«جلیل فرهمندی‌زاده» کارشناس آسیای مرکزی در تحلیلی که در اختیار خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس قرار داد به جایگاه فعلی و آینده ازبکستان در آسیای مرکزی اشاره کرد.
ازبکستان قلب آسیای مرکزی
در این گزارش آمده است: چند هفته قبل «خوزه ماریو سیسیلو» مدیر پروژه «جاده بزرگ ابریشم» سازمان یونسکو طی کنفرانسی در «مادرید» ازبکستان را قلب آسیای مرکزی عنوان کرد.
در حقیقت ازبکستان تنها کشور آسیای مرکزی است که با همه جمهوری های این منطقه و همچنین افغانستان مرز مشترک داشته و به لحاظ جغرافیایی نیز در مرکز منطقه واقع شده است.
علاوه بر موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی، همچنین ظرفیت های بالای اقتصادی، صنعتی، نظامی و امنیتی ازبکستان در منطقه و همچنین وجود اقلیت های میلیونی ازبک در کشورهای همسایه موجب توجه قدرت های بین المللی و منطقه ای نسبت به «تاشکند» بوده است.
اما با مرگ «اسلام کریم اف» رئیس جمهور پیشین ازبکستان و به قدرت رسیدن «شوکت میرضیایف» که برخی اصلاحات در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی را به همراه داشت، میزان توجه بازیگران عرصه ژئوپلیتیک منطقه نسبت به این کشور به مراتب افزایش یافت.
اقدامی که بیش از هر چیزی فضای منطقه را تحت تاثیر قرار داد، اولویت اصلی سیاست خارجی ازبکستان بود.
شکست تابوهای کریم‌اف
میرضیایف طی دو سال ریاست جمهوری خود به همه کشورهای آسیای مرکزی سفر رسمی انجام داد و همچنین از رؤسای جمهور منطقه میزبانی کرد. این در حالی است که بین تاشکند و برخی از کشورهای آسیای مرکزی بیش از یک دهه سفرهای رسمی در سطح رؤسای جمهور صورت نگرفته بود.
در برنامه استراتژی ازبکستان برای سال های 2017-2021 نیز آمده است ایجاد کمربند حسن همجواری و همکاری های متقابلا سودمند با کشورهای آسیای مرکزی، از اهداف اصلی سیاست خارجی تاشکند می‌باشد.
به اعتقاد مقامات ازبکستان، در شرایط پیچیده بین المللی و تهدیدات تروریستی و همسایگی با افغانستان ناآرام تقویت همکاری و همگرایی منطقه ای به نفع همه کشورهای آسیای مرکزی خواهد بود.
بنابراین ازبکستان در سیاست اقتصادی منطقه ای خود به موضوع افغانستان نیز توجه زیادی نشان می دهد. میزبانی از کنفرانس بین المللی صلح افغانستان و تلاش های در جهت اجرای چندین پروژه زیربنایی مرتبط با افغانستان از جمله اقداماتی است که طی یک سال اخیر از سوی تاشکند دنبال شده است.
با این حال سیاست منطقه ای میرضیایف با اهدافی که کریم‌اف دنبال می کرد، همسویی زیادی دارد. به اعتقاد بیشتر تحلیلگران مسائل منطقه جهت گیری های کلی، اهداف و وظایف سیاست خارجی دوران کریم اف ماهیتا بدون تغییر باقی مانده و تاشکند همچنان بر خط مشی حفظ فاصله بین منافع بازیگران مهم عرصه منطقه ای - روسیه، چین و آمریکا ادامه می دهد.
ازبکستان در دوران میرضیایف
به عبارت دیگر می توان گفت نه استراتژی، بلکه تاکتیک ها و ابزارهای تحقق سیاست خارجی تاشکند تغییر کرده است.
از اینجاست که ازبکستان همچنان از حضور در هرگونه پیمان یا اتحادیه های نظامی و اقتصادی پرهیز می کند. بنابر این خوش بینی های برخی از کارشناسان روس مبنی بر اینکه تاشکند در پی بهبود روابط خود با همسایه ها، نسبت به همکاری های نزدیک تری با ساختارهای همگرایی موجود در فضای پساشوروی نظیر سازمان پیمان امنیت جمعی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و... خواهد برآمد، جامه عمل نپوشید.
با این وجود روسیه از شرکای مهم اقتصادی و سرمایه گذاری ازبکستان بوده علاوه بر آن بیش از 2 میلیون مهاجر کاری ازبک در روسیه حضور دارند و تاشکند نمی تواند این عامل را نادیده گیرد.
از سوی دیگر 2 کشور در زمینه های امنیتی همکاری قابل توجهی داشته داشته و تاشکند تجهیزات نظامی مورد نیاز خود را به صورت عمده از روسیه تهیه می کند.
نقش و جایگاه روسیه و آمریکا
هرچند روابط ازبکستان با روسیه و چین در سطح مطلوب دنبال می شود، ولی به نظر می رسد که آمریکا و غرب بر آنند با به قدرت رسیدن میرضیایف فرصت های جدیدی برای توسعه همکاری ها با این کشور فراهم شده است. این فرصت ها به زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی ارتباط دارد.
اقدامات میرضیایف در جهت تغییر فضای سیاسی، ایجاد سیستم حمل و نقل، ترانزیت و انرژی آسیای مرکزی (که ازبکستان را به مرکز حمل و نقل و سرمایه گذاری سطح منطقه ای تبدیل خواهد کرد) و سهیم کردن افغانستان در برنامه های منطقه ای با اهداف بلندمدت آمریکا در منطقه در همسویی قرار گرفته است.
از سوی دیگر ازبکستان جهت بازسازی صنایع تولیدی خود و عرضه کالای قابل رقابت به بازارهای خارجی به تجهیزات و فن آوری های پیشرفته نیاز دارد که در این زمینه چشم امید خود را به آمریکا و کشورهای غربی دوخته است.
البته از نگاه تاشکند این موضوع با بحث بهره برداری مفید و استراتژیک از سرمایه گذاری های چین به صورت دوجانبه و در چارچوب پروژه «یک کمربند - یک جاده» در تناقض نیست.
چین سرمایه گذاری های مهمی برای اقتصاد ازبکستان و به خصوص بخش حمل و نقل انجام داده و از خریدارهای عمده گاز این کشور می‌باشد.
همانگونه که اشاره شد برای ازبکستان به لحاظ اقتصادی آمریکا و کشورهای غربی شریک مهم به شمار نمی‌آید و آمادگی جهت سرمایه گذاری های مستقیم برای اقتصاد این کشور را نیز ندارند.
بنابر این تاشکند ضمن حفظ و تقویت سطح مطلوب روابط با واشنگتن و دیگر پایتخت های کشورهای مهم غربی به طور عمده به دنبال دستیابی به تجهیزات و تکنولوژی های پیشرفته است تا بتواند به بازسازی صنایع و به خصوص صنایع تولیدی خود نایل شود.
سفر اخیر میرضیایف به آلمان و امضای چند توافقنامه در زمینه های مختلف گویای این مسئله است.
انتهای پیام/ح
