آرتروز و پوکی استخوان شایع‌ترین بیماری مفصلی بین سالمندان

به گزارش خبرگزاری فارس از اراک، با توجه به اینکه همه ساله ۹ مهرماه برابر با یک اکتبر روز جهانی سالمند نامیده می‌شود، در مهرماه دو روز جهانی دیگر در روزهای ۲۰ مهرماه یعنی ۱۲ اکتبر و ۲۸ مهرماه مصادف با ۲۰ اکتبر نیز داریم که در این دو روز به ترتیب به دو بیماری آرتروز(ساییدگی مفاصل) و استئوپروز(پوکی استخوان) پرداخته می‌شود.
این دو بیماری نیز شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی در بین سالمندان است که با توجه به بالا بودن درصد سالمندان در استان مرکزی و هچنین روند رو به رشد جمعیت کشور به سمت سالمندی و اهمیت ارتقای وضعیت سلامت این قشر و ضرورت برنامه‌ریزی برای این افراد در این زمینه با دکتر نسرین آذربانی فوق تخصص روماتولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه به گفت وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
فارس: میزان شیوع بیماری آرتروز و ابتلا به آن در کشور چگونه است؟

 آذربانی: با بهبود وضعیت بهداشتی در مورد بیماری‌های عفونی امید به زندگی در جوامع افزایش پیدا کرده و همین مسئله افزایش تعداد سالمندان را به همراه داشته که در مورد کشور ما و به ویژه اراک نیز شرایط به همین شکل است.

در مورد بیماری آرتروز یا همان سائیدگی مفاصل ۴۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال دارای این بیماری هستند که می‌توان گفت شایع‌ترین بیماری مفصلی در دنیاست و علاوه بر انسان‌ها، حیوانات و سایر جانداران حتی ماهی‌ها نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند.

در مورد علل بیماری آرتروز دلایل مختلفی از جمله بالا رفتن سن تاثیرگذار است در حقیقت آرتروز اولیه مربوط به بالا رفتن سن است و هرچه سن افزایش پیدا کند سائیدگی مفاصل هم بیشتر خواهد شد البته فاکتور مهم در این زمینه جنسیت است، زیرا در زنان مفاصل تمایل بیشتری به سائیدگی مفاصل دارند.
بعد از موارد مذکور فاکتور دیگر در زمینه ابتلا به بیماری آرتروز وزن است، این مهم چه در مفاصل تحمل کننده مثل زانو و چه در دیگر مفاصل مانند دست در افراد چاق احتما ابتلا به این بیماری را بیشتر خواهد کرد.
از دیگر موارد دخیل در ابتلا به این بیماری می‌توان به ژنتیک فرد اشاره کرد که بسته به مفصل مبتلا نقش ژن متفاوت است به طور مثال در انگشتان دست ژنتیک حدود ۵۰ درصد و در زانو ژنتیک حدود ۳۰ درصد در ابتلا به این بیماری دارای نقش است.
سبک زندگی افراد در ابتلا به بیماری آرتروز نیز دارای اهمیت است، برای مثال پایین آمدن از پله‌ها فرد مستعد به این بیماری را دچار آرتروز می‌کند همچنین نشستن به صورت دو زانو و چهار زانو فشار به مفاصل را افزایش و در نتیجه خطر ابتلا به این بیماری را دوچندان می‌کند.

در بعضی از مشاغل و یا ورزش‌هایی که به مفاصل خاصی آسیب می‌رساند و همچنین مشاغلی مانند دندانپزشکی احتمال آرتروز گردن بسیار زیاد است همچنین نقص‌های مادرزادی مفاصل را مستعد آرتزوز می‌کند به همین منظور یکی از شعارهای جهانی برای آرتروز زندگی بهتر میانسالی سالم‌تر است، بنابراین هرچه سبک زندگی سالم‌تر و بهداشت مفاصل بیشتر رعایت شود فرد سالمندی سالم‌تری را پشت سر خواهد گذاشت.

شایع‌ترین مفصل‌هایی که بیشتر گرفتار آرتروز می‌شوند مفصل زانو و بعد از آن مفصل ران و دست‌ها هستند.
فارس: اصلی‌ترین علائم آرتروز چیست؟
 آذربانی: از علائم آرتروز می‌توان به درد مفاصل اشاره کرد که با فعالیت بیشتر این درد بیشتر می‌شود هر چه شدت فعالیت بیشتر شود درد نیز بیشتر خواهد شد و این درد ممکن است که در موقع استراحت یا خواب بیمار را بیدار کند.
خشکی صبحگاهی در مفاصل به طور تقریبی به مدت نیم ساعت از علائم آرتروز است، همچنین صدای کریبتاسیون(ترق تروق کردن مفاصل) و تغییرات در ظاهر مفصل از دیگر علائم آرتروز مفاصل است.
فارس: برای پیشگیری از آرتروز چه باید کرد؟
 آذربانی: بخش‌هایی از بیماری آرتروز از طریق آموزش درست در جامعه، داشتن سبک زندگی دوستانه‌تر با مفاصل، استفاده از آسانسور، توالت فرنگی، عدم استفاده از پله به ویژه هنگام پایین آمدن از پله، استفاده از زانوبند و عصای کوه در هنگام کوهنوردی، عدم نشستن بر روی دو زانو و چهار زانو، استفاده از لبنیات و تغذیه مناسب قابل کنترل و پیشگیری است.

علاوه بر موارد ذکر شده قرار گرفتن در معرض نور خورشید به مدت ۲۰ دقیقه در روز، انجام ورزش‌هایی که تحمل وزن بدن شخص را داشته باشد، پیاده روی به مدت ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت در روز با کفش مناسب و در سطح صاف و ورزش‌هایی که عضله چهار سر ران را تقویت کند به صورت روزانه در پیشگیری از بیماری آرتروز دارای اهمیت بسیار زیادی است.

فارس: برای درمان بیماری آرتروز چه روش‌هایی را پیشنهاد می‌دهید؟
 آذربانی: در بحث درمانی بیماری آرتروز درمان‌ها به دو دسته جراحی و غیرجراحی تقسیم می‌شود در درمان‌های غیر جراحی اولین راه استفاده از روش‌های اصلاحی و استفاده از دارو تحت نظر نظر پزشک است زیرا استفاده از مسکن در این بیماری مضر است علت هم این است که بسیاری از افراد مبتلا به بیماری آرتروز دارای سن بالا هستند بنابراین تنها مسکنی که می‌توانند استفاده کنند، استامینوفن است.

استفاده از مسکن‌های دیگر برای افراد مبتلا به آرتروز در سنین بالا می‌تواند عوارضی مانند خونریزی معده، نارسایی کلیه و عدم کنترل فشار خون را به همراه داشته باشد به همین منظور بیماران می‌توانند برای کاهش درد به جای دارو از کرم‌های موضعی، استامینوفن، نور خورشید، کیسه آب گرم و مسکن‌های سنتی مانند زنجبیل استفاده کنند.
در بیماری آرتروز تزریقات مفصل نیز توسط پزشک پیشنهاد می‌شود به این شکل که اگر تورم در مفصل به دلیل وجود مایع وجود داشته باشد تخلیه مایع در مفصل می‌تواند به کاهش درد کمک کند همچنین تزریق کورتون تا ۳ بار در سال بدون عارضه خاص طبق دستور و نظر پزشک برای بیماران مبتلا به آرتروز نیز مجاز است.
فارس: آیا فیزیوتراپی در این بیماری در کاهش درد تاثیرگذار است؟
 آذربانی: در این بیماری فیزیوتراپی به تقویت عضلات مفصل کمک می‌کند و در دراز مدت در کاهش درد و بهبود وضعیت مفصل تاثیرگذار خواهد بود در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی تعویض مفصل در زمان مناسب توسط پزشک می‌تواند برای بهبود این بیماران پیشنهاد می‌شود.
فارس: بیماری پوکی استخوان چیست و دلیلی اهمیت این بیماری را توضیح دهید؟
 آذربانی: ۲۰ اکتبر که مصادف با ۲۸ مهرماه است روزجهانی استئوپروز(پوکی استخوان) است این بیماری نیز مربوط به سالمندان است که در این بیماری مواد معدنی و آلی استخوان کاهش پیدا می‌کند و استخوان‌ها دچار پوکی می‌شود که در این شرایط احتمال شکستگی استخوان بالا خواهد رفت و در نتیجه کیفیت زندگی افراد مسن و سالمند پایین می‌آید در این شرایط احتمال آمبولی ریه و مرگ در افراد افزایش پیدا می‌کند.

با توجه به اینکه شایع‌ترین علل شکستگی در سنین بالا پوکی استخوان است به دلیل اهمیت این موضوع در سال ۱۹۹۷ برای نخستین بار کمپینی در انگلیس روز جهانی پوکی استخوان را مطرح کرد که بعدها توسط کشورهای اروپایی به رسمیت شناخته شد، زیرا این بیماری شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است که در کشور ما نسبت به کشورهای همسایه از شیوع بالاتری برخوردار است.

با توجه به اهمیت این موضوع در سال‌های اخیر برای بهبود وضعیت این بیماری در کشور تاکید ویژه‌ای شده و دفتر بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت و درمان نیز برای بهبود این بیماری تاکید بسیار زیادی را در کشور با توجه به شیوع فراوان این بیماری دارد.
فارس: اصلی‌ترین عوامل ابتلا به بیماری پوکی استخوان چیست؟
 آذربانی: از مهم‌ترین علل و راس این بیماری ژنتیک است و بعد از آن سن افراد نقش بسیار مهمی را در شیوع این بیماری دارد زیرا هر چه سن افراد بالاتر برود پوکی استخوان نیز افزایش پیدا می‌کند، علاوه بر این شیوع این بیماری در بین زنان نسبت به مردان بسیار بیشتر است.
تغذیه در زمینه ابتلا به این بیماری دارای نقش بسیار مهمی است و کسانی که لبنیات کمی را مصرف می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند، متاسفانه در کشور ما سرانه مصرف شیر بسیار پایین است همچنین با توجه به اینکه کشور ما یک کشور آفتاب خیز است استفاده از نور آفتاب به صورت مستقیم صورت نمی‌گیرد و همین مسئله سبب افزایش شیوع ابتلا به پوکی استخوان در کشور ما نسبت به سایر کشورها شده است.

کمبود ویتامین D، یائسگی زودرس در زنان، استفاده از داروهایی مانند کورتون‌ها در برخی از بیماران، زندگی بدون تحرک، مصرف دراز مدت داروهای ضد تشنج و استفاده از سیگار در سنین جوانی افراد را دچار پوکی استخوان می‌کند. 

فارس: چه عواملی می‌تواند از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کند؟
 آذربانی: آموزش‌های صحیح در سطح جامعه، تغذیه صحیح، مصرف میزان کافی لبنیات و یا غذاهای سرشار از کلسیم مانند عدس، بادام، پونه، نعنا، زیره و نان‌های بدون جوش شیرین همچنین انجام ورزش‌های مناسب و استفاده از نور آفتاب به مدت 20 دقیقه در طول روز و مصرف نکردن سیگار می‌تواند از پوکی استخوان جلوگیری کند.
فارس: علائم بیماری پوکی استخوان چیست؟
 آذربانی: متاسفانه اغلب موارد پوکی استخوان بدون علامت است و بیمار بدون اینکه بفهمد و با روندی آهسته دچار این بیماری می‌شود اما در برخی موارد ممکن است این بیماری در برخی از افراد با دردهای عمومی از جمله استخوان درد، کمردرد، کاهش قد، کیفوز یا (خمیدگی پشت شانه‌ها) و شکستگی‌های استخوانی با کوچک‌ترین ضربه‌ها که احتمال شکستگی در این ضربه‌ها بسیار کم است همراه باشد.
 فارس: چه روشی برای فهمیدن ابتلا به پوکی استخوان وجود دارد؟
 آذربانی: بهترین روشی که برای مشخص شدن بیماری پوکی استخوان وجود دارد سنجش تراکم استخوان با دستگاه‌های مخصوص است که این دستگاه دارای اشعه بسیار کم است که برای کودکان هیچ ضرری ندارد علاوه بر این در این آزمایش نیاز نیست که فرد ناشتا باشد همچنین مدت زمان انجام این آزمایش 20 دقیقه است.
فارس: چه افرادی مستعد ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند؟ چه افرادی باید سنجش تراکم استخوان را انجام دهند؟
 آذربانی: تمامی زنان بالای 65 سال افرادی هستند که مستعد بیماری اسئوپرروز و یا همان پوکی استخوان می‌باشند، بنابراین تمامی این افراد باید سنجش تراکم استخوان را انجام دهند همچنین تمامی مردان بالای 70 سال و تمامی افرادی که بیش از 5 میلی‌گرم پردنیزولون را به مدت بیش از 3 ماه مصرف کرده باشند، زنانی که قبل از 45 سالگی به هر دلیل یائسه شده باشند و تمامی بیمارانی که پیوند کلیه و یا کبد را انجام داده باشند مستعد بیماری پوکی استخوان هستند.

افرادی که به مدت طولانی داروهای ضدتشنج استفاده کرده باشند، بیشتر بیماران رماتیسمی، بیماران درون‌ریز مانند پاراتیروئیسم‌ها و گوشینگ و... مستعد ابتلا به بیماری پوکی استخوان هستند.

تمامی افرادی که با کوچک‌ترین ضربه که از شدت بسیار کمی نیز برخوردار است دچار شکستگی در مفصل می‌شوند و افرادی که دارای وزن کمی هستند و همچنین افراد دارای BMI زیر 18 باید آزمایش تراکم استخوان را انجام دهند علاوه بر این افراد، افرادی که والدین آنها دارای سابقه شکستگی در مفصل ران هستند بهتر است این آزمایش را انجام دهند.
فارس: برای درمان این بیماری چه روش‌هایی وجود دارد؟
 آذربانی: در درمان این بیماری نیز در ابتدا باید سبک زندگی افراد اصلاح شود و هر اتفاقی که منجر به افزایش ریسک شکستگی شود اصلاح شود همچنین معاینه دید بیمار توسط پزشک به صورت سالانه و تجویز عینک مناسب، لغزنده نبودن کفش بیمار، عدم استفاده از قالیچه بر روی سطح لیز، کف منزل و...استفاده از حفاظ در کنار پلکان و پنجره‌ها، و نصب دستگیره‌هایی برای حفظ تعادل بیمار در حمام می‌تواند از افتادن بیمار و شکستگی مفاصل بیمار جلوگیری کند.
بیمار نیز برای حفظ سلامت خود باید از خم شدن ناگهانی به جلو خودداری کند، هنگام استفاده از وسایل نقلیه کمربند ایمنی را ببندد و از لباس، چادر و دامن به گونه‌‌ای استفاده کند که سبب سقوط شخص نشود همچنین در روزهای یخبندان حتی الامکان از منزل خارج نشود و شب‌ها چراغی را برای بیدار شدن در نیمه‌های شب در صورت نیاز روشن بگذارد علاوه بر موارد مذکور بهتر است اتاق بیمار نزدیک ترین اتاق به سرویس بهداشتی باشد.

بیماران مبتلا به پوکی استخوان باید از غذاهای سرشار از کلسیم مطابق با نظر پزشک استفاده کنند این افراد در صورت نیاز می‌توانند از مکمل‌ها نیز استفاده کنند این باور غلط که کلسیم فشار خون را بالا می‌برد و یا باعث چاقی و رسوب در کلیه می‌شود باور غلطی است که باید اصلاح شود زیرا برای بیماران دارای سنگ کلیه نوع خاصی از کلسیم تجویز می‌شود.

قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، استفاده از مکمل‌های ویتامین D طبق نظر پزشک، ورزش، افزایش قدرت عضلانی به شرط اینکه ریسک شکستگی را نداشته باشد.
در مصرف دارو نیز مطابق با نظر پزشک دارو به صورت خوراکی، تزریقی، زیرجلدی، وریدی و عضلانی به صورت روزانه، هفتگی و حتی سالانه تزریق می‌شود.

انتهای پیام/و