«الکساندر کنیازف» کارشناس سیاسی روس در تحلیلی که در اختیار خبرنگار خبرگزاری فارس در دوشنبه قرار داد، به بررسی چشم انداز تعامل و عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا پرداخت.
در این تحلیل آمده است: در سال گذشته بحث تعامل ازبکستان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از موضوعات مهم مربوط به تحولات سیاسی و اقتصادی این کشور بوده است.
در این دوره، پیرامون این موضوع نه تنها دیدگاه‌های کارشناسان مطرح شد بلکه تعدادی از سیاستمداران ازبکستان و روسیه از جمله مقامات عالی این کشورها اظهار نظر کردند.
معلوم است که اتخاذ تصمیم در این زمینه جدای از بحث منافع اقتصادی، ملاحظات سیاسی را نیز به همراه دارد. از جمله این موضوع مطرح خواهد شد که پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بحث ضرورت منصرف شدن این کشور از اصل حفظ فاصله بین منافع قدرت‌های جهانی را پیش خواهد آورد.
به ویژه اینکه برای رهبری روسیه جنبه سیاسی همگرایی در چارچوب این سازمان از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.
در صورت پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فاصله گرفتن این کشور از ساختارهای همگرایی موجود در فضای شوروی سابق همانند گذشته چندان امکان پذیر نخواهد بود.
این موضوع فقط به اتحادیه اقتصادی اوراسیا محدود نشده بلکه در موارد دیگر و از جمله منطقه آزاد تجاری سازمان همکاری‌های شانگهای نیز که چین در آن به دلیل پتانسیل بالای اقتصادی حرف اول را می‌زند، صدق خواهد کرد.
منتقدین پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به طور مستقیم مواضع ضد روسی و ضد همگرایی نگرفته و عمدتاً به این موضوع اشاره می‌کنند که بدون اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز همکاری‌های دو جانبه «تاشکند» با «مسکو» و «نورسلطان» از رشد مطلوبی برخوردار می‌باشد.
به عنوان مثال ازبکستان تنها کشور خارج از اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که تسلیحات روسی را با قیمت‌های داخلی خریداری می‌کند (یعنی بدون عضویت نیز از چنین مزایایی برخوردار می‌باشد).
همچنین به آن اشاره می‌شود که بدون مشارکت ازبکستان در سازمان پیمان امنیت جمعی نیز مسائل امنیت منطقه‌ای با موفقیت دنبال می‌شود که حاکی از موثر تمام شدن فعالیت‌های دوجانبه تاشکند با مسکو می‌باشد.
همکاری در چارچوب منطقه آزاد تجاری کشورهای مستقل همسود (که همه اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا در آن حضور دارند) نیز به نفع ازبکستان خواهد بود.
در عین زمان هیچ یک از منتقدین نمی‌توانند منکر این واقعیت باشند که تعامل اقتصادی و سیاسی با کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از اولویت‌های مهم رهبری ازبکستان به شمار می‌رود.
با توجه به روحیات موجود در میان رهبری و نخبگان سیاسی ازبکستان، می‌توان این پیش بینی را داشت که در زمینه همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا گزینه‌های زیر مطرح خواهد بود:
- امضاء ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد ﺗﺠﺎری ﺑﯿﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اوراﺳﯿﺎ و ازبکستان (مشابه موافقتنامه امضا شده بین ایران و این اتحادیه)؛
- کسب مقام ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (همانند مولداوی). در دسامبر سال 2019 «شوکت میرضیایف» رئیس جمهور ازبکستان ضمن پیام خود به پارلمان کشورش به تمایل «تاشکند» نسبت به این چارچوب همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاکید کرد؛
- عضویت کامل ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا در بلندمدت؛
- احتمال در نظر گرفتن فرمول جدید تعامل ازبکستان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا با توجه به منافع تاشکند و اهمیت سیاسی این موضوع برای روسیه.
این نکته قابل ذکر است که بحث مربوط به چارچوب‌ها و جدول زمانی احتمالی پیوستن این کشور به اتحادیه اقتصادی اوراسیا پس از انتشار «دکترین توسعه جامع اقتصادی و اجتماعی ازبکستان تا سال 2030» راه افتاد.
بر اساس این سند، ازبکستان در سال‌های 2020 - 2021 از طریق امضای ﻣﻮاﻓﻘﺘﻨﺎﻣﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد ﺗﺠﺎری با اﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اوراﺳﯿﺎ، به توسعه تجارت خارجی دست خواهد یافت.
البته همزمان بر ضرورت تداوم مذاکرات با سازمان تجارت جهانی و تعداد دیگری از نهادها و کشورها (از جمله مذاکرات در رابطه به توافق نامه مشارکت و همکاری گسترده با اتحادیه اروپا به مرحله نهایی رسیده و امضای آن برای سال 2021 پیش بینی شده) تاکید شده است.
در مرحله دوم (طی سال‌های 2022 - 2025) بحث پیوستن کشور به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان تجارت جهانی، آزادسازی سیاست تجاری و صادرات، تجدید نظر در مورد موانع تجاری غیر تعرفه‌ای و انطباق آنها با توافق‌نامه‌ها و استانداردهای سازمان تجارت جهانی مورد توجه قرار داده خواهد شد.
چنین به نظر می‌رسد که تعامل ازبکستان با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (از ارزیابی چشم انداز مشارکت در این سازمان به عنوان ناظر گرفته تا توافق احتمالی ایجاد منطقه آزاد تجاری و سرانجام تصمیم عضویت کامل در آن) درباره چگونگی وضعیت به موضوعات زیر بستگی خواهد داشت:
- افزایش سطح مبادلات تجاری با اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا از جمله ایجاد تولیدات مشترک با هدف صادرات. در این زمینه بحث تأثیر تعرفه‌های تعیین شده توسط روسیه برای ترانزیت کالا و محصولات نهایی ازبکستان به بازارهای خارجی از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد.
- توسعه روابط تجاری و اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با شرکای خارجی خود از طریق مناطق آزاد تجاری. در این رابطه اثربخشی عملکرد منطقه آزاد تجاری با ایران، پیشرفت مذاکرات مربوطه با هند، فعالیت مناطق آزاد تجاری با ویتنام و سنگاپور (ارزیابی دسترسی به بازارهای جنوب شرق آسیا) مهم خواهد بود.
- فرصت‌ها و محدودیت‌های مربوط به همسان سازی سیاست گذاری‌های سازمان کشورهای مستقل همسود و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در زمینه‌های گمرکی، استاندارد سازی (از جمله برچسب زدن کالا)، مدیریت دیجیتالی ساختارها و ارائه خدمات قوه مجریه.
- پویایی اقتصاد ملی روسیه؛ قابلیت‌های روسیه به عنوان کمک کننده مالی به بخش‌های خاص اقتصاد این کشور و شرکت‌های بزرگی که روی تولید و نیروی انسانی ازبکستان سرمایه گذاری می‌کنند، بستگی دارد.
البته باید به این نکته نیز اشاره شود که در ماه اکتبر سال 2019 «ویلبرور راس» وزیر بازرگانی آمریکا با توجه به جدی شدن بحث تعامل تاشکند با اتحادیه اقتصادی اوراسیا اعلام کرد که «تلاش ازبکستان برای عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌تواند روند پیوستن این کشور به سازمان تجارت جهانی را پیچیده کرده و به تأخیر اندازد».
بدون شک این پیام «واشنگتن» به طور جدی روی تصمیم تاشکند در رابطه به تعیین سطح تعامل با اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاثیر گذاشت، به طوری که در چشم انداز نزدیک عضویت در مقام ناظر در این اتحادیه را برای خود مناسب تشخیص داده است.
انتهای پیام/ح
