بهار نوجوانی را به بهار قرآن پیوند دهیم/ تربیت فرزند به سبک اهل بیت(ع)

گروه خانواده:مریم اویسی؛ دوران  کودکی و نوجوانی بهار فصل های زندگی است و اگر والدین در این بهار از عمر فرزندانشان وقت را فقط به تماشا و لذت بردن بگذرانند؛ در جوانی و میان سالی فرزندان چیزی جز یک درخت بی بار و بر نمی بینند. رمضان ، این ماه مبارک که به بهار قرآن و ماه مهمانی خدا معروف است ؛ بهترین فرصت است تا بتوانیم ره توشه ای برای فردا برداریم. ماهی که برای خداست ولی بهترین بنده خدا ، علی (ع) همچون قلب تپنده ای ، حیات معنوی را به رگ های این ماه می ریزد و راهنمایی است برای کسانی که راه گم کرده اند و نمی دانند چگونه و به چه کسی اقتدا کنند تا رستگار شوند.

 کمتر از چند روز تا پایان ماه مبارک رمضان باقی مانده ولی این روزها و شب ها که با عطر و بوی قرآن و امام علی (ع) مزین شده است ؛ بهترین فرصت است که با آموختن الگوی تربیتی مناسب ، بتوانیم رفتار خود را با فرزندانمان هدایت کنیم.

با مهدی رستمی پژوهشگر علوم رفتاری ، روانشناس و مشاور خانواده درباره الگو پذیری از حضرت امیر (ع) برای رفتار با نوجوانان گفت و گو کردیم. رستمی از نامه حضرت امیر (ع) در نهج البلاغه و حکمت سخنان مولای متقیان در باب تربیت فرزند سخن گفت و از آگاهی که والدین نسبت به نوجوانان باید کسب کنند تا بتوانند رفتارهای نیکویی چون انفاق را به آنها آموزش دهند.

نامه 31 امیرالمومنین در نهج البلاغه، یک چراغ برای تربیت

بر اساس مدل زیستی که حضرت علی (ع) در نهج البلاغه ارائه می دهند 3 تغییر در انسان در گذر زمان اتفاق می افتد که این سه تغییر شامل تغییرات فیزیکی ، تغییرات روحی و تغییرات اجتماعی است.

در ابتدای این نامه به انسان و حوادث روزگار اشاره شده است که با ذکر دقیق جزییات انجام شده است. همین موضوع یک نشانه است که اگر انسان به خوبی به اطراف خود نگاه کند ، می تواند جزییات را درک کند. این جزییات محیط پیرامون مفسر همان کلمه «آلاء» در قرآن کریم سوره الرحمن است.

 فراموش نکنیم دنیا دارالقرار نیست

امیرالمومنین (ع) در این نامه اعتراف به گذشت زمان می کند. کسی که فرضیه تغییر را پذیرفته باشد ،  تبدیل را نیز باور دارد. اولین باور این است که دنیا دارالقرار نیست .  اگر ما بتوانیم این موضوع را درک و بپذیریم ، برایمان انفاق از آنچه که داریم، سهل و آسان می شود.

نگرش اشتباه ، دلیل نابسامانی های زندگی

نابه سامانی ها و گرفتاری هایی که امروز در زندگی احساس می کنیم به خاطر این است که دنیا را جایی برای زیست همیشگی می دانیم ولی اگر تغییری در مدل فکری خود ایجاد کنیم، می توانیم هم آرامش بیشتری  و هم دست بخشنده تری داشته باشیم.

حضرت علی (ع) در این نامه 9 صفت را بیان می کنند که در ادامه 9 حقیقت را در آینده به خاطر داشتن این صفات بیان می کنند. به عنوان مثال اگر فردی از تکبر دوری کند ، فروتنی نصیبش می شود و جایگزین خود اتکایی نیز خدا اتکایی است . لذا هرچه خدا محورتر باشیم ، حل مسائل پیرامون مان ، راحت تر است چرا که مرجع حقیقی خداوند است.

تفاوت عمیق بین مدیریت و خست

حضرت علی (ع) فرموده اند که آرزوهای دور و دراز مانع احسان و نیکی به دیگران می شود. این در حالی است که برخی از افراد به بهانه مدیریت و برنامه ریزی برای آینده از انفاق و نیکی به دیگران سرباز می زنند. باید بدانیم که مدیریت با خست و تنگ نطری متفاوت است . برنامه ریزان به آینده بهتر بشر کمک می کنند در حالی که افراد خسیس ، زندگی را هم برای خود و هم برای دیگران سخت می کنند. لذا باید بدانیم برای آنکه انفاق در خانواده به یک امر فراگیر تبدیل شود و نوجوانان هم این الگو را بپذیرند ، لازم است والدین تفاوت مدیریت و خساست را بدانند.

روحیه و رفتار را ازهم تفکیک کنیم

اما برای آنکه بتوانیم رابطه مناسبی با فرزند نوجوانمان داشته باشیم باید بدانیم که روحیات و رفتار دو مقوله کاملا جدا هستند که والدین به اشتباه، این دو موضوع را با هم ادغام می کنند. پدر و مادر برخی از اعمال نوجوانان را رفتار می پندارند و با فرض غیر طبیعی بودن آن ، واکنش های عصبی نشان می دهند .

نوجوان به دنبال هویت

علم روان شناسی نیز مانند آنچه حضرت علی (ع) در نامه 31 نهج البلاغه  اشاره کردند ، بر عوامل فیزیکی ، روحی و اجتماعی همراه با پریشانی و سرگردانی تاکید دارد.

نوجوان ، پریشان و سرگردان به دنبال هویت خودش می گردد و به همین دلیل ، دوران بلوغ ، مرحله دشواری برای نوجوان و والدین او به شمار می رود.

دلیل پریشانی والدین از رفتار نوجوان چیست؟

پدر و مادر به دلیل آنکه بین روحیه و رفتار فاصله نمی گذارند اغلب دچار مشکلات با نوجوانشان می شوند. به عنوان مثال والدین ، روحیه انزوا طلبی را در نوجوان می بینند، سریعا  به او برچسب انزوا طلبی زده و اعتراض می کنند. این در حالی است که والدین ، نغییرات خودشان و گره خوردن سنشان با بحران میان سالی را نمی بینند و خود را محق برای نگرانی و مشکلات این چنینی می بینند. همین امر موجب می شود ، فاصله بین روحیه و رفتار در نطر گرفته نشود .

فرار از جاده یک طرفه!

علاوه بر این ، اکثر والدین با به نوجوانی رسیدن فرزندشان ، دچار دگردیسی سنی ، مشکلات اقتصادی و اجتماعی هستند و همین موضوعات باعث می شود که آنها یک جاده یک طرفه به سمت ارتباط با نوجوان ترسیم کنند.

 امیرالمومنین (ع) برای ارتباط با نوجوان توصیه می کند که این جاده ارتباطی را 2 طرفه تشکیل دهیم . یعنی والدین این پرسش را از خود مطرح کنند که من در چه شرایطی و نوجوانم در چه شرایطی قرار دارد؟

پیدا کردن نقطه افتراق

نوجوان آرزومند چیزی است که برای والدین نه تنها آرزو نیست ، شاید خنده دار هم باشد. نقطه افتراق دقیقا همین جاست که والدین روحیات و رفتار میان سالی خود را طبیعی تلقی می کنند و انگشت اشاره را به سمت نوجوان گرفته و روحیات و رفتار نوجوان را غیر طبیعی و نا مناسب می بینند.

فرق روحیه با رفتار چیست؟

اگر یک مثلث ترسیم کرده و انسان را داخل این مثلث قرار دهیم . راس های مثلث به پندار، گفتار و رفتار تعلق دارد. انزوا طلبی برخی از نوجوانان و مشارکت نکردن آنها در انجام برخی از فعالیت ها ، در حد پندار است اما اگر با آنها وارد رابطه دو سویه نشویم ، این پندار ، کم کم به رفتار تبدیل می شود.

حدیثی از امام علی (ع) نقل شده است که مواظب افکار باشیم چون گفتار و سپس رفتارمان را می سازد و این موضوعی است که علم روان شناسی هم توانسته است به آن دست یابد.

روحیه ، چیزی است که فرد در ناحیه نگرش به آن دچار است . اگر به مثال قبلی رجوع کنیم ، نوجوان در ذهنش احساس می کند که انزوا طلبی بهترین گزینه است. این هنر مشاورمدرسه و خانواده است که به نوجوان نشان دهد ، گزینه های دیگری هم جز گزینه انزوا طلبی وجود دارد .

نوجوان باید از تک بعدی بودن ، جدا شده و ابعاد دیگر خود را شناسایی کند. برای حل مشکلی نظیر انزوا طلبی هم باید به نوجوان نشان داد علاوه بر بعد فردیت ، بعد جمعیتی هم در درون فرد وجود دارد که باید با آن نیز اشنا شود.

دو صد گفته چون نیم کردار نیست

چه به لحاظ روان شناسی و چه از منظر دینی و البته اشعار فارسی ، متوجه این موضوع می شویم که برای خلق یک رفتار مانند گشاده دستی و انفاق ، در کودک و نوجوان باید آنها را در انجام آن فعالیت ، مشارکت داده و در مقابل شان رفتارهایی داشته باشیم که تداعی کننده این عمل باشد.

روحیه کودکان و نوجوانان را به مثابه یک زمین مستعد و قابل کشت ببینیم که می توان در آن بذر همدلی کاشت. آن ها را به محیط هایی ببریم که خدمتگزاری و همراهی با مردم را درونشان زنده کند.نوجوانان را در امور خیریه مشارکت دهیم و حتی برای صدقه دادن ، از آنها کمک بگیریم و تبعات آن را هم از منظر قرآنی بگوییم.

امام علی (ع)، حسنین (ع) را همراه خودش برای انفاق و کمک به مردم ، همراه می کرد و به آنها می فرمود که خداوند نیکوکاران را دوست دارد. همین موضوع نشان می دهد که باید فرزندان را در امور خیر شریک کنیم و برای آنها سهم قائل شویم. اگر فرزندمان در قلکش ، پولی را برای خرید وسیله ای جمع آوری کرده است به او بگوییم که باید سهم کوچکی از این پول را به کودکانی اختصاص دهیم که توانایی خرید این وسیله را ندارند و احساس لذت از بخشندگی را به فرزندمان القا کنیم.

انتهای پیام/