** خبرگزاری فارس-گروه رادیو و تلویزیون: این روزها تولید سریال «ملک سلیمان نبی (ع)» یکی از تولیدات الف ویژه تلویزیون به شمار میرود. سریالی که قرار است در ادامه نسخه سینمایی و البته موفق آن ساخته شود. شهریار بحرانی کارگردان این فیلم سینمایی است که این روزها در حال تدارک مراحل پایانی تولید فیلم خود برای رساندن به جشنواره فیلم فجر است و به احتمال فراوان تا بعد از جشنواره خبری از تولید و حتی پیش تولید سریال «ملک سلیمان نبی(ع)» نخواهد بود. با توجه به اینکه در چند ماه اخیر بخشی از لوکیشنهای این سریال در شهرک سینمایی ساخته شده است، اما بخش مهمی از این لوکیشنها نیز توسط دستگاههای کامپیوتری و با جلوههای ویژه بصری تولید خواهد شد. همین موضوع یکی از مهمترین بخشهای تولید این سریال است که از مدتی پیش گروهی کار خود را شروع کردهاند تا به محض پایان نگارش این سریال، بتوانند کار تولید را آغاز کنند.
امیر زرین فارغ التحصیل کامپیوتر، سرپرست گروه جلوههای ویژه بصری «موسسه فرهنگی هنری صبح صادق» از سال ۸۹، زیر نظر شهریار بحرانی و عبدالحمید قدیریان در زمینه فیلمسازی تجربیاتی کسب کرده است. او ابتدا به انیمیشن و بعد از مدتی، در صنعت گیم ورود کرده است. سریال و فیلم سینمایی «راه رستگاری»، انیمیشن سینمایی «دو راهب»، سریال «خط تماس» و فیلم سینمایی «وکیل مدافع» از آثار شاخصی است که زرین سرپرست جلوههای ویژه بصری آنها بوده است. به طور قطع انجام جلوههای ویژه بصری در سریال «ملک سلیمان» کار دشوار و پیچیدهای است و همانطور که در نسخه سینمایی آن دیده شد با سختیهایی نیز به همراه است و اتفاقا یکی از بخشهای مهم و حیاتی که در این فیلم مورد توجه قرار گرفت، جلوههای ویژه بصری آن بود. با زرین که این روزها در مرحله پیش تولید بخش مربوط به جلوههای ویژه بصری این سریال است، درباره جلوههای ویژه بصری که قرار است در سریال «ملک سلیمان» به کارگردانی شهریار بحرانی استفاده شود گفتوگو کردیم.
** به طور معمول کار کردن با یک گروه ثابت در بخش جلوه های ویژه بصری کار ساده ای نیست. به این دلیل که هزینه های بالایی می خواهد اما شما نزدیک به ده سال است که به چنین کاری مشغولید و در تمام این مدت یک گروه ثابت داشتید.
- زمانی که آقای بحرانی میخواست فیلم سینمایی «ملک سلیمان ۱» را بسازد در آن فیلم قرار بود یک سری مفاهیم قرآنی به وسیله جلوههای ویژه بصری تصویر شود و از آنجایی که در آن مقطع زمانی هنوز صنعت ویژوال در ایران خیلی پر و پا نگرفته بود، مجبور شدند بخشی از کار را به خارج از کشور منتقل کنند. علیرغم اینکه در آن مقطع زمانی توانمندی گروههای خارجی از توانمندی داخلی بیشتر بود؛ اما نکتهی مهمی در آنجا وجود داشت. «بحث انتقال مفهوم و حس کارگردان به عوامل ویژوال». وقتی صحبت از تولید یک اثر در ژانر اجتماعی است و یا یک انیمیشن تاریخی ساده چون زبان مشترک این نوع فضاها به صورت متداول و با اندکی تفاوت، بین عموم انسانها در اقصی نقاط جهان برقرار و مشترک است، انتقال مفاهیم مطروحه در آن اثرها با ابزارهای رایج، به راحتی امکان پذیر است مثل استفاده از «استوری برد» و «کانسپت» و این دست تکنیکها. اما وقتی بحث بر سرِ یک مفهوم دینی و یا هر مفهوم انتزاعی و خاصی میشود که کارگردان و یا نویسنده فیلمنامه برای فهم و تصویرسازی شخصی آن ها چندین سال مطالعه و پژوهش و تعمق و تدبر و گاها سلوکی را داشته است، دیگر داستان انتقال آن فهم و تصویر عمیق شخصی به راحتی امکان پذیر نیست. اگر درست به خاطر داشته باشم در صحنههای فیلم ملک سلیمان که در بحبوحه جنگ و در زمانی که به نظر میرسید حکومت سلیمان (ع ) در آستانه سقوط است، نوری الهی و منسوب به امیرالمومنین (ع) به نام نور ایلیا به نصرت ایشان آمد و توان تسخیر شیاطین را از جانب خداوند به ایشان بخشید. نکته اصلی این صحنه حالت روحانی مسلط بر فضا و بر حضرت سلیمان بود که میبایست در استودیوی جلوههای بصری ساخته میشد. حالات یک رسول بزرگواری که در سختترین لحظات، مورد نصرت خدا قرار میگیرد. علیرغم تمام توضیحات کارگردان و اتود ها اولیه مدیر هنری این حال و این نور درآن پلان درنمیآمد و خروجی کار به مانند یک ابر قهرمان رایج هالیوودی میشد، خالی از تمام آن احساسات روحانی. آن تجربه، آقای بحرانی را به این جمع بندی رساند که اگر بنا دارند از این گونه تولیدات دینی ، تاریخی و مفاهیم قرآنی داشته باشند، تولیداتی اثر گذار و نه صرفا زیبا، باید با گروههایی کار کنند که این نوع حس و حالها و فضاها را از نزدیک تجربه کرده و فهم و درک مشترکی با کارگردان داشته باشند و این نقطه شروع شکلگیری گروه ما بود.
** شما در حال حاضر قرار است کارهای بصری سریال «ملک سلیمان» را در دست بگیرید. در ابتدا بگویید چرا این فیلم سینمایی قرار است سریال شود؟ و چرا ادامه نسخه سینمایی آن ساخته نمیشود؟
- تصمیم گیر این موضوع گروه کارگردانی هستند، اما تا جایی که مطلع هستم غنای مفاهیم و داستان قدرتمند و دراماتیک موجود در زندگی این پیامبر الهی منشاء این تصمیم بوده است.
** قائدتاً با توجه آنچه ما در فیلم ۱ و ۲ یا سریالی که به هر نحو، ادامه خواهد یافت و روایت خواهد شد، دیدیم پیچیدگیهای تصویرگری، وسعت و تنوع موضوعیِ زیادی خواهد داشت. برای حل این پیچیدگیها و وسعت عجیب و غریب مفاهیم و مصادیق و شخصیتها چه راهی دارید؟
- برای سهولت در روند تولید،کاهش هزینهها و سرعت بخشیدن به تولید، مسیری بجز حرکت از فیلمسازی سنتی به سمت فیلم سازی نوین نیست. سریال «ملک سلیمان» مانند هر اثر بزرگ تاریخی دیگری نیازمند دهها لوکیشن و دکور عظیم و پر جزئیات است که ساخت و نگهداری هر کدام مستلزم صرف هزینه و زمان زیادی است. در حالیکه با استفاده از تکنیکهای جلوههای بصری و بازآفرینی این فضاها در پروسه پس تولید روند ساخت اثر بسیار تسهیل و تسریع میشود.
** قطعا با چنین شرایطی زمان پیش تولید و پس تولید طولانی خواهید داشت، برای کاهش زمان این بخشها فکری کردهاید؟
- برای انجام ویژوالی در این سطح که برای اولین بار، سینمای ما تجربه خواهد کرد، داشتن پیش تولیدی قوی و با زمان کافی اجتناب ناپذیر است که در این صورت تولید و پس تولیدی سریع و موفق را پیش رو خواهیم داشت. باید در زمان پیش تولید بدنه تولیدمان را که متشکل از تمام ظرفیت ویژوال داخل و دوستمان که به خارج مهاجرت کردهاند را شکل داده و workflow ای مناسب این تولید را تدوین کنیم. همچنین با استفاده از متخصصین نرم افزار و هوش مصنوعی، ابزارهای موجود را ارتقاء و بهینه سازی کرده و حتی ابزارهای جدیدی را توسعه داده و تولید کنیم، مانند بصری سازی در لحظه. علیرغم توانمندی داخلی، از آنجایی که هیچوقت پروژههایی با این حجم ویژوال نداشتهایم در بعضی از حوزهها نیاز به ارتقا دانش فنی است که میبایست این نقص را پیش از زمان تولید جبران کرد. در کنار اینها باید خرید یکسری سخت افزار و تجهیزات را نیز اضافه کنیم.
** اینکه میگوئید، پردازش در لحظه یعنی که کارگردان در همان صحنه، در هنگام فیلمبرداری، امکان دیدن چیزی شبیه اصل فیلم بعد از افزودن جزئیات را دارد؟
- بله به نوعی. در اینصورت است که بازیگر، کارگردان، نورپرداز، طراح صحنه، فیلم بردار و سایر عوامل درک و تصویر درستی از صحنه خواهند داشت.
** به عبارتی، حس لازم را از صحنه بگیرند؟
- بله، اجازه بدهید مثالی برایتان بزنم. قرار است طبق سناریوی کار صحنه نبردی ساخته شود. به روال فیلم سازی سنتی دکوری واقعی با تمام عناصر مورد نیاز ساخته خواهد شد و از آنجایی که همه چیز عینیت فیزیکی و واقعی دارد همه عوامل و بازیگران به سرعت با فضای صحنه ارتباط برقرار میکنند. حالا تصور کنید تمام این صحنه در یک استودیوی مجازی ساخته شود. عملا دکوری وجود ندارد و حالا این شرایط زمانی پیچیدهتر میشود که علاوه بر دکور و صحنه مجازی، شخصیتهای مجازی نیز به صحنه اضافه میشوند ، مثل شیاطین و موجودات اسطورهای در سریال سلیمان (ع). در چنین شرایط و اتمسفری انجام بازی حسی از سمت بازیگران و یا دکوپاژ دقیق از طرف کارگردان امری سخت و پیچیده است. ولی با استفاده از موتورهای بازیسازی میتوان در حین فیلم برداری و به صورت در لحظه ، پردۀ سبز را حذف کرد و به جایش، صحنه و لوکیشن اصلی را جایگزین کرد. همچنین کاراکترهای دیجیتال را با کیفیتی کمتر از فیلم نهایی، به صحنه اضافه کرد. در این شرایط اگر چه فیلم برداری در استودیوی مجازی و در مقابل پرده سبز در حال اجراست، اما عوامل درون صفحه نمایش و به واسطه فن آوری Real time Revisualization تصویری مشابه خروجی نهایی را خواهند دید.
** یکی دیگر از موضوعاتی که قرار است در این سریال به تصویر کشیده شود، قصۀ موجودات مختلفی است که قرار است در این فیلم نمایش داده شوند و قطعا از نظر تعداد و تنوع بسیارند. این موجودها با چه تکنیکی ساخته میشوند و اینکه آیا بازیگر به جای آنها بازی میکند یا کلاً قرار است با کامپیوتر ساخته شوند؟
- از آنجایی که بحث در این زمینه قدری تکنیکال شده و از حوصله این مصاحبه خارج میشود ، اجازه بدهید به دو سه مورد اشاره کرده و عبور کنیم. گذشته از مشکلات مدل سازی دقیق، مجسمه سازی و اسکن ۳ بعدی، پیاده سازی بافت و جنسیت واقع گرای پوست و مو، شبیه سازی داینامیک لباس و پشم موجودات و دهها نکته تکنیکی دیگر که وقتی پای پیاده سازی رِئالشان به میان میآید، چه از لحاظ هنری و تکنیکی و چه از لحاظ سخت افزار واقعا پیچیده میشوند، بحثی که میبایست از الان روی آن سرمایه گذاری کرد. مقوله موشن کپچر و بازیگرانی هستند که بتوانند در قالب موجودات مختلف رفته و آنها را به درستی و با رعایت تمام نکات آناتومیک حیات بخشیده و متحرک سازی نمایند. در این بخش حساب ویژه ای بر دوستان با استعداد تئاتریمان باز کردهایم.
** با سایر گروههای حرفهای جلوههای ویژه ایران، تا چه حدی تعامل دارید و یکدیگر را میشناسید؟ و قرار است به چه صورت از ظرفیتهای آنها استفاده کنید؟
- وقتی قرار است پروژهای ملی و در این ابعاد ساخته شود، قطعا با تکیه بر توانمندی یک یا چند گروه قابل اجرا نیست و باید با استفاده از ظرفیت حداکثری و بهره بردن از تمام توانمندی داخلی این کار را به سرانجام رساند. در حال حاضر گروههای خیلی خوب و با استعدادی داریم که نه تنها پروژههای داخلی را با وجود تمام محدودیتهای مالی و زمانی به نحو خوبی انجام میدهند بلکه در رقابت با استودیوهای خارجی موفق به جذب پروژههای بین المللی میشوند. برنامه ما هم بر این است که شبکه یکپارچهای از متخصصین و استودیوهای ویژوال را در سراسر کشور ایجاد کنیم که تعاملات خوبی هم در این زمینه ایجاد شده است.
** شما در سریال «نفوذ» به کارگردانی جواد شمقدری هم مشغول به فعالیت بودید؟
- بله ،این امکان و فرصت را داشتیم که در بخشی از تولید این اثر حضور داشته باشیم. از ابتدای کار و با مساعدت آقای شمقدری و آقای علی اکبری بنا بر این شد که تا حد امکان و در راستای سرعت بخشیدن به تولید از تمامی ظرفیت جلوههای ویژه بصری در زمان تولید استفاده کنیم به همین خاطر و طی جلسات پیش تولید قرار بر این شد که کارهای زیر را به صورت ویژوال پیش ببریم:
۱) برای سکانسهای تسخیر لانه جاسوسی نیاز به ساخت این لوکیشن و خیابان طالقانی بود که طبعا ساخت دکوری در این ابعاد و جزییات هزینه و زمان تولید زیادی را میطلبید. لذا قرار شد که از کل آن دکور تنها به ساخت آسفالت کف خیابان و دیوارهای بیرونی لانه اکتفا شده، ساخت مغازهها، ساختمان سفارت و کنسولگری و درختهای دو طرف خیابان به عهده ما گذاشته شود که نتیجه آن ساخت دکوری با هزینه ساخت و زمان تولید ۲۰ درصدی شد.
۲) بخشی از سکانسهای فیلم در اقلیم کردستان میگذشت، پیش از این بخش سریال، گروه در حال فیلم برداری در استان مرکزی بود. در همین بین ما گروهی را برای بررسی اقلیم استان کردستان به آن منطقه فرستادیم و بچهها از طبیعتهای مختلف آنجا عکاسی کرده و رفرنس برداری کردند. به پشتوانه این مطالعه ادامه فیلم برداری سریال در همان استان مرکزی انجام شد و ما تمام طبیعتهای فیلم برداری شده را از جهت بافت و پوشش گیاهی، نوع و جنس کوهستان و حتی رنگ اتمسفر قالب تغییر دادیم و عینا همین ماجرا در تغییر لوکیشنهای فیلم برداری شده در چالوس و تبدیلشان به شهر گنبد انجام گرفت. در این سریال مواردی از این دست زیاد داشتیم، افزودن اتوبوس دو طبقه، پرواز هلی کوپترهای ارتش و ... که تمامی این موضوعات با توکل به خدا و همراهی و اعتماد گروه تولید و کارگردانی میسر بود.
** آنطور که در گذشته نیز مطرح شده بود در سریال «ملک سلیمان» قرار است از تکنیک هوش مصنوعی نیز استفاده کنید؟
- هوش مصنوعی در حوزه هنرهای تجسمی و تصویری (نقاشی ،مجسمه سازی و سینما ) قابل استفاده است. بطوری که بتوان با نمونههایی که اپراتور در اختیار نرم افزار قرار میدهد خروجی همانند خالق اثر بوجود آورد. اگر از این ابزار بخواهیم در حوزه فیلم استفاده کنیم باید تمام خصوصیات کاری و شخصیتی نویسنده و کارگردان فیلم مورد نظر را مدل کرده و در اختیار هوش مصنوعی قرار دهیم (اعم از نمونه کارهایی که قبلا توسط آنها انجام شده و سلایق آنها در فیلم سازی و تمامی ژانرهایی که تا آن زمان کار کردند و ....) سپس اگر فیلم نامه را در اختیار این هوشمصنوعی، قرار دهیم خروجی که حاصل میشود محیط اولیهای است که کارگردان می تواند با تکیه بر آن دکوپاژ کرده و حتی در زمان کمتری فیلم را بسازد. هوش مصنوعی بر پایه نظریههای روانشناسی استوار است که در آن انسان را مدل میکند و بر روی آن مدل شروع به فعالیت میکند و پس از خروجی حاصل از نرم افزار، دیگر آن خروجی است که ارتباط برقرار میکند و خروجی مبتنی بر نمونههای قبلی و آن برنامهای است که توسط نرم افزار به سخت افزار داده میشود و خروجی از سخت افزار رویت میشود. اما در این زمان نیاز داریم که هوش مصنوعیای پایه ریزی کنیم که مبتنی بر فرهنگ و اعتقادات ما باشد. بر پایه نظریات اسلام و قرآن باشد، یعنی نرم افزاری داشته باشیم که دانش و اطلاعات آن بر پایه کاوش و تحقیقاتی مبتنی بر قرآن باشد و خروجی حاصل، شخصیت و کاراکتری باشد که با استانداردهای قرآن تعریف شود. امروزه بیشترین استفاده از هوش مصنوعی در سینمای علمی- تخیلی و آخرالزمانی در جهان است. چیزی که به جز چند تجربه انگشت شمار اخیر و محدود، سینمای ایران فاقد آن است. باید توجه داشته باشیم که هوش مصنوعی، بالاتر از بخش جلوههای ویژه، بعنوان یک دستیار قوی در کنار کارگردان حضور دارد و در پیش برد اهداف کارگردان در خدمت اوست. که می تواند به صورت منسجم و یکپارچه، نظاماتی «طراحی، پیادهسازی و نظارت» کند که ذیل نظر کارگردان و منطبق با خواست او، فضاسازیها صورت بگیرد و متخصصین جلوههای ویژه، در چارچوب مدلسازیهای کلیِ مبتنی بر مفاهیم و حالات مدنظر کارگردان، مشغول به تولید مولفههای محیطی و شخصیت ها باشند. به نوعی،«هوش مصنوعی» رهبر ارکسترِ این مجموعه فعال هنرمجازی باشد تا با حداکثر هارمونی، و هرچیز در سرجای خودبودن، کار پیش برود.
** شما قرار است از ظرفیتهای موجود در ایران در بخش هوش مصنوعی هم استفاده کنید؟
- قرار است با یک تعامل با کل پیکره خانواده جلوههای ویژه در ایران و استفاده از هوش مصنوعی، حداکثر ظرفیت داخل کشور را، ابتدا مجتمع و سپس هماهنگ کنیم. تا بعد از به خط کردن همه ظرفیتها برای این پروژه عظیم در خدمت نظام اسلامی و استفاده حداکثری از آنها در ادامه کار، اگر احیانا درصدی از کار، مثلا در برخی سیمولایتهای سنگین یا برخی موشن کپچرهای فیشیال پیچیدهای که خواهیم داشت شاید در برخی قسمتها مجبور باشیم از متخصصهای خارجی استفاده کنیم. سعیمان بر این است که تیمهای خارجی، بیایند اینجا متمرکز شوند و آن انتقال تجربه را داشتهباشیم. زیرا بنظرم میآید استفاده از عبارت «انتقال تکنولوژی» حرف درستی نباشد زیرا بچههای ما از لحاظ دانش و تکنولوژی کمبود آنچنانی ندارند و اگر تفاوتی در این عرصه باشد، عموما از لحاظ تجربه خواهد بود. تجربههای چند ده سالهای که به امیدخدا، به لطف پروژههای عظیم ملی اینچنینی، نظیر «سریال ملک سلیمان (ع)» داشتیم در همکاری و همافزائی با گروههای با تجربه خارجی، این تجربیات هم، به بهترین نحو و در اندک زمانی، منتقل شود.
** اینطور که پیدا است سریال «ملک سلیمان» بهانهای خواهد شد برای تغییر عمده در صنعت فیلمسازی، جلوههای ویژه و ورود هوش مصنوعی به سینما و تلویزیون ایران. حالا با تشکیل یک خانواده متشکل از جلوه ویژه و هوش مصنوعی، با اندوختهای از تجربههای بزرگ، تصور شما نسبت به آیندۀ، چه دورنما و چشماندازی دارد؟
- ویژوآل صنعت نسبتاً گرانی است و تولید بعضی صحنهها و بعضی شاتها و بعضی از افکتها به شدت زمان بر و هزینه بر است. شاید ما پلانهایی را با توجه به فیلمنامه در ملک سلیمان داشته باشیم که تولید یک «تک پلانِ ده ثانیهای» مستلزم ماهها کار یک تیم کار کشته باشد. لذا این صنعت بدون فضای سفارش و بدون داشتن بودجه و حمایت کافی از یک حدی بیشتر رشد نمیکند، همین پیشرفت خوبی هم که بچهها در این سالها داشتند، اول به خاطر خلاقیت و جسارت خودشان و بعد پروژههایی بوده که به بچهها اعتماد کردند و به توانمندی ویژوال اعتماد کردند و بخشهایی از فیلمهایشان را ویژوال گرفتند، یعنی هر جا که به نیروها اعتماد شده و سرمایه و هزینۀ کافی و تجهیزات، به صورت هدفمند و ضابطهمند در اختیارشان قرارگرفته بچهها نشان دادند که واقعاً پایکار هستند.
انتهای پیام/