خبرگزاری فارس استان کردستان/فاطمه ملایی؛ هرچند وجود کودکان کار در جامعه ما سوژه جدیدی نیست اما در برابر این واژه تلخ و با توجه به بحران کرونا این روزها که همه برای دوری از این بیماری منحوس و حفظ سلامت خود از تجمع در اماکن عمومی و خیابان‌ها خودداری می‌کنند، اما در خیابان‌های شهر می‌توان تصویر کودکان مظلوم و کاری را دید که سلامتی آنها در معرض خطر جدی قرار دارد.
با چرخشی در خیابان‌های سنندج که این روزها به خاطر ترس از ابتلا به کرونا و گسترش ویروس تقریبا خالی از هر رهگذری شده است، متاسفانه سر چهارراه‌ها و یا پیاده‌روهای خیابان حضور کودکانی به چشم می‌خورد که در تقلای لقمه نانی از جان خود مایه گذاشته‌اند، کودکانی که مدارس برای حفظ سلامتی آنها تعطیل شده است اما آنها بخاطر شرایط مالی و تنگدستی همچنان در گوشه و کنار خیابان‌ها برای اندک درآمدی پرسه می‌زنند.
کودکانی از جنس درد و رنج با نگاه سوزناک کودکی که تمام آرزوهایش را در چهار راه‌ها و پشت چراغ قرمز جا گذاشته است هنگامی که به عمق چشمانشان خیره می‌شوی تلخی را می‌بینی که در آن مدت‌هاست بار غم را بسته‌اند و داغ و حسرت بازی‌های کودکی و رویا‌های شیرین در دل‌های کوچکشان برجا مانده است. دلم می‌سوزد برای این همه تلخی روزگار برای دخترها و پسربچه‌هایی که روی خوشی از این دنیا ندیده‌اند، در همه دوره‌ها بازیچه ایام قرار گرفته و اکنون هم یکی از قشرهای بسیار آسیب‌پذیر و ناتوان در مقابل کرونا هستند.
اگرچه این کودکان در معرض آسیب کرونا قرار دارند، اگر خدای ناکرده اتفاقی برای اینها بیافتد، با توجه به شدت سرایت بیماری، تهدید بزرگی برای جامعه نیز محسوب می‌شوند، نظر به اینکه بستر کار این قشر آسیب‌پذیر، خیابان و محیط اجتماعی است و آنها با افراد مختلفی در طول شبانه‌روز در تماس هستند همه ما در برابر آنها و جامعه‌ای که این کودکان می‌توانند منبعی برای انتشار ویروس باشند، مسوولیم.
این کودکان بنا بر دلایل مختلف اعم از سهل‌انگاری و جدی نگرفتن این بیماری و یا عدم توان مالی و نداشتن دسترسی به امکانات پزشکی لازم و در نتیجه پیگیری نکردن مراحل لازم برای درمان به راحتی می‌توانند این ویروس را در خانواده و جامعه منتشر کنند این قربانیان کوچک، در حالیکه روز خود را در اماکن عمومی و خیابان‌ها به شب می‌رسانند، نه تنها ماسک و دستکش در بساطشان نیست، بلکه اگر برای چند دقیقه آنان را خوب تحت نظر بگیریم متوجه خواهیم شد که حتی از راه‌های پیشگیری از کرونا اطلاعات درستی ندارند و به راحتی اصول بهداشتی را نادیده می‌گیرند.
قلب یخی کودکان کار را دریابیم
در خیابان فردوسی سنندج کار می‌کند، نامش سیروان و ۱۴ سال دارد، در یکی از نواحل منفصل شهری زندگی می‌کند با یک ترازوی اسباب رزق... و چند بسته آدامس...
به بهانه وزن‌گیری پای صحبت را با وی باز می‌کنم، سیروان دانش‌آموز است و در این ایام تعطیل و شیوع ویروس کرونا باید در خانه بماند، اما به قول خودش از صبح تا غروب در خیابان‌های شهر سرگردان و مشغول دستفروشی و یا وزن کردن مردم است.
در پاسخ به این سوالات که، چرا اومده بیرون و از ابتلای به کرونا نمی‌ترسد، گفت: خانم جان تو میدانی گرسنگی و بی‌پناهی چیست؟ من مجبورم، درآمد دیگه‌ای ندارم گفتم خوب سلامتی مهم‌تر از پول است باید در خانه بمانید، گفت: پس شما الان تو خیابان چکار می‌کنید؟
قلبم درد گرفت ... داد از این همه درد و داد از این بارسنگین فقر و نداری که پسربچه ۱۴ ساله که به گفته خودش یتیم و با نامادری و پنج خواهر و برادر قدو نیم قد خود زندگی می‌کند، محتاج یک لقمه نان شب است و به تنهایی متحمل می‌شود، به یاد آوردم که آغوش خیابان آن‌قدر گرم نیست که بی‌پناهی و گریه‌های کودکی را پناه دهد.
این سوال به ذهنم خطور کرد که، چه کسی از روزگار فلاکت‌بار کودکان کف خیابان خبر دارد؟
شناسایی ۱۳۳ کودک کار در کردستان
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان کردستان با اشاره به حمایت بهزیستی از کودکان کار اظهار کرد: در حال حاضر ۱۳۳ کودک کار زیر ۱۸ سال در کردستان از طریق موسسه مردم‌نهاد «ئاسوی زانیاران» شناسایی شده که براساس مصوبه شورای عالی فرهنگی تمام این کودکان ساماندهی شده‌اند که چهار نفر آنها دختر هستند.
محسن شجاعی تصریح کرد: در حال حاضر ۱۳ مرکز کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست در استان وجود دارد که ۱۲ مرکز آن به کمک موسسات خیریه و با همکاری سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند و در واقع خیرخواهان استان سهم زیادی را برعهده گرفته‌اند.
وی به فعالیت‌های بهزیستی در راستای کمک به کودکان کار در این شرایط گسترش کروناویروس اشاره کرد و ادامه داد: در این ایام با کمک‌های مادی، توزیع بسته‌های غذایی و بهداشتی و اهدای بروشورهای آموزشی خانواده‌ها را اقناع کرده‌ایم که حتی‌الامکان از ورود کودکان به خیابان جلوگیری کنند اما متاسفانه به طور میانگین روزانه شاهد حضور تعدادی از کودکان در سرچهارراه‌ها و خیابان‌های سطح شهر هستیم.
معاون امور اجتماعی بهزیستی کردستان با بیان اینکه خیابان کانون آسیب برای کودکان کار است، افزود: خیابان جای کودکان نیست و اولویت اصلی ما بازگرداندن این افراد به کلاس درس و کانون خانواده است.
شجاعی، مشکلات اقتصادی، فقر و نداری را دلیل اصلی حضور کودکان کار در خیابان دانست و یادآور شد: با همکاری نهادهای مدنی در این ایام حمایت از کودکان کار بیشتر شده و سعی براین است که نیازهای مادی آنان تا حدودی برطرف شود.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان کردستان اذعان کرد: افرادی نیز که از سوی خانواده پس زده شده و فاقد مکان زندگی هستند، در مراکز شبانه‌روزی سازمان بهزیستی پذیرش می‌شوند.
شجاعی از شهروندان خواست از کودکان کار خرید نکنند چراکه با این کار کودکان تشویق شده و بیشتر در معرض آسیب‌های جدی دیگری قرار می‌گیرند و ریشه هزاران آسیب را برای آنان بنیان می‌گذارند لذا با سپردن کمک‌های نقدی و غیرنقدی خود به موسسه خیریه ئاسوی زانیاران کردستان کمک بزرگی در حل مشکلات جامعه هدف ما داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه تلاش ما این است تا این کودکان به مدارس بازگردانده شوند، بیان کرد: اولویت ما در مقابل کودکان کار ادامه تحصیل، عدم حضور در خیابان و ارتباط با خانواده است ولی برخی از این کودکان به دلیل مسائل اقتصادی ادامه تحصیل نمی‌دهند که ما تمام تلاش خود را در این زمینه به کار گرفته‌ایم تا کودکی به دلیل مشکلات اقتصادی از ادامه تحصیل باز نماند.
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان کردستان از ارتباط موثر این ارگان با خانواده کودکان کار بخصوص مادران آنها خبر داد و گفت: برگزاری کلاس‌های آموزشی در حوزه بهداشت فردی، آموزش خانواده در حوزه اعتیاد، مشکلات فرار از خانه، تاب‌آوری اجتماعی را آموزش می‌دهیم.
کودکان زیر 18 سال نباید در مشاغل سخت به کار گرفته شوند
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کردستان گفت: طبق کنوانسیون حقوق کودک که به عنوان معتبرترین سند حقوقی شناخته می‌شود و ایران نیز از سال ۷۲ با حق تحفظ به این کنوانسیون ملحق شد، هر فرد شاغل زیر 18 سال کودک کار محسوب می‌شود و این افراد نباید در مشاغل سخت به کار گرفته شوند.
رضا اعظمی، با اشاره به اینکه موضوع حمایت از ملت، در قوانین کشور ما اهمیت زیادی دارد و حتی قانون اساسی کشور را نیز می‌توان مرتبط با همین موضوع دانست، اظهار کرد: برابر قوانین کشور ما، هر فردی در هر موقعیتی باید از انواع حمایت‌ها بهره ببرد.
وی با اشاره به اینکه از جمله مضراتی که کار در سن نوجوانی ایجاد می‌کند، شامل جلوگیری از افزایش جدی مهارت‌ها و آموزش و دانش، افت بهره‌وری، افزایش صدمات جانی و مالی، بروز انواع آسیب‌های اجتماعی شامل سوءاستفاده جنسی، اعتیاد، خرده فروشی، مواد مخدر، تکدی‌گری و انواع بزهکاری‌ها می‌شود، ادامه داد: جلوگیری از این آسیب‌ها باعث ایجاد قانونی به نام قانون حمایت از کودکان و نوجوانان شده است.
کودکان کار باید در اولویت برخورداری از طرح‌های حمایتی قرار گیرند
نعمت‌الله عزیزی عضو هیات علمی دانشگاه کردستان با اشاره به اپیدمی کرونا و الزامات توجه به کودکان کار، اظهار کرد: در شرایط بحرانی و شیوع همه‌گیری کرونا (بیماری کووید-19) که تقریباً جامعه بشری را در سراسر جهان در برگرفته و همه اقشار و گروه‌های اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است، در کنار فشار بسیار سنگین بر نظام سلامت و درمان جوامع، اختلال کارکردی در دیگر بخش‌ها، ساختارها و سازوکارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فضای کسب و کار را نیز در پی داشته است.
وی افزود: تعداد افراد مبتلا به عارضه و تعداد فوت‌شدگان ناشی از آن به صورت تصاعدی در حال افزایش است، وضعیت بحرانی آن در بسیاری از کشورها از مرز هشدار گذشته، تمامی مظاهر حیات اجتماعی بشر از آن متأثر شده و روال عادی زندگی و فعالیت روزمره بشر در کلیت آن برای همه گروه‌های مختلف در جامعه اساساً دچار مشکل شده است.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان، در این میان با وجود اینکه تمامی بخش‌های جامعه ما نیز از این عارضه متأثر شده‌اند، اما مدیریت این مهم برای بخش وسیعی از طبقات کم‌درآمد، آقشار آسیب‌پذیر، مستمندان، بیکاران، زنان سرپرست خانوار و کودکان کار عملاً ناممکن است.
عزیزی ادامه داد: از اینرو اگر چنین اقشار و گروه‌هایی مورد حمایت و پشتیبانی جدی و سیستماتیک قرار نگیرند، خود به کانون پرخطری برای گسترش و شیوع این بیماری تبدیل و سبب وارد آمدن صدمات انسانی، اجتماعی و اقتصادی جبران‌ناپذیری به کل جامعه خواهند شد.
وی ادامه داد: در میان این گروه‌ها و اقشار که نیازمند توجه و حمایت فوری هستند، کودکان کار به دلایل مختلفی اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی شاید در صدر گروه‌هایی قرار دارند که باید در اولویت اول برخورداری از طرح‌های حمایتی قرار گیرند.
عزیزی افزود: به هر حال از آنجا که کودکان کار علیرغم صغر سن، به منزله نان‌آور و بازوی اقتصادی خانواده‌های فقیر و مستمند محسوب می‌شوند و هرگونه چالشی در مسیر فعالیت روزانه آنان عملاً به گسترش دامنه و شعاع فقر و فلاکت می‌انجامد، چنین بحرانی امکان تلاش برای تأمین مایحتاج ضروری و تهیه قوت لایموت را از این کودکان کار سلب کرده و آنان در وضعیتی بسیار بحرانی قرار داده است.
وی تصریح کرد: اکنون این سؤالات اساسی مطرح می‌شود که نقش و مسوولیت ملی و انسانی، اخلاقی و اجتماعی دولت و نهادهای دولتی از یک‌طرف و رسالت و مسؤلیت جامعه و نهادهای مدنی در خصوص حمایت و پشتیبانی از این گروه آسیب‌پذیر چیست؟ چگونه و با چه سازوکاری می‌توان از رویکردی هم‌افزایانه میان بخش‌های دولتی و غیردولتی مدد گرفت تا امکان‌گذار با کمترین ریسک و آسیب از وضعیت بحرانی موجود برای این اقشار فراهم کرد؟، بی‌تردید مدیریت صحیح و مؤثر و همه‌جانبه این بحران ملی ذاتاً به عهده دولت است، هرچند همکاری، مشارکت، حمایت و پشتیبانی همه آحاد جامعه در رعایت دستورالعمل‌ها، اصول و مقرارت راهنمایی کننده در این وضعیت بحرانی حداقل انتظاری است که تمامی گروه‌ها و اقشار جامعه به آن متعهد و ملزم باشند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان گفت: بنابراین کودکان کار که به طور طبیعی از محرومیت شدید رنج می‌برند و از نظر مالی و معیشتی در تنگنا بوده و از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز فقر مضاعف دارند، در زمره گروه‌های پرریسک و بسیار مستعد برای ابتلای به بیماری کرونا محسوب می‌شوند لذا اهمال مسوولان امر در توجه مناسب به این گروه نه تنها تلاش شبانه‌روزی دولت و مردم را برای شکستن زنجیره بیماری ابتر خواهد ساخت، بلکه به دلیل عدم برخورداری آنان از شرایط معیشتی مناسب و انجام کارها و اقدامات پرخطر برای تأمین مایحتاج ضروری زندگی، طولانی شدن دوره همه‌گیری و از کنترل خارج شدن مسیر مدیریت و کنترل بیماری را به دنبال خواهد داشت.
عزیزی تاکید کرد: فراهم کردن شرایط قانونی برای استفاده از ذخایر استراتژیک کشور برای تأمین و حمایت مالی، غذایی و بهداشتی و دیگر ملزومات ضروری اقشار کم درآمد بویژه کودکان کار، شناسایی کودکان کار و ایجاد یک بانک اطلاعاتی جامع از محل سکونت و شرایط زندگی این گروه هدف، تهیه و تأمین بسته‌های حمایتی هدفمند خوراکی، بهداشتی و ...برای حداقل یک‌دوره دو ماهه، هماهنگی و همکاری مستمر میان نهادهای دولتی و مؤسسات خیریه و دیگر سازمان‌های مردم‌نهاد برای پوشش حداکثری کودکان کار و خانواده‌های آنان، تشکیل انجمن‌ها و رابطین محلی برای شناسایی و هدایت کمک‌های دولتی و مردمی به این گروه و استفاده مؤثر از ظرفیت‌های حمایتی موجود در محلات و مناطق مختلف شهری، بررسی و انجام تست‌های تشخیصی مستمر کودکان کار از نظر سلامتی و اطمینان از عدم ابتلای آنان به کرونا و فراهم کردن خدمات آموزش آنلاین برای آن‌دسته از کودکان کار که در حال تحصیل هستند مورد عنایت مسوولان امر و نهادهای حمایتی دولتی و سازمان‌ها مردن نهاد قرار گیرد.
وی اظهار کرد: امید است که خدای مهربان در سایه همدلی و همکاری همه مردم، امکان رهایی جامعه بشری را از این بیماری واگیر فراهم سازد.
کودکان کار و کودکان خیابان بشدت در معرض خطر کرونا قرار دارند
کاوه قادری روانشناس بالینی در سنندج گفت: پدیده کودکان کار و خیابان یکی از بارزترین فرآیندهای سوءرفتار و نبود پایگاه سالم اجتماعی و عدم تامین نیازهای اولیه کودکان است که اثر مخربی بر سلامت آنها دارد.
وی خاطرنشان کرد: کودکان خیابانی در کشورهای مختلف اصطلاح ویژه خود را دارند اما از پذیرفته شده‌ترین تعاریف و طبقه‌بندی‌های کودکان خیابانی، تعریفی است که یونیسف از کودکان خیابانی به عمل آورد و آنان را به دو گروه تقسیم کرده است.
قادری افزود: گروه اول کودکان خیابانی، کودکان شـاغل در خیابان هسـتند از خانواده‌های کم‌درآمد و پرجمعیت آمده‌اند و علت بودن آنان در خیابان کسب درآمـد است در این گروه، احساس تعلق به خانواده وجود دارد اما میزان این ارتباط متفاوت است و ممکن است چند بار در سال باشد برخی از این کودکان بـه مدرسه می‌روند و هرچند ممکن اسـت در فضای روابط درون خیابان درگیر مشکل‌هایی مانند مصرف مواد مخدر و رفتارهای خلاف قانون شوند اما به طور کلی، رفتارهای مجرمانه محدودی نسبت به گروه دوم دارند.
وی همچنین گفت: گروه دیگر کودکان خیابانی، قشـر کوچک‌تری از کودکان خیابانی را تشکیل می‌دهند اما مشکلات آنان نسبت به گروه اول بسیار پیچیده‌تر اسـت برای این گروه از کودکان خیابانی، خیابان به منزله خانه است آنان در خیابان در پی سرپناه و غذا هستند و دیگر افراد خیابانی برای آنان حکم خانواده را پیدا کرده‌اند این کودکان با مدرسه بیگانه‌اند و ممکن است در شرایط ناامن، قربانی آزار جسمی و جنسی شوند.
به گفته قادری، بسیاری از کودکان این گروه مورد سوءاستفاده گروه‌های غیرقانونی و تبهکار قرار گرفته‌اند و از آنان در قاچاق و توزیع موادمخدر، دزدی و سایر فعالیت‌های خلاف قانون مانند تجارت جنسی کودکان استفاده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: برخلاف پدیده فرار که آمار دختران در آن بالاتر است، بیش از ۹۰ درصد کودکان کار و خیابان را پسران تشکیل می‌دهند حال در شرایطی که بیماری کرونا بیش از ۱۹۸ کشور دنیا را درگیر کرده و این روزها همگان در حال رعایت موارد بهداشتی و به عبارتی خودقرنطینگی هستند و به کوچکترین نشانه‌هایی از وجود ویروس حساس هستند این قشر بی‌پناه در هر دو بخش چه کودکان کار و چه کودکان خیابان بشدت در معرض خطر کرونا قرار دارند چرا که برای این افراد ماندن در خانه آن معنای متداولی که برای همه ما وجود دارد را ندارد چرا که آنها یا خانه‌ای ندارند در آن بمانند یا آن خانه چنان امن نیست و از فرط گرسنگی و رنج مجبور به حضور در خیابان‌ها می‌شوند که برای حل این مشکلات راهکارهای کوتاه‌مدت بیشتر شبیه نوعی مسکن است اما نبود آن هم رنج این کودکان را بیشتر می‌کند.
این روانشناس بالینی تاکید کرد: در این شرایط باید مسوولان نهادهای حمایتی و بهداشتی، فعالان مدنی، انجمن‌ها و خیرین با تهیه بسته‌های مواد غذایی و مواد بهداشتی ضمن ارتباط با این کودکان و خانواده‌های آنها علاوه بر حمایت‌های مادی آموزش‌های لازم را برای مدیریت این شرایط در اختیار آنان قرار دهند و کودکانی که سرپناهی ندارند با ارجاع آنها به خانه‌های امن و حمایت‌های مادی و بهداشتی از آنها می‌توان تا حدی از رنجشان کاست اگر چه همه می‌دانیم مداخلات پایدارتری در این زمینه لازم است.
میزان اعمال بزهکارانه در کودکان خیابانی بالا است
مهدی گلباغی مدیرعامل موسسه خیریه «ئاسوی زانیاران» کردستان نیز اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که در اکثر کشورهای جهان رواج دارد، موضوع کار کسانی است که براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت(WHO) در رده سنی ۶ تا ۱۸ سال قرار دارند و از لحاظ مقطع رشدی در حال سپری نمودن دوره کودکی هستند و می‌بایست بیشتر زمان خود را به انجام اموراتی اختصاص دهند که موجبات رشد همه جانبه آنها را در زمینه‌های مختلف از قبیل جسمانی، ذهنی، اجتماعی، شناختی و... فراهم آورد.
وی با بیان اینکه کار کودکان یکی از آسیب‌های اجتماعی است که اثرات زیانباری را در سه سطح فرد، خانواده و جامعه به دنبال دارد و بخش بزرگی از جامعه را درگیر می‌نماید افزود: از سوی دیگر به علت عدم رشد کافی یا نادرست بسیاری از جنبه‌های زندگی، میزان بروز سایر آسیب‌های اجتماعی از جمله مصرف و فروش مواد مخدر، سوء استفاده‌های جنسی و جسمی(چه در قالب قربانی و چه انجام دهنده) به صورت همزمان بسیار بالاست.
به گفته مدیرعامل موسسه خیریه ئاسوی زانیاران کردستان، به طور کلی به کسانی که در رده سنی ۶ تا ۱۸ سال بخشی از وقت خود را در خیابان و مراکز پرتردد مشغول به انجام مشاغل کاذب هستند واژه «کودک کار» اطلاق می‌شود، عموماً این کودکان پس از اتمام مدرسه یا قبل از آن اقدام به فروش کالاهای غذایی یا مصرفی احاد مختلف جامعه، پادویی، جمع‌آوری ضایعات و... می کنند و بعد از آن باقی اوقات شبانه‌روز را با خانواده سپری می‌کنند.
گلباغی خاطرنشان کرد: برخلاف تصور عموم، تعریف کودکان کار با کودکان خیابانی متفاوت است بر همین اساس کودکان کار بخشی از وقت خود را به یادگیری آموزشی در سطح مدارس سپری می‌کنند و میزان شیوع اعمال بزهکارانه در آنها پایین است از سوی دیگر کودکان کار به صورت مستمر با خانواده خود ارتباط دارند اما کودکان خیابانی تمام وقت خود را به علت نداشتن سرپناه یا فرار از منزل در خیابان سپری نموده و تمایلی برای ادامه تحصیل ندارند. همچنین میزان انجام اعمال بزهکارانه در آنها بالا است و ارتباطی با خانواده ندارند.
گلباغی با بیان اینکه عوامل مختلفی در شیوع کار کودکان موثر است که در وهله اول می‌توان به اصلی‌ترین عامل یعنی فقر اقتصادی اشاره نمود که خود به تنهایی عامل بسیاری دیگر از عوامل از قبیل نداشتن درآمد، فقر فکری و فرهنگی، حاشیه‌نشینی است، یادآور شد: عدم توسعه‌یافتگی اقتصادی جوامع، سیاست‌های متفاوت دولتمردان و ویژگی‌های جمعیت شناختی از دیگر عوامل بروز کار کودکان است.
وی تصریح کرد: با توجه به شیوع کار کودکان در استان کردستان به طور اعم و شهرستان به طور اخص در اسفندماه سال ۹۴ تعدادی از خیرین سرشناس و اساتید دانشگاهی تصمیم گرفتند که با نظارت معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی تمرکز خود را بر روی پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی از قبیل کار کودکان، خشونت و آسیب‌های موجود در زمینه دختران و زنان معطوف نمایند لذا با بهره‌گیری از جدیدترین متدهای مدیریتی و نیروی انسانی توانمند اقدام به تاسیس سه مرکز حمایتی اجتماعی کردند.
وی یادآوری کرد: هر کدام از این مراکز با استفاده از دستورالعمل‌های سازمان بهزیستی خدمات تخصصی شامل خدمات روانشناختی، مددکاری، بهداشتی، درمانی، حقوقی، مالی و فرهنگی تفریحی را با در نظر گرفتن دو فاکتور مهم آموزش و توانمندسازی به جامعه هدف خود یعنی کودکان کار و خیابان ۶ تا ۱۸ سال دختران در معرض خشونت ۱۲ سال به بالا و زنان در معرض آسیب و آسیب‌دیده و خانواده این سه گروه ارائه می‌کنند.
وی ادامه داد: مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده با هدف حمایت از کودکان کار و خیابان فعالیت خود را از اسفندماه سال ۹۴ آغاز نموده است و در حال حاضر تعداد ۱۳۳ نفر کودک کار را تحت پوشش قرار داده است که ۱۲۸ نفر از آنها پسر و چهار نفر دختر کار هستند.
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی جامعه هدف
به گفته گلباغی، بیشتر این کودکان در رده سنی ۱۲ تا ۱۵ سال قرار دارند و در مقطع تحصیلی راهنمایی مشغول به تحصیل و بیشتر ساکن محلات حاشیه شهر بخصوص محله منفصل شهری نایسر، اسلام‌آباد و عباس‌آباد هستند.
وی افزود: این کودکان عضو خانواده‌های پرجمعیت هستند و شغل بیشتر والدین این کودکان دستفروشی و کارگر غیرماهر فصلی است و در خانواده این کودکان یک یا دو نفر دارای بیماری از قبیل آسم، دیسک کمر، مشکلات قلبی عروقی، دیابت و.... وجود دارد درصد بالایی از پدر کودکان کار در زمره والدین بد سرپرست (معتاد یا مشکلات حاد روانی) قرار می‌گیرند و بیشتر این کودکان در منازل استیجاری ساکن هستند.
مدیرعامل موسسه خیریه ئاسوی زانیاران به خدمات ارائه شده این موسسه به کودکان کار و خانواده آنها گریزی زد و گفت: خدمات روانشناسی، مددکاری، ارائه مشاوره به صورت حضوری و تلفنی پیگیری امورات مختلف مددجویان در ارگان‌های ذیربط برگزاری کارگاه‌های آموزشی، پیگیری درمان‌های تخصصی تا زمان حصول نتیجه، خدمات حقوقی خدمات تفریحی فرهنگی، ورزشی، کمک‌های غیرنقدی، تامین وسایل ضروری زندگی، اهدای سبد کالای ماهیانه، کمک‌های نقدی، پرداخت مستمری ماهیانه، کمک هزینه ودیعه و اجاره منزل، پرداخت هزینه قبوض چهارگانه، کمک هزینه خرید دارو خرید جهیزیه، حرفه آموزی، ثبت‌نام مددجو در مشاغل مختلف، پرداخت دستمزد ماهیانه، پرداخت وام خود اشتغالی، آموزش مشاغل و هزینه‌های آموزشی و درمانی از جمله این خدمات است.
بیماری کرونا و کودکان کار
گلباغی خاطرنشان کرد: با توجه به عوامل مختلفی از قبیل فصلی‌بودن کار سرپرست بسیاری از کودکان کار، نداشتن درآمد مکفی، عدم توانایی کار توسط والدین بد سرپرست و تک سرپرست بودن، انجام کار جانبی در هر شرایطی حتی بحرانی یک وظیفه مهم از طرف کودکان تلقی شده و نسبت به تامین مایحتاج زندگی و نیازهای اولیه احساس مسئولیت می‌کنند از سوی دیگر به علت عدم توسعه اقتصادی و تعریف مشاغل خاص کودکان در جامعه، انجام هر شغلی که منجر به کسب درآمد از راه حلال و قانونی امری طبیعی است و در نظر گرفتن امنیت و سلامت جسمی و ذهنی در اولویت بعدی قرار می‌گیرد.
وی افزود: با توجه به شیوع ویروس کرونا و قدرت بالای انتقال و همه‌گیری این ویروس در سطح جامعه، حضور کودکان در سطح خیابان و انجام کارهای پرخطر از قبیل جمع‌آوری ضایعات منجر به در معرض خطر قرار داشتن کودکان در سطح بسیار بالای مبتلا به این ویروس شده است.
گلباغی تاکید کرد: در چنین شرایطی ارگان‌های مرتبط با ساماندهی موضوع ساماندهی کودکان کار موظف‌اند با تامین نیازهای اساسی اولیه غذایی و مالی شرایط عدم حضور کودکان در سطح خیابان را فراهم آورند که در این زمینه موسسه خیریه ئاسوی زانیاران اقداماتی از قبیل برگزاری جلسات توجیهی در راستای انجام اقدامات پیشگیرانه در دو سطح موسسه و مددجویان زیرپوشش، برگزاری کارگاه آموزشی پیشگیرانه برای جامعه هدف و همکاران، حذف خدمات تفریحی و ورزشی مددجویان تا زمان عادی شدن شرایط جامعه، ارائه خدمات و رفع نیازهای مددجویان از طریق تماس تلفنی به علت کاهش خروج آنها از منازل، تهیه پک بهداشتی برای مددجویان و تحویل همراه سبد کالای پایان سال با رعایت اصول بهداشتی، تماس همکاران مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده (کودکان کار و خیابان) با والدین مددجویان زیرپوشش جهت آگاه‌سازی درباره بیماری، ضدعفونی روزانه واحد اداری و خوابگاه موسسه در سه نوبت توسط همکاران، برگزاری کارگاه آموزشی را انجام داده است.
به گفته مدیرعامل این موسسه مردم نهاد حامی کودکان کار در کردستان قبل از شیوع بیماری کرونا در استان، با توجه به پراکندگی محیط زندگی مددجویان مقرر شد که برای مددجویان ساکن در محله منفصل شهری نایسر یک کارگاه آموزشی یک ساعته همراه با اهدای سبد کالای صبحانه در پایگاه خدمات اجتماعی شماره ۲ نایسر برگزار شود والدین مددجویانی که مسافت کمتری با موسسه داشتند تعدادی به صورت تصادفی انتخاب و یک کارگاه آموزشی تصویری برای آنان برگزار شد و به والدین سایر مددجویان نیز آموزش به صورت تلفنی ارائه شد.
گلباغی اظهار کرد: این موسسه در راستای ترویج رعایت اصول بهداشتی به خرید و توزیع پک میان جامعه هدف اقدام کرد و با توجه کمبود ماسک و همچنین نیاز مبرم جامعه هدف به آن، همکاران موسسه تصمیم گرفتند که تعداد پنج هزار عدد ماسک را تهیه و در اختیار مددجویان جامعه هدف و سایر اقشار نیازمند جامعه قرار دهند.
کرونا تهدیدی برای کودکان قرنطینه در خیابان
اکبر ولدبیگی مدرس دانشگاه در رشته علوم اجتماعی هم می‌گوید: طبق آمار رسمی بیش از ۴۰۰ هزار کودک کار در کشور وجود دارند که اکثرا مشغول گل‌فروشی، سیگارفروشی دستفروشی و زباله‌گردی هستند.
وی با بیان اینکه کودکان کار کسانی هستند که از چتر حمایتی خانواده محروم و از استانداردهای زندگی و حق طبیعی برخوردار نیستند، افزود: اغلب کودکانی رها شده و اکثر فقر فرهنگی و اقتصادی خانواده باعث تولد این کودکان شده است، چون خانواده نمی‌تواند از این کودکان حمایت اقتصادی داشته باشد و نیازهای اولیه آنان را تامین کند بنابراین در خیابان رها و معضلی اساسی برای کل کشور نه فقط در این شرایط گسترش ویروس کرونا بلکه در همه ادوار هستند.
به گفته این مدرس دانشگاه و فعال اجتماعی، اساسا بی‌حفاظ‌ترین قشر جامعه، کودکان خیابانی و قرنطینه خیابان هستند که برای خود و دیگران هم با توجه به گسترش و واگیری سریع کرونا ویروس مشکل‌آفرین خواهند شد.
ولدبیگی تصریح کرد: این کودکان با توجه به وضعیت نامطلوبی که از لحاظ بهداشت و تغذیه دارند، از لوازم محافظتی همچون ماسک، دستکش و شست‌و‌شوی دست‌ها با مواد شوینده به صورت مکرر برخوردار نیستند لذا سیستم بدنی آنها ضعیف و در معرض آسیب و ابتلا به کرونا هستند.
وی یادآور شد: با توجه به افزایش خط فقر در جامعه متاسفانه تعداد این قشر هر روز بیشتر خواهد شد ازاین‌رو سازمان‌های حمایتی همچون بهزیستی، هلال احمر، فرمانداری‌ها، استانداری، کمیته امداد و مراکز بهداشتی در طول چند سال اخیر طرح‌های ویژه‌ای اجراکرده و زحمات شایانی برای جمع‌آوری و ساماندهی این قشر انجام داده‌اند اما با توجه به تعداد زیاد آنها و مدیریت از سوی شبکه‌های خاص، کنترل و ساماندهی آنان به راحتی مقدور نیست مگر اینکه سازمان‌های مردم نهاد به کمک سازمان‌های دولتی بشتابند.
ولدبیگی تصریح کرد: در حال حاضر متولی این کودکان نهادهای مردمی هستند لذا بهتر است که نهادهای محلی و اورژانس اجتماعی از انجمن‌های مدنی درخواست کمک کنند که در این زمینه فعالیت و تجربه داشته‌اند، این قشر را ساماندهی کنند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: باتوجه به بحران کرونا قرنطینه موجب پرداخت هزینه زیادی شده است، مردم و دولت تحت فشار هستند فلذا یکی از آن دسته کارهایی که می‌تواند زحمات کادر درمان و دیگر متولیان امر را هدر دهد کودکان خیابانی هستند، چون کسانی برای حمایت و جایی برای نگهداری ندارند بنابراین حداقل در این شرایط اضطراری نهادهای حمایتی این کودکان را در محلی خاص جمع‌آوری و ایزوله کنند.
ولدبیگی با بیان اینکه اگر محرومین از لحاظ اقتصادی حمایت شوند کودکان مجبور به آمدن در خیابان نخواهند شد، افزود: پخش تصاویری در خصوص خطر ویروس کرونا برای این کودکان و خانواده‌های آنان برای توجیه ماندن در خانه در این ایام ضروری است.
این فعال اجتماعی پیشنهاد داد: فارغ از منطقه جغرافیایی کاری که می‌توانیم برای این کودکان انجام دهیم تشکیل شبکه‌ای اضطراری حمایتی به صورت سریع و جهشی که متشکل از نهادهای دولتی، مدنی و مردمی باشد تا فعلا این قشر در خیابان‌ها جمع‌آوری شوند.
وی با اشاره به اینکه در اصل کودکان کار محروم‌ترین قشر جامعه هستند حتی اگر ۱۰ درصد آنها به صورت ابزار از طریق شبکه‌هایی کنترل شوند، ۹۰ درصد آنها نه شناسنامه، هویت، خانواده و نه دسترسی به آموزش دارند، اضافه کرد: این قشر مورد سوءاستفاده و آزارهای جسمی و جنسی قرار گرفته‌اند و اکنون که کشور ما یکی از آسیب‌پذیرترین کشورها در حوزه کرونا است اگر چه موفقیت‌هایی در زمینه کنترل و مهار ویروس داشته‌ایم و انصاف نیست که زحمات همکاران حوزه بهداشت و درمان را با سهل‌انگاری کودکان کار هدر دهیم باید تردد این کودکان را با حمایت‌های آموزشی، بهداشتی و مالی کنترل کنیم تا منبع شیوع ویروس نشوند و به خود و جامعه آسیب نرسانند.
ولدبیگی بر لزوم حمایت از خانواده‌های آسیب‌پذیر تاکید کرد و گفت: اساس و پایه تولد کودکان کار فقر اقتصادی است بدون تردید کودکی که حمایت عاطفی و اقتصادی شود به خیابان‌ها برای به دست‌آوردن لقمه نانی پناه نمی‌آورد، تامین مالی خانواده‌ها، طرح ساماندهی اورژانسی متشکل از نیروی انتظامی، مراکز درمانی و حمایتی با همکاری انجمن‌های مدنی و مردمی ضرورت دارد و طبق رسالت اجتماعی خود مسوول هستند که از این بیشتر وارد فاز آسیب و بحران نشویم.
وی با بیان اینکه در پدیدآمدن کودکان خیابانی و کودکان کار فقر اقتصادی فاکتور مهمی است، یادآور شد: آنها باید در سیکل آموزش‌های رسمی و غیررسمی و مهارتی قرار گیرند قطعا روال زندگی آنان هم تغییر خواهد کرد تاکنون شاید کار اساسی برای کاهش تعداد و رویکرد این کودکان انجام نشده به این دلیل هم تعداد آنها افزایش یافته به هرحال در این شرایط جمع‌آوری موقت کودکان کار باتوجه به موقعیت اضطراری ضروری است.
ولدبیگی تصریح کرد: بعد از طاعون، کرونا و کنترل روند اپیدمی این ویروس، با برنامه‌ریزی مشخص و به صورت اصولی این معضل جدی را باید حل کرد چراکه نیم‌میلیون کودک کار در کشور شاید اکنون همه در خیابان‌ها نباشند اما در معرض خطر و انتشار آن هستند لذا با توجه به کارهای عام‌المنفعه توسط نیکوکاران و افراد باشرف در سطح کشور بخصوص در منطقه کورده‌واری می‌توان از ظرفیت آنان در این راستا کمک گرفت.
انتهای پیام/۲۳۳۰/۷۷/ی
