در مجموعه دانشگاه آزاد چندی پیش از آمادگی‌تان برای راه‌اندازی دانشکده پزشکی در بندرعباس صحبت کردید. این موضوع اکنون در چه مرحله‌ای است؟
یکی از سیاست‌های ما این است که در حوزه پزشکی در بندرعباس وارد شویم. ما اکنون در دانشگاه آزاد قشم و کیش رشته‌های پزشکی و دندان‌پزشکی را داریم اما به دنبال آن هستیم که دانشکده علوم پزشکی را برای تربیت پزشک و دندانپزشک با همکاری دانشگاه علوم پزشکی استان در بندرعباس ایجاد کنیم. این آمادگی را به لحاظ زیرساختی و اعتباری داریم و در این راه به همکاری استان و هیأت امنای‌مان نیاز داریم تا بتوانیم در این عرصه نیز وارد و نیروی متخصص تربیت کنیم که بتوانند گوشه‌ای از نیازهای استان را تأمین کنند.
فارس: تشکر از زمانی که در اختیار ما قرار دادید. برای شما و همه همکاران‌تان در دانشگاه آزاد آرزوی موفقیت و سربلندی داریم.
بنده هم از تلاش‌های خبرگزاری فارس در استان هرمزگان تقدیر می‌کنم و امیدوارم که همه ما بتوانیم با همکاری و همراهی با هم گامی برای رشد و توسعه استان هرمزگان و ایران اسلامی عزیز برداریم.
*گفت‌وگو از مهدی خسروی و سعید پیشوایی
انتهای پیام/3264/ر
