راه‌اندازی دفتر «نماد» در پایتخت/ گذری بر نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان

خبرگزاری فارس - گروه آموزش و پرورش: آسیب‌های اجتماعی هر جامعه‌ای را به مخاطره می‌اندازد و پیشگیری از آن، در سلامت جامعه نقش بسزایی دارد؛ مدارس جایی است که باید آسیب‌های اجتماعی در آن حداقل باشد و اگر مدارس عاری از آسیب‌های اجتماعی باشند، جامعه نیز در سلامت خواهد بود چرا که دانش‌آموزان، آینده‌سازان جامعه هستند و جامعه را می‌سازند.

در این راستا دستگاه‌های مختلف دور هم جمع شدند و «سند ائتلاف نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان» به امضا رسید؛ این سند با نام «نماد» در ۶ ماده، ۱۰ صفحه در تاریخ ۱۶ آذر سال ۹۴ بین وزارت آموزش و پرورش، قوه قضائیه، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت، وزارت تعاون، کمیته امداد امام خمینی(ره)، نیروی انتظامی و بنیاد برکت امضا شد.

* نماد چیست؟

منظور از نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان که همان نماد است، مجموعه‌ای نظام یافته از خدمات و برنامه‌ها، شامل غربالگری، آموزش، توانمندسازی و حمایت‌های روانی اجتماعی، به منظور مراقبت دانش‌آموزان در برابر رفتار‌های پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و جرایم از طریق مداخله به موقع و مؤثر است؛ طرح «نماد» ، چهار بخش مهم دارد که شامل  غربالگری، آموزش‌های ارتقایی ، سامانه ارجاع و ارائه خدمت است.

بخش غربالگری: در این بخش ، علاوه بر پرسشنامه‌ها و ابزارهای غربالگری، راهنماهایی نیز برای نحوه استفاده و پیاده‌سازی پرسشنامه‌ها و ابزارهای غربالگری، تهیه و تدوین شده است. این راهنماها شامل پرسشنامه‌هایی در دو محور «غربالگری اختلالات روانی و رفتاری» و «غربالگری رفتارهای پرخطر» تهیه و تدوین شده است که به تفکیک سه دوره تحصیلی و نیز تفکیک جنسیت است.

بخش آموزش: در این بخش، راهنماهایی برای دانش‌آموزان، والدین و کارکنان مدارس با هدف استفاده در آموزش‌های ارتقایی تهیه شده است. این راهنماها در زمینه مهارت‌های خودمراقبتی و در موضوعاتی چون خودآگاهی، توکل ، اعتماد به نفس، بخشایشگری، صبر، مدیریت احساسات، کنترل استرس، مدیریت خود و تنظیم شناختی هیجانات، به‌صورت جداگانه برای والدین، کارکنان و دانش‌آموزان تدوین شده است.

بخش  سامانه الکترونیک ارجاع: سامانه طرح نیز با نام سامانه جامع نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان ، طراحی و راه اندازی شده است. در این سامانه، تمام عملیات شبکه‌سازی مراکز ارائه خدمت ، انجام غربالگری، آموزش‌های ارتقایی و نیز ارجاع برای مداخلات تخصصی و مددکاری، یکپارچه شده و به صورت نرم افزاری، هدایت و پیگیری می‌شود.

بخش مداخله و ارائه خدمت: در این بخش، راهنماهای ارائه خدمت ، در دو بخش 1- «راهنمای مداخلات روانشناختی» شامل «اختلالات روانی و رفتاری» و «اختلالات مرتبط با رفتارهای پرخطر» و 2- «راهنمای خدمات مددکاری و حمایت های اجتماعی» ، تدوین شده است.

* اهداف نماد

هدف کلی نماد، تأمین و ارتقای مراقبت‌های اجتماعی از دانش‌آموزان مدارس با رویکرد توانمندسازی مدرسه محور است؛ اهداف اختصاصی نظام مراقبت اجتماعی از دانش‌آموزان:

- استقرار نظام جامع مراقبت اجتماعی برای دانش‌آموزان ( مدرسه محور، خانواده محور، محله محور) از طریق مشارکت بین بخشی مبتنی بر مدل بومی و سبک زندگی اسلامی - ایرانی

- گسترش آموزش‌های رشد مدار در زمینه پیشگیری از رفتارهای پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری

- ایجاد نظام شناسایی دانش‌آموزان آسیب پذیر و آسیب دیده از طریق چک‌لیست‌های علمی

- طراحی و توسعه مداخلات موثر حمایتی و توانمندسازی برای دانش‌آموزان

- استقرار نظام ارجاع مناسب ارائه خدمات و حمایت‌ها به دانش‌آموزان

- ظرفیت‌سازی جهت افزایش عوامل محافظت کننده و کاهش عوامل مخاطره‌آمیز دانش‌آموزان در مدرسه، خانواده و محله

- هم‌افزایی منابع و برنامه های دستگاهها و نهادها و بسیج ظرفیت مشارکت مردمی و خیریه برای نظام مراقبت‌های اجتماعی

* قرار است در نماد چه اتفاقاتی بیفتد

باید نظام شناسایی و تقویت عوامل محافظت کننده و دیده بانی مستمر عوامل مخاطره‌آمیز دانش‌آموزان در مدرسه، خانواده و محله ایجاد شود و سامانه‌ای جهت شناسایی کودکان و نوجوانان لازم التوجه به منظور اجرای مداخلات آموزشی، روانی و اجتماعی پیشگیرانه تشکیل شود.

نظام غربالگری و ارجاع پیاده‌سازی شود و خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان ارائه شود همچنین خدمات حمایتی و مددکاری به دانش‌آموزان داده شود ضمن اینکه  تأمین معاضدت‌ها و حمایت‌های قضایی برای دانش آموزان فراهم شود.

کمیته مراقبت اجتماعی در مدارس کشور تشکیل شود و همکاری موثر در تدوین ابزارهای شناسایی آسیب‌های اولویتی دانش‌آموزان صورت گیرد‌.

طرح «نماد» یک نقشه راه دارد که برنامه نیز مطابق آن حرکت می‌کند؛  بر اساس این نقشه راه که در سند نیز به آن اشاره شده است و در نود و ششمین جلسه شورای اجتماعی کشور نیز مورد تأیید قرار گرفت ، مقرر شد تا پایان برنامه ششم توسعه کشور، تمامی ابعاد و مراحل آن ، به طور کامل در تمامی مدارس کشور ، اجرا شده و مستقر شود.

در سال تحصیلی 96-1395 که اولین سال اجرای طرح «نماد» بود،  72 مدرسه از 12 شهر و 6 استان آذربایجان شرقی، البرز، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و فارس تحت پوشش قرار گرفتند که در این مدارس، عملیات غربالگری و آموزش انجام شد؛ این 72 مدرسه در سال تحصیلی 97-1396  به مرحله مداخله و ارائه خدمت نیز رسیدند؛ در سال تحصیلی 97-1396 ، به عنوان دومین سال اجرای طرح،  509  مدرسه کشور تحت پوشش طرح «نماد»  قرار گرفتند که شامل سه پایلوت جداگانه بوده است.

عین الله طیموری رئیس اداره پیشگیری از اعتیاد وزارت آموزش و پرورش گفت: طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد) امسال در ۲۰ هزار مدرسه کشور به اجرا درمی‌آید؛ از این تعداد، ۶ هزار و ۵۷۸ مدرسه سال گذشته زیر پوشش برنامه‌های طرح نماد قرار گرفته بودند.

وی ادامه داد: سال گذشته ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح نماد مصوب شد که تنها ۱۰ درصد آن جذب شد و امسال هم همین میزان اعتبار برای اجرای این طرح مصوب شده که تا کنون پرداخت ۱۰۰ میلیارد ریال آن محقق شده است.

طیموری افزود: طرح نماد از سال ۹۵ در مدارس سطح کشور آغاز شده که در سال اول، ۷۲ مدرسه در استان‌های البرز، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، فارس و سیستان و بلوچستان زیر پوشش قرار گرفت.

* ۳۰ درصد دانش‌آموزان در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار دارند

آسیب‌های اجتماعی در جامعه به مدارس رسوخ می‌کند و دستگاه تعلیم و تربیت باید تلاش کند که دانش‌آموزان را از این آسیب‌ها مصون نگه دارد. علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه آسیب‌های اجتماعی در اولویت‌های نظام و حاکمیت قرار دارد و در آموزش و پرورش نیز از دغدغه‌های مهم است، اظهار کرد: برای انجام اقدام عملی در این زمینه باید وضعیت موجود را ترسیم کنیم؛ آموزش و پرورش در سال‌های اخیر اطلس آسیب‌های اجتماعی را از سطح استانی تا مدرسه‌ای تهیه کرده و تمام برنامه‌ها را مبتنی بر این اطلس طرح‌ریزی و در دست اجرا دارد که از مهم‌ترین برنامه‌های آموزش و پرورش ائتلاف نماد است.

کاظمی به برگزاری آزمون غربالگری سلامت روانی و اجتماعی دانش‌آموزان اشاره کرد و گفت: این آزمون برای ۳ میلیون دانش‌آموز متوسطه اول برگزار شده و دانش‌آموزان در چهار حیطه سنجیده شده‌اند که آسیب‌های روانشناختی، ابعاد مثبت روانشناختی، مسائل خانواده و مدرسه و کیفیت زندگی و حیطه حمایتی در عرصه اجتماعی از این جمله‌اند.

وی با بیان اینکه این آزمون در 24 شاخص و 5 محور انجام شده است، ادامه داد: بر اساس تحلیل‌های این آزمون، حدود یک درصد دانش آموزان نیاز به درمان دارند و در معرض شدید آسیب‌های روانی و اجتماعی قرار دارند و 30 درصد دانش‌آموزان به شدت نیاز به توانمندسازی دارند و در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار گرفته‌اند.

معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه آمار سامانه غربالگری نماد هم همین نتایج را نشان می‌دهد که یک درصد دانش‌آموزان نیازمند خدمات اورژانسی از سوی دستگاه‌های ائتلاف نماد هستند، گفت: به عنوان مثال آنها که در معرض خودکشی یا مصرف مواد قرار گرفته‌اند باید مداخلات را سریعاً دریافت کنند؛ یک بخش آسیب‌ها، اعتیاد و مواد مخدر است و دسته دوم شامل آسیب‌های اجتماعی و روانی چون افسردگی، اضطراب، خشم، پرخاشگری، فرار از مدرسه و خانه و انحرافات اخلاقی می‌شود.

کاظمی با بیان اینکه گزارش‌ها حاکی از آن است که رشد آسیب‌های اجتماعی نسبت به رشد جمعیت فزاینده‌تر است، اظهار کرد: سیاست اول کنترل و بعد شناسایی و درمان است. البته باید توأمان رویکرد پیشگیرانه و توانمندسازی را هم داشته باشیم. 

* مدت سند

مدت اجرای این سند از سال، 1395 تا 1400 هجری شمسی و بر اساس فازبندی مورد اشاره در این سند است؛ در این راستا سید جواد حسینی سرپرست وقت آموزش و پرورش اوایل شهریور امسال درباره نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان (نماد) اظهار کرد: در طرح نماد کنترل، کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس و دانش‌آموزان از یک‌سو و فرآیند رشدمدار و پیشگیری رشدمدارانه و توانمندسازانه از دیگر سو، هدف­گذاری شده است؛ به این منظور لازم است، 13 دستگاه با آموزش‌ و پرورش همکاری کنند و وظایفشان باید تدقیق شود.

وی با بیان اینکه میز نماد در وزارتخانه تحت عنوان شورای عالی نماد شکل می‌گیرد، گفت: در سلسله‌ مراتب استانی از مناطق تا مدارس، میز نماد استان‌ها، مناطق و مدارس باید راه‌اندازی شود و این میز باید از سطح ستاد تا استان و مناطق و کانون تعلیم و تربیت یعنی مدارس با حضور شرکا شکل گیرد؛ در طرح نماد، علاوه بر تقسیم‌کار ملی با حضور 13 دستگاه، باید از ظرفیت درون‌سازمانی وزارت آموزش‌ و پرورش به‌طور کامل استفاده کنیم از جمله این ظرفیت‌ها انجمن اولیا و مربیان است.

حسینی با اشاره به اجرای دقیق طرح نماد و نقش‌آفرینی آن در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، تأکید کرد: باید از ظرفیت سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در اختصاص اعتبارات و نیز شوراهایی مثل شورای اجتماعی و ستاد مبارزه با مواد مخدر حداکثر استفاده را کرد. همچنین در موضوع کاهش و کنترل آسیب‌های اجتماعی، باید طرح‌های مدیریت مورد، یاریگران زندگی، خانه پیشگیری، توانمندسازی دانش آموزان، اولیا و همکاران هم پیش از پیش موردتوجه قرار گیرد.

حالا میز نماد یا همان دفتر نماد در آموزش و پرورش شهر تهران قرار است ایجاد شود؛ عبدالرسول کریمی معاون پرورشی و فرهنگی اداره‌کل آموزش و پرورش شهر تهران در خصوص طرح نماد به خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس اظهار کرد: دفتر نماد کشوری را در شهر تهران بزودی افتتاح خواهیم کرد.

وی افزود: دفتر نماد در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان شهر تهران ایجاد می‌شود.

به گزارش فارس، باید دید طرح نماد چقدر می‌تواند با همکاری دستگاه‌های مختلف، کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس را محقق سازد؛ باید نتایج این طرح در مدارس اجرا شده، بررسی شود و به اطلاع عموم برسد. 

انتهای پیام/