به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، «ایران در سال ۲۰۱۷ به مقام نخست تولیدات علمی در حوزه فیزیک و نجوم در سطح کشورهای خاورمیانه رسیده است.»
«بررسی‌های منتشر شده در مجله SCImago Journal & Country Rank نشان می‌دهد ایران با تعداد ۷ هزار و ۹۲۹ مقاله در زمینه فیزیک و نجوم با اختلاف نسبت به رقبا در رتبه نخست قرار دارد، پس از ایران، ترکیه با ۴ هزار و ۸۸۷ مقاله در مقام دوم قرار دارد و پس از آنها عربستان سعودی جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است.»
« ایران رتبه ۱۳ حوزه فیزیک و نجوم در جهان را دارد.»
«در سال ۲۰۱۷ پژوهشگاه دانش‌های بنیادی توانسته است در میان ۵۰۰ موسسه برتر جهان در رتبه‌بندی موسسه‌های آکادمیک «نیچر ایندکس» قرار گیرد.»
این اخبار و آمار قابل افتخار زمانی قابل توجه‌تر می‌شود که بدانیم کشورهایی وجود دارند که از نظر توسعه یافتگی مورد توجه هستند اما در این ارزیابی‌ها و از نظر تولید علم بعد از ایران قرار گرفته‌اند.
بنابراین می‌توان توجه مقامات ایران و در رأس آنان مقام معظم رهبری به علم و فناوری را درک کرد که سبب ایجاد انگیزه در دانشمندان و محققان ایرانی برای پیشرفت می‌شود.
مقام معظم رهبری همواره بر پیشرفت علمی تأکید دارند و علم و تحقیق را کلید قطعی پیشرفت کشور می‌دانند به طوریکه سیاست‌های کلی علم و فناوری را هم ابلاغ کرده‌اند و مسؤولان فعالیت‌های علمی را بر همین اساس اجرا می‌کنند و قوانین و مصوبات بر اساس سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی مقام معظم رهبری تدوین می‌شود تا دانشمندان و محققان کشورمان با خیال آسوده‌تری به تحقیق بپردازند.
دانشمندانی که در رشته‌های مختلف برای ایران افتخار آفرینی کردند و حتی با وجود پیشنهادها و موقعیت‌های خوب در کشورهای پیشرفته ، خدمت به مردم کشورشان را ترجیح می‌دهند.
جواد تقی‌زاده هم یکی از این محققان ایرانی است که با همکاری جورج الیس استاد دانشگاه کمبریج طرحی در حوزه فیزیک و نجوم با عنوان «مدل دینامیکی تابش هاوکینگ در سیاه‌چاله‌های کیهانی» ارائه داده که این طرح برای نخستین بار در دنیا بررسی شده است.
با این محقق ایرانی که فارغ‌التحصیل رشته فیزیک دانشگاه صنعتی شریف است، درباره این طرح و انگیزه‌اش برای بازگشت به کشور گفت‌وگو کردیم.
محورهای آنچه در گفت‌وگوی ما با محقق کشورمان می‌خوانید:
* در طرح‌مان تابش سیاه‌چاله‌ها را مطالعه کردیم که آیا این تابش که از یک مرکز کهکشان در کیهان می‌بینیم، تابشی است که از سیاه‌چاله‌ها آمده یا یک ستاره است.
* این طرح را با همکاری جورج الیس هم دوره دکترای هاوکینگ به نتیجه رساندیم.
* جایگاه خوب ایران در فیزیک دانش‌های بنیادی
* تشریح مشکلات محققان ایرانی
* محققانی که در ایران می‌مانند تا به ملت خدمت کنند
فارس: اگر بخواهید این طرح علمی و تخصصی‌تان را به صورت ساده‌تر توضیح دهید، چگونه آن را بیان می‌کنید.
تقی‌زاده: از مهمترین کشفیات اخیر علم فیزیک نظری است که از سوی دانشمند انگلیسی استفان هاوکینگ انجام شد «تابش در سیاه‌چاله نقطه‌ای» است، این کشف درهای متفاوتی از فیزیک سیاه‌چاله‌ها را مانند گم شدن اطلاعات در سیاه‌چاله‌ها باز کرد.
نکته جالب اینجاست مدل نقطه‌ای سیاه‌چاله که تابش هاوکینگ دارد یک مدل نظری است و سیاه‌چاله کیهانی یک مدل دینامیکی در بستر انبساطی کیهان است که متأسفانه مکانیسم هاوکینگ برای آن کار نمی‌کند و در طرح ما مدلی از تابش هاوکینگ که برای سیاه‌چاله دینامیکی کار می‌کند ارائه شده است و جنبه‌های مختلف این تابش مانند اثر تابش زمینه کیهانی، آهنگ خلق شار کوانتومی ماده، محاسبه نرخ خلق ذره را در این مجموعه از تحقیق بررسی کردیم.
این طرح در مورد تابش هاوکینگ سیاه‌چاله‌ها که بعد از انفجار بینگ‌بنگ شکل گرفتند است.
فارس: با انجام این طرح می‌خواستید به چه نتیجه‌ای برسید؟
تقی‌زاده: این طرح تابش سیاه‌چاله‌ها را مطالعه می‌کند که آیا این تابش که از یک مرکز کهکشان در کیهان می‌بینیم، یک تابشی است که از سیاه‌چاله‌ها آمده یا یک ستاره است.
فارس: کلا درباره سیاه چاله‌ها به صورت ساده توضیح دهید؟
تقی‌زاده: سیاه‌چاله در جهان چند دسته است، یک سری سیاه‌چاله‌ها هستند که از تمام شدن سوخت هسته‌ای خورشید و ماه انفجاری شکل گرفته و ستاره نوترونی و سیاه‌چاله تشکیل می‌شود که اینها سیاه‌چاله اخترفیزیکی است و الان وجود دارد.
برخی سیاه‌چاله‌ها دقیقا پس از انفجار بینگ‌بنگ شکل گرفته که در همان زمان‌های اولیه شکل گرفته و سیاه‌چاله‌های اولیه است که هاوکینگ نشان داده این سیاه‌چاله‌های اولیه که پس از انفجار بینگ‌بنگ شکل گرفته برمبنای نظریه تابش هاوکینگ بوده یعنی اینها تابش می‌کنند تا به مرور مثل شمع حجم‌شان کوچک می‌شود و این تابش از نوع تابش ترما است. بسته به جرم سیاه‌چاله‌ها هر سیاه‌چاله‌ای می‌تواند انواع تابش را داشته باشد.
فارس: این تابش چه نوع تابشی است؟
تقی‌زاده: انواع تابش وجود دارد که معروف‌ترین آن، تابش ترما است که سیاه‌چاله‌ها بسته به جرم می‌توانند تابش‌های مختلف داشته باشند و هاوکینگ پیشنهاد کرده این سیاه‌چاله‌هایی که از ابتدای جهان شکل گرفتند می‌توانند تابش گاما داشته باشند و ما می‌توانیم با ماهواره‌هایی طیف گامای این سیاه‌چاله‌ها را مشاهده کنیم.
فارس: این تابش‌ها در طرح شما چه جایی دارد؟
تقی‌زاده: نکته‌ای که وجود دارد این است که ما در یک کار مشترکی با جورج الیس که هم‌دوره دکترای هاوکینگ بوده و برخلاف هاوکینگ خداپرست است این طرح را به نتیجه رساندیم.
هاوکینگ معروف‌ترین کتاب علمی تخصصی خود را با همکاری جورج الیس نوشته است، ما کار مشترکی را با الیس شروع کردیم که نشان دادیم بعد از انفجار بینگ‌بنگ، یک سری فوتون همه جا را می‌پوشاند و به آن تابش زمین کیهانی می‌گوییم، این فوتون‌ها می‌توانند طیف سیاه‌چاله‌هایی را که ما مشاهده می‌کنیم، عوض کنند و بعضا سبب می‌شوند بسیاری از این سیاه‌چاله‌ها تابش هاوکینگ نداشته باشند و تابش هاوکینگ آنها خاموش شود و طیفی که ما مشاهده می‌کنیم تمام فرکانس‌ها را نداشته باشد که ما باید طیف فرکانسی آنها را عوض کنیم.
فارس: چطور این کار را با جورج الیس انجام دادید؟
تقی‌زاده: من فرصت مطالعاتی در دانشگاه آکسفورد و کیپ تاون آفریقای جنوبی داشتم که این کار را انجام دادم، اجرای عمده کار و محاسبات از خودم بود اما ایده‌های الیس و پشتوانه مادی و معنوی این فرد بسیار به من کمک کرد تا بتوانم کار را نهایی کنم.
فارس: طرح شما در دنیا چه مشابهی دارد؟
تقی‌زاده: این طرح در دنیا مشابهی ندارد. ما برای نخستین بار این طرح را مطرح کردیم و مورد استقبال قرار گرفت.
* مشکلات محققان ایرانی
فارس: به طور کلی جایگاه ایران در فیزیک دانش‌های بنیادی چگونه است؟
تقی‌زاده: در فیزیک دانش‌های بنیادی برخلاف رشته‌های فیزیک کاربردی که همکاران ما سختی‌های خاصی را تحمل می‌کنند، شرایط خوب است و مقام معظم رهبری عنایت‌هایی داشتند و با ایجاد پژوهشگاه دانش‌های بنیادی پیشرفت‌های خوبی داشتیم.
البته هنوز در حد خیلی مطلوب کیفی نیستیم ولی جایگاه خوبی داریم.
اما معضلی که اخیرا در فیزیک دانش‌های بنیادی با آن مواجهیم، به دلیل نوع سیستمی است که به خاطر ارتقا اساتید کمی شده است و سبب شده انرژی بیشتر محققان صرف تولید مقاله شده و از کار علمی دست اول دور شویم.
عدم اعتماد به نفس علمی ما نیز مشکل است، ما حاضریم کار پژوهشی دست دوم دیگران را بگیریم ولی خودمان این اعتماد به نفس را نداشته باشیم که کار را انجام دهیم، ما باید اعتماد به نفس داشته باشیم، ولی اعتماد به نفس کاذب نباشد، اعتماد به نفس علمی ما باید برآمده از دانش‌های ما باشد یعنی ما باید علوم را به خوبی یاد بگیریم و سپس بر مبنای یادگیری خودمان با اعتماد به نفس تحقیقات‌مان را انجام دهیم تا به نتیجه برسیم.
البته حرکت‌های خوبی صورت گرفته و مقام معظم رهبری بسیار حمایت کرده‌اند، تیم‌های خوبی در دانشگاه‌ها تشکیل شده اما ساختار دست و پاگیری که برای ارتقای اعضای هیات علمی وجود دارد، پژوهشگران را به سمت کمیت می‌برد و مشکلی که در این سیستم وجود دارد این است که ما اعتمادی به نفسی که بر مبنای دانش خودمان باشد نداریم.
* محققان در ایران می‌مانند تا به ملت خدمت کنند
فارس: شما با توجه به شرایط‌تان در دانشگاه کیپ‌تاون و کمبریج موقعیت خوبی برای اقامت در کشورهای دیگر دارید، چطور در ایران مانده‌اید؟
تقی‌زاده: چند دسته افراد هستند که با وجود موقعیت خوب در کشورهای دیگر در ایران می‌مانند، یک دسته از آنها افرادی هستند که واقعا می‌خواهند به ملت خدمت کنند، این روحیه در دانشجویان ما وجود دارد.
اما متأسفانه اخبار بد از عدم صداقت یا اختلاس به گوش‌شان می‌رسد و روحیه جهادی خود را از دست می‌دهند و این مسئله آفت است و بسیاری از اینها در یک سیستم بروکراسی اداری گم می‌شوند.
* نخبه کسی است که برای کشور کار انجام دهد
فارس: برای حل این مشکلات چه باید کرد؟
تقی‌زاده: به نظرم باید همت و کار برنامه‌ریزی شده و علمی صورت بگیرد که از روحیه جهادی دانشجویان که بر مبنای کار علمی است، بهره ببریم.
ما یک آزمون برگزار می کنیم، کسی که در آزمون اول می‌شود می‌گوییم نخبه است، در صورتی که این فرد نخبه نیست بلکه پتانسیل نخبگی را دارد، نخبه کسی است که در این مملکت کاری انجام دهد و چه بسا کشورهای غربی به همین صورت است.
کشورهای دیگر برای پذیرش دانشجو می‌پرسند که فرد چه تکنیکی بلد است، نمی‌گویند در آزمون‌ها چه مقامی آورده است.
باید در عمل اینها را دید و مشکلات را حل کرد تا بتوان نیروهای پژوهشی جوان را در کشور به کار گرفت.
انتهای پیام/
