نصرالهی: «فارس من» نیاز مخاطب امروز است/ مردم صدایشان را در رسانه خودشان می شنوند

گروه هنر و رسانه: زینب رازدشت - از دهه 1990 با پدیده ای بنام ارتباط جمعی شخصی روبرو هستیم؛ در این پدیده تنها خبرگزاری‌ها،  رادیو و تلویزیون، تولیدکننده و توزیع کننده اخبار و سایر قالب های رسانه ای نیستند، بلکه مردم هم تولیدکننده و هم توزیع کننده هستند.

در تکنولوژی های ارتباطی مخاطب با هر وسیله ای، در هر زمانی، هر پیامی را می تواند تولید و منتشر کند. در چنین شرایطی انحصار تولید و انتشار اخبار و دیگر کارکردهای رسانه همچون سرگرمی و آموزش، شکسته می شود و همه می توانند در عین حال که مصرف کننده هستند، تولید کننده و توزیع کننده باشند.

به بهانه آغاز به کار نسخه تعاملی فارس من، گفت و گویی با اکبر نصراللهی رئیس دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز داشتیم. 

این مدرس دانشگاه معتقد است رسانه های تعاملی دارای سه شاخص فناوری، محیط ارتباطی و درک مخاطب است. زمانی که صحبت از درک مخاطب می کنیم، یعنی مخاطبان حس کنند به واسطه امکانی که تکنولوژی های ارتباطی برایشان فراهم کرده است، خودشان در تولید، توزیع و مدیریت پیام نقش دارند و مخاطب حس کند که در تلویزیون دیده می شود و حتی می تواند با ارائه سوژه هم در خبرگزاری دیده شود. اگر این اتفاق رخ دهد،‌یعنی شاهد یک رسانه تعاملی هستیم.

فارس:رسانه های تعاملی باید چه ویژگی هایی داشته باشند؟

-برای رسانه های تعاملی چند شاخص بسیار مهم است که می توان به فناوری، محیط ارتباطی ودرک مخاطب اشاره کرد. تکنولوژی های ارتباطی این امکان را به وجود آورده اند تا هرکسی از هر جایی، هرپیامی را به هر زبانی و در هر زمانی منتشر کند. در واقع تکنولوژی سبب شده است تا ارتباطات، جریان تولید و انتشار پیام ها را دوطرفه و اینتراکتیو و تعاملی کند؛ بنابراین در این بستر ارتباطی که تکنولوژی های ارتباطی فراهم کرده بدیهی است که مخاطب انتظار دارد در تولیداتی که رسانه های رسمی قبلا انجام می دادند و این ارتباط یک طرفه و از بالا به پایین بود، تعامل و مشارکت داشته باشد.

یعنی مخاطب این احساس را داشته باشد که در تولید سوژه و تولید پیام مشارکت دارد و تنها مصرف کننده نیست، بلکه تولیدکننده است. یعنی مخاطب در تولید و انتشار پیام دخالت دارد.

فارس: سوق یافتن رسانه ها به ویژه خبرگزاری فارس به سمت تعاملی شده یک تحول و تغییر است. در این مورد توضیح می دهید.

-تغییر، گریز ناپذیر است و هرچیزی تغییر می یابد جز ذات خداوند. همه چیز در حال تغییر است و رسانه ها، مخاطبان و تکنولوژی های ارتباطی تغییر یافتند.

بدون تغییر هیچ تحولی، توسعه ای و رشدی اتفاق نمی افتد و قرار نیست هیچ حوزه ای بدون تغییر وتحول ادامه یابد؛ بنابراین همه حوزه ها، اشیا و  پدیده ها درحال تغییر هستند و خبرگزاری و سایر رسانه ها از این موضوع مستثنی نیستند.

اگر کسی به تغییراتی که در محیط اطرافش اتفاق می افتد، بی توجه باشد، بدیهی است که اگر رسانه دولتی باشد تبدیل می شود به رسانه کم اثر و بی اثر و مخاطبش را از دست می دهد، زیرا امکانات و بودجه اش را از جای دیگری می گیرد و دلش خوش است که ادامه حیات می دهد و در نهایت به کسی توجه نمی کند چون اثرگذار نیست.

اگر رسانه ای خصوصی متناسب با تحولات محیطی، تکنولوژی های ارتباطی و نیاز مخاطب تغییر نیابد، بدیهی است که نمی تواند مخاطب را با خودش همراه کند و در نهایت مخاطب، اعتماد مخاطب، جذابیت و تنوع را از دست می دهد و به یک رسانه مرده تبدیل می شود که ادامه حیات برایش غیرممکن خواهد شد.

از آنجا که رسانه خصوصی باید آگهی بگیرد و صاحبان آگهی به شرطی آگهی می دهند که آن رسانه مخاطب داشته باشد و در این صورت براساس میزان مخاطب است که صاحبان اگهی به رسانه ها اگهی می دهند، به همین دلیل اگر رسانه ای مخاطب نداشته باشد، صاحبان آگهی به آنها آگهی نمی دهند و آن رسانه اگر اگهی جذب نکند، درآمدی نخواهد شد و رسانه بدون درآمد حذف می شود و ادامه حیاتش غیرممکن خواهد شد؛ بنابراین حتما رسانه ها باید به تغییرات محیطی، تغییرات در مخاطب، تغییرات در تکنولوژی های ارتباطی، تغییرات در گردش اطلاعات، جریان اطلاعات، اخبار، تغییرات در فرآیندهای ارتباطی و تغییرات در آرایش رسانه ای توجه کنند و بی توجهی به تغییر و تحولات منجر به حذف رسانه های خصوصی و ادامه حیات کم اثر و بی اثر رسانه های دولتی می شود.

فارس: با این تفاسیر بخش فارس من خبرگزاری فارس، براساس تغییراتی که اشاره کردید، اقدام به فعال کردن نسخه تعاملی کرده است؟

-کاملا درست است؛ کاری که خبرگزاری فارس انجام داد، این بود که تغییرات محیطی را در حوزه رسانه های تعاملی، تکنولوژی های ارتباطی و نیاز مخاطب را به خوبی متوجه شد و به نوعی متناسب با نیاز مخاطب و امکاناتی که تکنولوژی های ارتباطی در اختیار مخاطبان قرار داده است و برای آنکه حضور فعالی در عرصه رقابتی داشته باشد، رسانه تعاملی خودش را تأسیس کرد و این اقدام بسیار هوشمندانه و ضروری بود.

توجه به تغیرات محیطی و تغییر در مخاطب و آرایش رسانه ای و تغییراتی که در تکنولوژی های ارتباطی انجام شده است، بنظرم کار بسیار ضروری، هوشمندانه و مسئولانه ای است.

فارس: تعاملی شدن رسانه چه فوایدی می تواند داشته باشد؟

-فوایدی که می تواند داشته باشد این است که رسانه ای همچون خبرگزاری فارس مردم را در تولید اخبار و پیام های خودش در قالب های فیلم، سوژه و متن مشارکت می دهد و همین موضوع باعث می شود که مردم احساس مسئولیت بیشتری کنند.

در این شرایط مردم احساس می کنند که رسانه برای خودشان است و تعلق خاطر به آن رسانه پیدا می کنند یعنی وقتی مردم در تولید مشارکت داشته باشند، احساس مسئولیت و تعلق خاطر می یابند و خبرگزاری را مال خود می دانند چراکه خودشان را در تولیدات، فیلم،گزارش می بینند و حتی صدای خود را از خبرگزاری می شنوند و همین موضوع سبب تنوع تولیدات می شود و از طرفی به لحاظ اقتصادی برای خبرگزاری خوب است؛ چراکه دیگر نیاز نیست همه موضوعات را خودش تولید کند بلکه بطور بالقوه مردم خبرنگارش هستند و در همه جای دنیا و در همه زمان با همه سلائق و دیدگاه ها به تولید می پردازند و همین موضوع سبب می شود تا چیزی پنهان نماند و به مسائل و سوژه ها عمق بخشی داده شود.

به مباحث عمق بخشیده می شود زیرا از زوایا و منظرهای دیگری به ماجرا دیده می شود و همین امر سبب می شود تا اثرگذاری تولیدات خبرگزاری بیشتر شود، زیرا فردی که خودش تولیدکننده است و باور می کند و حس می کند خبرگزاری مال خودش است و تولیداتش در آنجا نشر پیدا می کند، ارزش اثر می پذیرد.

زمانی که چند چشم، چند گوش و چند ابزار ماجرا را رصد کنند، سوژه هایی که در کشور رخ می دهد، نظارت بر امور و پدیده های جاری کشور بیشتر می شود و دقت بالا می رود و پدیده ای خودنظارتی و نظارت همگانی ایجاد می شود؛ بنابراین مردم همه چیز را رصد می کنند و بر همه چیز نظارت دارند. آنها در همه تولیدات مشارکت می کنند و همین موضوع سبب می شود تا مردم جذب رسانه های خودی شوند.

امروز این امکان در اختیار رسانه های رقیب و دشمن وجود دارد که برخی از مردم به واسطه آنکه رسانه های داخلی صدای شان را منعکس و تولیدات شان را منتشر نمی کردند و  مأمن و بستری برای انتقال نظرات و تولیدات مردم نبود و یا خیلی کم منتشر می شد، مردم نیازها، مطالبات، روایت و خوانش های خود را از طریق رسانه های ماهواره ای فارسی زبان و یا سایر رسانه ها منتشر می کردند.

اقدامی که خبرگزاری فارس با رونمایی از نسخه تعاملی انجام داد این است که مردم می توانند همان صدا، دیدگاه، نظرات و مطالبات خود را در این رسانه مطرح می کنند، همین امر سبب می شود تا مردم جذب رسانه های بیگانه نشوند و جذب رسانه های خودی شوند و آن راهبرد بازدارندگی رسانه ای محقق می شود.

زمانی که مردم تولیدات، نیازهای آموزشی، سرگرمی، تفریحی و خبری خود را زودتر از رسانه های بیگانه در رسانه های داخلی خودشان ببینند و از این لحاظ تأمین شوند، هر اندازه رسانه های خارجی هم فعال باشند، هیچ اثری نخواهند داشت چون رسانه دخلی زودتر از رسانه خارجی، آن کار را انجام می دهد و به عبارتی رسانه های خارجی بی اثر و بی فایده می شود.

بنابراین رسانه های داخلی با تأمین به موقع نیازهای خبری، اطلاعاتی، آموزشی و سرگرمی مردم و مشارکت دادن آنها در تولید و تنوع بخشی به تولید و عمق بخشی به تولیدات سبب تحقق این بازدارندگی می شود، یعنی اثر تهاجم و کارهای توسعه ای رسانه های رقیب و دشمن متوقف می شود و رسانه های رقیب و دشمن به این جمع بندی می رسند که مردم ایران با توجه به حضور فعال و هوشمندانه و مسئولانه رسانه های داخلی اگر در این محیط و جغرافیا کاری انجام دهند، کارشان نتیجه ای ندارد و آنها را به توقف فعالیت ها و کم اثری وا می دارد و اگر آنها فعالیت  شان را ادامه دهند، قطعا توسعه نخواهد داشت، چون آنها محاسبه می کنند که اگر بخواهند ادامه دهند نتیجه و اثری ندارد، زیرا زودتر از آنها رسانه داخلی این کار را انجام می دهند.

خبرگزاری فارس با این اقدام آن راهبرد بازدارندگی رسانه ای را محقق خواهد کرد و جلوی اقدامات توسعه طلبانه رسانه های معاند و رقیب گرفته می شود؛ چراکه آنها محاسبه می کنند و به این نتیجه می رسند که حضورشان فایده ای ندارد و مردم زمانی که خودشان تولیدکننده و در تعامل با رسانه خودشان باشند، می توانند در این تعامل سواد رسانه ای شان را افزایش دهند و با افزایش سواد رسانه ای و مشارکت مردم در تولیدات مطمئنا حتی اگر در معرض پیام رسانه های بیگانه قرار بگیرند، برخورد فعالی خواهند داشت و از آنها اثرپذیر نخواهند بود.

فارس: بنظر شما طرح تعاملی مردم با رسانه و بالعکس، در فارس من می تواند یک جریان جدیدی از شیوه تعاملی و متفاوت با شبکه های اجتماعی  متفاوت باشد؟

-به لحاظ ماهوی تفاوتی احساس نمی شود زیرا مخاطب در رسانه های تعاملی و اینتراکتیو، خودش  را می بیند و یا صدایش را می شوند و احساس می کند که نیازهایش در آنجا پیگیری می شود.

اقدامی که فارس انجام داده است، یک رسانه تعاملی و اینتراکتیو است که ضرورتش احساس می شد. فارس با این کار انقلابی اش، اقدام در خور تقدیر و تحسین انجام داده است.

در رسانه تعاملی سه تا شاخصی که در ابتدا اشاره کردم، در نسخه تعاملی خبرگزاری فارس هم وجود دارد و چیزی فراتر از این در رسانه تعاملی  دیده نمی شود.

فارس متناسب با پیشرفت های فناوری و با علم به اینکه این فناوری در اختیار مخاطبان قرار دارد و مخاطب هم می تواند تولید کند و بفرستد، این انگیزه را در مخاطب به وجود می آورد که از این تکنولوژی و امکان استفاده کند.

خبرگزاری فارس به واسطه این کار انقلابی و هوشمندانه در راستای تأمین منافع ملی و مخاطبان گامی برداشت که هم به نفع مخاطبان، هم به نفع خبرگزاری و در نهایت به نفع کشور است و در این راستا رسانه های دشمن و رقیب ضرر می کنند چون مخاطبان فارس را مال خود می دانند و نسبت به آن تعلق خاطر احساس می کنند و سعی می کنند خودشان تولیدکننده و مصرف کننده باشند.

همچنین در این شرایط جریان تبادل اخبار از حالت عمودی به افقی دریافت می شود؛ بنظرم در رسانه های تعاملی افراد در تولید و توزیع مشارکت دارند و همزمان هم مصرف کننده هستند.

در فارس من هم مخاطبان می توانند تولید و توزیع کنند و در عین حال هم مصرف کننده تولیدات خودشان، مصرف کننده تولیدات سایر مردم و در نهایت مصرف کننده تولید خبرگزاری باشند.

فارس: به نظر شما این اقدام خبرگزاری فارس می تواند انگیزه تغییر روش در بقیه رسانه ها باشد؟

-اقدام فارس به واسطه نسخه تعاملی، یک اقدام انقلابی، گسترده، خوب، جذاب و به موقع برای کشورمان بود. در این بخش نیاز کشور احساس می شد که فارس با رونمایی از این نسخه تعاملی این نیاز را تأمین می کند.

پیش تر کم و بیش در روزنامه و در قالب انعکاس پیام های مردمی به صورتی ضعیف و سنتی و در تلویزیون در قالب صدای مردم در شبکه خبر و  در شبکه دو در برنامه گفت و گوی ویژه خبری شاهد بودیم، اما این اقدام فارس از هر لحاظ به روزتر، جدیدتر، گسترده تر، جالب تر و مورد نیاز کشور بود و بدیهی است که رسانه ها باید از یکدیگر تأثیر بپذیرند و بر یکدیگر تأثیر بگذارند. درواقع رسانه باید یکدیگر را رصد کنند و کارهای خوب دیگران را تقلید کنند.

این اقدام فارس خوب است و حتما رسانه هایی که پویا، پیشرفته و حرفه ای هستند، فارس را رصد می کنند و از این مدل فارس استفاده خواهند کرد و شاید هم از این مدل در رسانه های شان بهره مند شوند.  اگر رسانه ای رصدی در میان رسانه های دیگر نداشته باشد، مغایر با حرفه ای گرایی و هوشمندی است.

بنظر می رسد اقدام فارس می تواند مورد تقلید دیگران قرار بگیرد، حتی اگر برخی از رسانه ها در بحث های تعاملی کارهایی را در سطحی محدودتر انجام می دادند، می توانند این اقدام فارس را به عنوان مدل و نمونه مطالعه و رصد کنند و آن قسمت هایی که برجسته و مفیدتر است، به رسانه خود تعمیم دهند. قطعا هوشمندی و حرفه گرایی اقتضا می کند که این کار انجام شود.

فارس: بنظر شما تحول می تواند راهی به سمت حرفه ای گرایی باشد و د رنهایت بتوانیم شاهد توسعه رسانه ای باشیم؟

-تحول مطئمنا رسانه های ما را به یک گام به سمت حرفه ای گرایی پیش می برد و هر رسانه ای طبیعی است که اگر این تحول را نادیده بگیرد و به سمت تعاملی شدن سوق نیابد، ضرر خواهد کرد.

فارس: و البته ضمانت اجرایی به مطالبات مردمی در قالب تعاملی شدن رسانه هم نوعی تحول به شمار می آید، بنظر شما این امر تا چه اندازه تحقق یافتنی است؟

-رسانه ها وظایف اطلاع رسانی، بصیرت بخشی، نظارت راهنمایی، حساس شدن و حساس کردن درباره تحولات محیطی، منافع ملی و امنیت ملی است. یعنی رسانه ها در این حوزه ها دیگران را حساس کنند.

همچنین در رسانه تعاملی، رسانه نماینده پیگیری نیازها و مطالبات مردمی است و البته خود مردم هم درباره این ماجراها حساس هستند، اما قرار نیست که ما انتظار داشته باشیم که اگر موضوعی مطرح می شود، حتما رسانه نتیجه اش را بگیرد؛ چراکه قطعا نتیجه خواهد داشت.

زمانی که مطالبه و نیازی از سوی مردم مطرح  و در بخش فارس من منتشر می شود، این امر ناخودآگاه جریان سازی ایجاد می کند و مردم مطلع می شوند که این خبرگزاری موضوع را تا حدی که توانسته پیگیری کرده  و همین امر خودش اثرگذار است.

همچنین اگر در این راستا مقام مسئولی به دلیل ضعف مدیریتی، نتواند مشکل را مرتفع کند، قطعا این موضوع در یاد مردم خواهد ماند و بازخورد این اقدام را در رأی مردم و نوع نگاه شان شاهد خواهیم بود.

رسانه ها روی افکار عمومی و رفتار مردم اثر می گذارند و قرار نیست اگر مفسده اقتصادی اقدامی انجام داد، او را به زندان بیندازیم بلکه رسانه با ایجاد جریان سازی می تواند مردم را نسبت به موضوع حساس کند.

در فارس من این بستر و تریبون در اختیار مردم داده شده است تا مردم حرف شان را بزنند و نیازهای شان را مطالبه کنند و در عین حال هم نظارت داشته باشند و این مطالبات معمولا نتیجه می دهد و می تواند بازدارنده و شتاب زا باشد.

رسانه های تعاملی و فضای مجازی این امکان را دارد تا موضوع را برجسته کنند و حتی می توانند کاری کنند که یک کار اشتباه انجام نشود.

امکانی که در فارس من فراهم شده است این بوده که در افکار عمومی و اجرا اثر بگذارد، اما همیشه اینطور نیست که اثر را در کوتاه مدت شاهد باشیم گاهی در افکار عمومی و در مسئولان اثرگذار می شود و در درازمدت جواب می دهد و اثرگذاری اش غیرمستقیم است.

قطعا نسخه جدید فارس من سبب اعتمادافزایی، تنوع بخشی، عمق بخشی و نظارت مردم بیشتر می شود. همچنین مشارکت مردم در تولیدات و احساس مسئولیت افزایش می یابد و دقت در کار بیشتر می شود و شاهد پوشش همه موضوعات خواهیم بود و موضوعی پنهان نخواهد ماند.

همچنین نسخه تعاملی فارس من سبب می شود تا مخاطبان جذب رسانه خودشان شود و از رسانه های بیگانه احساس بی نیازی کنند و در نهایت راهبرد بازدارندگی رسانه ای در این مرحله محقق شود.

انتهای پیام/