ابوالمشاغل دوران قاجار و پهلوی

خبرگزاری فارس ـ تاریخ، رحمت رمضانی: مهدی قلی‌خان هدایت در سال ۱۲۴۳ شمسی در تهران به دنیا آمد نام پدر وی علی خان مخبرالدوله و نوه رضاقلی خان هدایت نویسنده و معتقد بود.

خاندان هدایت از خاندان‌های قدیمی ایرانی هستند که خود را به کمال خجندی عارف هم عصر حافظ شیراز نسبت می‌دهند این خاندان از طرفداران پر و پاقرص قاجاریه به شمار می‌آمدند و بعد از قدرت گرفتن قاجار در ایران وارد عرصه قدرت شدند و به مسلک کارگزاران فرهنگ و سیاست دوره قاجار و پهلوی درآمدند.

مهدی قلی خان هدایت

 مهدی قلی‌خان در ۱۴ سالگی همراه برادرش صنیع‌الدوله اولین رئیس مجلس شورای ملی برای تحصیل به آلمان رفت و بعد از ۲ سال به تهران بازگشت و تحصیلات خود را ناتمام گذاشت و در ایران به تکمیل زبان فارسی و عربی پرداخت و علاقه بسیاری به موسیقی داشت.

پس از مراجعت از آلمان به استخدام تلگرافخانه درآمد چهار سال بعد پدر وی درگذشت. مظفرالدین شاه برای دلجویی فرزندان مخبر‌الدوله را به حضور پذیرفت و به آنها لقب اهدا کرد و در این راستا مهدی‌ قلی خان به لقب مخبر‌السلطنه مفتخر شد

اواخر سلطنت مظفرالدین شاه مخبرالسلطنه رئیس مدرسه نظامی تهران شد به دستور مظفرالدین شاه به همراه برادر خود صنیع الدوله عضو هیئت ۵ نفره تدوین نظام‌نامه اولین انتخابات مجلس شد.

با آغاز جنبش مشروطیت مخبرالسلطنه و برادرش از طرفداران بنام جنبش به شمار می‌آمدند که به صورت توأمان مورد اعتماد مجلس و دربار بودند. مهدی‌ قلی خان هدایت در جنبش مشروطیت نقش رابط شاه و آزادی خواهان را برعهده داشت که در در اوج درگیری محمدعلی شاه و مشروطه‌خواهان و به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه او حاکم آذربایجان بود و از غوغای تهران دور بود و نتوانست نقش تاریخی خود را بازی کند. اما آذربایجان یکی از کانون‌های مهم جنبش مشروطه بود پس از به توپ بستن مجلس آزادی‌خواهان تبریز اعتراض کردند که هدایت چون به مشروطه خواهان تمایل داشت استعفا داد و به اروپا رفت.

پس از خلع محمدعلی شاه مهدی قلی خان هدایت یا مخبرالسلطنه برای والی‌گری آذربایجان از اروپا فراخوانده شد. اما پس از مدتی برادرش صنیع‌الدوله اولین رئیس مجلس ایران ترور شد. او از مرگ برادر بسیار آزرده شد و راه فرنگ پیش گرفت. اما پس از مدتی دوباره به کشور بازگشت و والی فارس شد و در آنجا ماند اما نقطه تاریک عملکرد مهدی قلی خان هدایت سرکوب قیام شیخ محمد خیابانی بود. شیخ محمد اوایل تیرماه ۱۲۹۹ هجری شمسی تبریز را فتح کرد اما مشیرالدوله مخبرالسلطنه را به تبریز فرستاد تا نهضت شیخ محمد را سرکوب کند. او نیز چون عضو حزب دموکرات بود زبان دموکرات ها را می‌دانست در نهایت توانست شیخ محمد خیابانی را به شهادت برساند.

مخبرالسلطنه بعد از کودتای ۱۲۹۹ رضاخان برخلاف قوام‌السلطنه و سلطنت قاجار از حامیان کودتا بود و هزار تومان از حقوق خود را به کودتا بخشید تا اینکه توسط تیمورتاش به دربار رضاخان راه یافت.

اما او که شاهد سرنوشت شوم سه یار رضاخان تیمورتاش، سردار اسعد و فیروز بود که در تحکیم قدرت او نقش فراوان داشتند به نخست وزیر مطیع تبدیل شد که  قریب به شش سال و نیم در این پست ایفای نقش کرد و پایه‌های دیکتاتوری رضاخان را محکم کرد و در تمام بازی‌های سیاسی رضاخان نقش داشت و ۳۰ سال در عرصه سیاست باقی ماند. کتاب خاطرات و خطرات مهدی قلی خان که خاطرات او از سال‌های کارگزاری در قدرت است را می‌توان سرشت نظام شاهنشاهی ایران دانست. او در نهایت در ۹۱ سالگی در سال ۱۳۳۴ هجری شمسی درگذشت.

انتهای پیام/