خبرگزاری فارس لرستان، مسجد جامع بروجرد در مرکز این شهر و از مساجد منحصربهفرد لرستان است که گفتهشده در قرون دوم و سوم قمری با دستکاری در یک آتشکده بزرگ ساسانی بناشده است.
بعد از ورود اسلام به ایران و رسمی شدن آن، بهطور طبیعی بسیاری از مکانهای مذهبی زرتشتی و آتشکدهها تبدیل به مسجد شد که ممکن است مسجد جامع بروجرد نیز یکی از آنها بوده باشد.
مسجد جامع بروجرد هنوز هم مجهولات بسیاری را در خود حفظ کرده و نمیتوان بهطورقطع در مورد آن سخن گفت. آنچه از مسجد بهدستآمده است قدمت آن را به دوره آلبویه میرساند.
به گفته کارشناسان، نشانههایی از وجود مسجد قدیمیتر از نوع مساجد اولیه ستوندار یافت شده که نیاز به بررسی بیشتر دارد و در این مورد نمیتوان نظر مشخصی داد.
مسجد جامع بروجرد بهصورت یک بنای مجموعهای ساختهشده بود و شامل مسجد، آبانبار، ساختمان غریبخانه، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه از بین رفته است.
بنای مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد تک ایوانی است که دارای دو در ورودی در قسمتهای شرقی و غربی است.
بنا شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبد خانه و شبستانهای اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است. بنا بر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجاریان تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده و بخشهایی به آن افزودهاند.
معماری مسجد جامع بروجرد منحصربهفرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری کشور است که هم ویژگیهای معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران را در خود جای داده است.
مسجد دارای گنبد خانهای است که در ضلع جنوبی قرارگرفته و از بخشهای قدیمیتر بنا است و معماری این بخش، شبیه به چهارطاقهای دوره ساسانی است.
مسجد دارای دو درب شرقی و غربی است که به صحن اصلی باز میشوند. در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد که قدیمیترین بخش آن است قرار دارد و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخشها قرارگرفته که در تابستان فضای خنکی را ایجاد میکند.
ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعدها به مجموعه افزودهشده است. از دیگر دیدنیهای مسجد جامع، منبر چوبی مسجد است که نه عدد، پله دارد و اینک در ایوان میانی مسجد قرار گرفته است.
بنای اصلی مسجد، فضای گنبددار با ایوانی است که در برابر آن قرارگرفته است. محوطهسازی مسجد در قرون ۴ و ۵ و الحاقات و تعمیرات آن طبق کتیبههای موجود، در قرون بعد صورت گرفته است. در زمان سلجوقیان بنا آباد بوده و اعتبار زیادی داشته است.
در همین دوره تزییناتی به بنا افزوده شد. تزیینات مسجد، تزییناتی بر پایه آجر است و در حد مختصری هم تزیینات کاشیکاری و تزیینات گچکاری در آن به چشم میخورد.
کتیبهای آجری نیز از این دوره باقیمانده است. این کتیبه آجری، به خط کوفی در دیوار جنوبی گنبد خانه و بالای محراب گواه این مطلب است. متن کتیبه چنین است:
«بسمالله اللهم اغفر امر هذه القبه الصدر لا جل مجدالدین جمال الاسلام عزالملک ابوالعز محمد بن طاهر بن سعید اطا اله بقائه».
بعد از آن در دوره ایلخانان یک دوره فترت ایجاد شد که شاید علت آن مربوط به حملات مغول بوده است. این حمله آسیبهای بسیاری به مسجد وارد کرده است. در دوره تیموری مسجد دوباره احیا شده و بخشهایی به آن اضافه شد.
این بخشها شامل تعمیر گنبد ریخته شده دوره قبل و احداث ایوان و شبستانهای شرقی، غربی و شمالی است. مسجد دارای کتیبههای کوچک دیگری نیز هست که به زمان شاهعباس اول صفوی میرسند.
بعدها در دوره جنگ ایران و عراق نیز خسارات بسیاری به بنای اصلی مسجد وارد شد و بخشهایی از شبستان شمال آن ویران شد. زمینلرزههای متعدد نیز، یکی دیگر از دلایلی است که سبب خسارت به گلدستههای مسجد در سال ۸۵ شد. به این شکل مسجد جامع بروجرد خسارات بسیاری دیده و نیاز به مرمتهای ویژه داشته است.
با نظر کارشناسان اقدامات مرمتی روی منارههای مسجد انجام گرفت و با الهام از طرح مقاومسازی لرزهای بازسازی و باز چینی شد. امروزه ساختوسازهای بیرویهای در اطراف مسجد بهصورت سطحی و غیرکارشناسی صورت گرفته که مسجد را در معرض آسیب قرار دادهاند.
این بنا که از مهمترین یادگارهای معماری گذشته ایران است در سال ۱۳۱۴ ثبت آثار ملی شد. این مسجد شناسنامهای برای قدمت بروجرد محسوب میشود که هر ساله گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب میکند.
انتهای پیام/م